بخشی از مقاله
چکیده
منطقه اکتشافی سرنخواب 1 در شمالغرب شهرستان بردسکن در استان خراسان رضوي واقع شده است. محدوده مورد مطالعه در غرب زون ساختاري تکنار در شمال خرد قاره ایران مرکزي قرار گرفته است وشامل بخشی از سازندهاي تکنار، سلطانیه، شیرگشت و پادها میباشد.
سنگ میزبان ماسهسنگ دگرگون شده و در بعضی قسمتها آهک تبلور مجدد یافته تحت تاثیر آلتراسیون هاي سیلیسی وکربناتی قرار گرفته است. این آلتراسیونها محیط را براي تشکیل کانیسازي در سنگ میزبان فراهم نموده است.
کانیسازي کنترل گسلی داشته و بهصورت رگهاي و جانشینی در سنگ میزبان تشکیل شده است. امتداد رگه جنوب شرق- شمالغرب بوده و داراي شیب 57 درجه میباشد. کانیسازي در دو مرحله روي داده است :
- 1 کانیسازي اولیه شامل هماتیت + گوتیت به همراه باطله کوارتز .
- 2 کانیسازي ثانویه گوتیت + لیمونیت به همراه کلسیت میباشد.
براساس آنالیزهاي ژئوشیمیایی، زون کانیسازي حاوي 10درصد آهن، 75 گرمدرتن مس، 495 گرمدرتن سرب و 3686 گرمدرتن روي میباشد. کانیسازي آهن در این منطقه، هیدروترمال میباشد که آنومالی سرب و روي در آن دیده میشود.
مقدمه:
محدوده اکتشافی سرنخواب 1 در 50 کیلومتري شمال غرب شهرستان بردسکن و شمال روستاي سرنخواب در استان خراسان رضوي واقع شده است. این محدوده در بین طولهاي جغرافیایی 57° 32´ 29" و"57° 32´ 43 شرقی و عرضهاي جغرافیایی 35 ° 15 ´ 20 و " 35° 15´ 04 شمالی قرار گرفته است.
از نظر منطقه اي این محدوده اکتشافی در حاشیه شمالی خرد قاره ایران مرکزي ، جنوب زون سبزوار و در غرب زون ساختاري تکنار قرار گرفته است. زون تکنار در شمال گسل درونه، قرار میگیرد. این زون به صورت یک بلوك گوهاي شکل و بالا آمده است که متشکل از مجموعه سنگهاي پالئوزوییک، مزوزوئیک و سنوزوئیک میباشد. این زون توسط دو گسل اصلی محدود شده است که عبارتند از: گسل درونه و گسل تکنار - ریوش - که هر دو روندي تقریبا شرقی – غربی دارند.گسترش شرقی زون تکنار تقریبا مشخص نمیباشد ولی حد غربی آن محل تلاقی گسل تکنار - ریوش - با گسل درونه است
محدوده مورد مطالعه در گذشته بخشی از محدوده اکتشافی شرکت مهندسین اسپاس جم بوده است. این شرکت، آنالیز ژئوشیمیایی به روش ICP-MS بر روي 31 نمونه انجام داده است. در آنالیزهاي انجام شده که بر روي 51 عنصر اندازهگیري شده است، آنومالی آهن، روي، سرب، نقره، منگنز و عناصر ردیاب طلا نظیر جیوه، آرسنیک و آنتیموان وجود دارد
این مقاله به بررسی کانیسازي و تغییرات ژئوشیمیایی در واحد ماسهسنگ گلاکونیتی دگرگون شده و آهک میکرایتی تبلور مجدد یافته - سنگ میزبان - با فاصله گرفتن از رگه داراي کانیسازي آهن، پرداخته است.
زمینشناسی:
محدوده اکتشافی سرنخواب1 در نقشه زمینشناسی 1:250000کاشمر - افتخار نژاد و همکاران - 1976 و نقشه زمین- شناسی1:100000 بردسکن - شهرانی وهمکاران، - 1385 قرار دارد. منطقه مورد مطالعه شامل بخشی از سازندهاي تکنار، سلطانیه، شیرگشت و پادها با سنهاي پرکامبرین، کامبرین، اردویسین و دونین میباشد.
سازند تکنار در محدوده مورد بررسی بیشترین گسترش را دارد و همچنین کهنترین سنگهاي محدوده را تشکیل میدهد.
در بخش فوقانی این سازند یک سري شیلها و ماسهسنگهاي سبز و سیلتستون سبز؟ قرار دارد. بین دهن قلعه و درونه توسط دولومیت و کوارتزیت هاي؟ اینفراکامبرین؟ و پالئوزوییک قدیم دنبال شده است - مولر و والتر، - 1983، لازم به ذکر است منطقه مورد مطالعه تحت دگرگونی ناحیه اي قرار گرفته است و کلیه ي واحدها در حد رخساره شیست هاي سبز دگرگون شده است.
بر اساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی، منطقه اکتشافی مورد مطالعه به ترتیب از قدیم به جدید شامل واحدهاي سنگ-آهک میکرایتی تبلور مجدد یافته، ماسهسنگ گلاکونیتی دگرگون شده با میانلایههاي اسلیت، شیل کمی دگرگون شده، ماسه سنگ گلاکونیتی دگرگون شده، کوارتز سرسیت شیست - سازند تکنار، سن پرکامبرین - ، آهک تبلور مجدد یافته - سازند سلطانیه، کامبرین - ، آهک تبلور مجدد یافته - سازند شیرگشت، اردوویسین - ، آرکوز ارنایت - سازند پادها، دونین - و تراستهاي آبرفتی جوان میباشد که واحد ماسهسنگ گلاکونیتی دگرگون شده بیشترین گسترش را به خود اختصاص داده است
واحد ماسهسنگ گلاکونیتی تحتتاثیر دگرگونی ناحیهاي درجه پایین قرار گرفته و داراي رگچههاي سیلیس در صحرا است و در مقاطع میکروسکوپی مورد مطالعه جهتیافتگی کمی از خود نشان میدهند.
آلتراسیون و کانیسازي:
کانیسازي کنترل گسلی داشته و به صورت رگهاي و جانشینی در ماسهسنگ گلاکونیتی دگرگون شده و سنگ آهک میکرایتی تبلور مجدد یافته سازند تکنار تشکیل شده است. سنگ میزبان به شدت خرد شده و داراي رگه- رگچههاي سیلیسی – اکسیدي است. کانیشناسی محدوده تنها شامل آثارو بقایاي اکسیدهاي آهن - لیمونیت و هماتیت - و سیلیس است و هیچگونه کانی سولفیدي یا کربناته مس - مالاکیت و آزریت - دیده نمیشود. از دگرسانیهاي شاخص این کانیسازي میتوان به دگرسانی سیلیسی و آرژیلیکی به صورت محدود اشاره کرد که به ترتیب دگرسانی سیلیسی در زون کانهدار و دگرسانی آرژیلیکی در کمربالاي ماده معدنی وجود دارد
امتداد رگهي داراي کانیسازي، شمالغرب – جنوبشرق بوده و داراي شیب 57 درجه میباشد. رگچههاي سیلیس با ضخامت هاي متفاوت 1سانتیمتر تا 3 سانتیمتر بوده که داراي دو روند شمالی - جنوبی و شرقی- غربی بوده که یکدیگر را با شیب 90 درجه قطع میکنند. تراکم رگچههاي سیلیس در جنوب منطقه و سیلیس به همراه اکسید آهن در اطراف رگه کانیسازي به وضوح قابل رویت میباشد. برپایه مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی، کانیسازي در دو مرحله روي داده است:
- 1 کانیسازي اولیه - 2 کانیسازي ثانویه کانیسازي اولیه: کانیهاي آن شمال هماتیت و گوتیت میباشد. مهمترین باطله در این مرحله کوارتز می باشد.
کانیسازي ثانویه: کانی هاي این مرحله گوتیت به همراه لیمونیت میباشد. مهمترین باطله در این مرحله کلسیت میباشد.
اکتشافات ژئوشیمیایی:
در این مرحله با توجه به وسعت کانیسازي و برونزد رگه ها 3 پروفیل عمود بر امتداد رگه که اولی در ابتداي رگه - غربیترین رخنمون - ، دومی در وسط و سومی در انتهاي رگه - شرقیترین رخنمون - زده شد. روش نمونهبرداري بهاینصورت طراحی شد که در هر پروفیل از خود رگه و سپس در فواصل 1متري، 5 متري و 10 متري نمونه خردهسنگی و بلوك برداشت شد تا تغییرات ژئوشیمیایی در سنگ میزبان کربناته و ماسه سنگی در اثر نفوذ محلولهاي آهندار مشخص گردد. در فاصلهاي دورتر از کانیسازي نیز یک نمونه آهک سالم و فاقد کانیسازي برداشت شد تا بهکمک آن بتوان مقایسهاي را بین آهک سالم و آهکهایی که تحتتاثیر کانیسازي قرارگرفتهاند، انجام داد. در این راستا آنالیز XRF بر اساس عناصر اصلی و یکسري عناصر فرعی از جمله Cu، Zn، Pb و غیره بر روي نمونههاي خردهسنگی انجام گرفت.
آهن: در نمودار هیستوگرام آهن، در نمونه آهک سالم میزان آهن بسیار کم - %0/2 - میباشد. در مرکز رگهها میزان آهن -10 %4 است. در فواصل یکمتري از رگهها میزان آهن کمتر از خود رگه - %1-4/5 - میباشد اما در فواصل پنجمتري نامنظمیهایی دیده میشود که تغییرات سیستماتیک را از خود نشان نمیدهد
کلسیم: در نمودار هیستوگرام کلسیم در نمونه آهک سالم، میزان کلسیم بسیار زیاد شده و تا حد %33 میرسد. در مراکز رگهها میزان کلسیم از %0/33-3 درتغییر است. در فواصل یک متري از رگهها میزان کلسیم مقدار ي - %0/44– 3/1 - افزایش مییابد در فواصل پنجمتري میزان کلسیم - %2/9– 22/49 - به وضوح افزایش میابد - شکل -3 ب - .
مس: در نمودار هیستوگرام مس، در نمونه آهک سالم میزان مس اندازه گیري نشده است. در مرکز رگهها مقدار آن از – 75 - 0 گرم در تن - در تغییر است. در فواصل یکمتري از رگهها میزان مس از 3-40 - گرمدرتن - و در فواصل پنجمتري داراي مقدار آن اندازه گیري نشده است
سرب: در نمودار هیستوگرام سرب، در نمونه آهک سالم میزان سرب 23 گرمدرتن میباشد. در مرکز رگهها میزان آن - 495 46 گرمدرتن است. در فواصل یکمتري از رگهها میزان سرب کمتر از خود رگه 26-166 - گرمدرتن - و در فواصل پنجمتري 29 -122گرمدرتن میباشد
