بخشی از مقاله
چکیده:
حوزه ذخایر سنگ تزئینی ایران، طیف گسترده اي از سنگها کشورمان را شامل میگردد که اگرچه در ایران به وفور یافت میشوند،اما اغلب انها از گونه هاي نادر در جهان بشمار رفته وارزش رقابت بسیار مناسبی را در عرصه صادرات دارند.اگرچه مطالب علمی چندانی در این گستره از معادن تالیف ونشر نگردیده ،حتی در مراکز دانشگاهی بیش از یکی دو واحد درسی و انهم بصورت کلی تدریس نمی شود،اما بیش از 20 درصد از معادن کشور را در خود جاي داده است ضمن اینکه بیشتر ذخایر مربوط به اینگونه از معادن هنوز اکتشاف و شناسایی نگردیده است.
ازانجا که روش هاي قدیمی اکتشاف در این معادن در حال انجام است،عوارضی همچون تخریب عرصه ها والودگی محیط زیست و هزینه هاي جاده سازي و...اجراي روشهاي علمی دقیقتر که دراین رابطه کارایی داشته باشد،بی شک کآرایی اینگونه معادن را بیشتر خواهد نمود که اجراي روش GPR یکی از بهترین امکانات را در نیل به اهداف این زمینه فرآهم نموده است که در این مقاله راهکار واولویتهایی که بتوان از روش مذکور دراکتشاف ،طراحی و فرآوري سنگهاي تزئینی بهره جست ،بحث گردیده است که شاید در این عرصه از معدنکاري بتواند مفید واقع گردد.
مقدمه:
روش GPR تکنیکی است که در آن با استفاده از امواج رادیوئی 1000-10 - مگاهرتز - میتوان برآورد نسبتاً دقیق از ساختار و بافت لایه هاي زیرزمینی و سازه هاي دست ساز بشر بدست آورد.این سیستم نخستین بار توسط شخصی به نام Melton در 1937 ارائه شد.در این روش که از امواج الکترومغناطیس بهره گرفته میشود ،میتوان شکل هندسی عوارض درون یک بافت زیر زمینی که مرکب از غارها،گسله ها ،شکستگیها وریزگسله ها یا سازه هاي غیر طبیعی زیر سطحی ساخت بشر میباشد را با فرستادن امواج وبازیابی انها تحلیل ،تفسیر وبررسی نمود.
دراین مقاله هدف چگونگی استفاده،ساختار و عملکرد دستگاه و ابزار الات مربوط به این روش نیست ،بلکه سعی بر آن است که چگونه تاثیر نتایج حاصل از کاربرد این روش را پس از تحلیل وبررسی در طراحی،استخراج و تولید سنگهاي ساختمانی بکار بریم.
با توجه به نقاط ضعف و قوت کاربرد این روش در حوزه معادن سنگهاي تزیئنی و تاثیرات نهایی این بخش از دانش در شناسایی مشخصاتی که به اسانی قابل رویت و دسترسی نمی باشند،میتوان نتایج بدست آمده را بااولویتهاي موثر دسته بندي نمود.
با تلفیق این تنایج و مطالعات زمین شناسی،تکتونیک منطقه ،انجام مطالعات لرزه نگاري ،نتایج تجربی و اکتشافات برون سطحی وبرخی حفریات انجام شده وهمچنین دستاورد هاي آزمایشگاهی و کاربردي و حتی مطالعات تجاري و ... میتوان به مرحله اي از شناسایی دقیق و اطلاعات مفیدي رسید که ریسک سرمایه گذاري را کم نموده و درنهایت به توجیه فنی ومهندسی واقتصادي قابل اطمینانی دست یافت.
امروزه اگرچه تمام روشهاي لازم در مطالعات اولیه مربوط به معادن سنگهاي تزئینی،همهء نیازهاي مطالعات فنی را کاملا برآورده نخواهد کرد،اما روشهایی که کم هزینه تر باشند وقبل از شروع معدنکاري به محیط زیست و منابع طبیعی آسیب زیادي وارد نکنند،در اولویت اکتشافات اجرایی قرار خواهند گرفت.لذا در این مقاله سعی بر آنست که نقاط ضعف و قوت مربوط به این روش در گستره انجام مطالعات اکتشافی مربوط به سنگهاي تزئینی را مورد بحث قرار دهیم.
الف - جایگاه سنگهاي تزئینی ساختمانی در معادن متنوع کشور
طبق آمار ثبت شده در سایت سازمان نظام مهندسی معدن،بیش از 20 درصد معادن داراي پروانه بهره برداري کشور - از نظر تعداد - مربوط به معادن سنگهاي تزئینی و ساختمانی است. وباتوجه به اینکه اکتشافات ذخیره اکثر معادن سنگهاي تزئینی ،ذخائر زیرسطحی را شامل نشده - بدلیل عدم مطالعات ذخایر درونی ،هزینه هاي زیاد مغره گیري و... - لذا عمر مفید این گونه معادن زیاد بوده وپروانه بهره برداري اغلب این معادن تمدید ویا منتهی به اکتشافات ذخایر بالاتري در آنها میگردد.
با نظر به اینکه درصد بالایی از ذخایر،دراین حوزه از معادن هنوز کشف نشده و درخیلی از ذخایرکشف شده مطالعات دقیق وکاملی هم انجام نشده است،اهمیت ارزیابی و بررسی هاي مربوط به این معادن بر کسی پوشیده نیست.علیرغم همه این موارد ، کشور ایران از نظر ذخایر معدنی سنگهاي تزئینی جزء هفت کشور اول دارنده این گروه از معادن در جهان بوده واز نظر تنوع ذخایر سنگهاي تزئینی رتبه نخست را دارد
گذشته از تنوع و میزان ذخیره سنگهاي تزئینی ،معادن سنگ تزئینی ایران اگر چه در مقیاس کشوري داراي انواع زیادي از برخی سنگهاي معدنی است،اما برخی از سنگهایی که در ایران به وفور موجودند،خوشبختانه در مقیاس جهانی جزء سنگهاي نادر بشمار میروند.بعنوان مثال سنگ مرمریت کرم دهبید، مرمریت شایان ،سنگهاي کرم شهر کره اي در استان فارس،برخی معادن سنگ کرم مثل مرمریت کرم شاه عالم درخراسان شمالی ،سنگهاي دهبید آراوسنجدك کاشمر خراسان رضوي سنگ مرمریت قرمز رنگ خاتم کرمان ،سنگ مرمریت کرم با رگهاي صورتی سلسالی در خور وبیابانک اصفهان،سنگهاي تراورتن محلات ،تراورتن قرمز آذر شهر و...در دنیا اگر بی نظیر نباشد حتما کم نظیر هستند.و اغلب این سنگها در بازار هاي جهانی قدرت رقابت بالایی دارند. درجدول شماره 1 تعداد معادن کشور نمایش داده شده است که متوسط تعداد معادن سنگ تزئینی در کشور بیش از20 درصد میباشد.
جدول شماره 1 تعداد کل معادن کشور ایران بر اساس آمار سازمان نظام مهندسی معدن
از کل 11160معدن داراي پروانه بهره برداري،2262 معدن مربوط به سنگهاي تزئینی وساختمانی است.
ب - جایگاه ایران در معادن سنگهاي تزئینی ساختمانی جهان
براساس آمار %14اشتغال کل معادن کشور مربوط به معادن سنگ تزئینی است که از یک میلیون نفر ظرفیت اشتغال زایی مستقیم و غیر مستقیم بخش معدن کشور،حدود140 هزار نفرمیتواند در بخش سنگهاي تزئینی مشغول به کار شوند.
