بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه ابزار مدیریت واحد شهری، فنآوری اطلاعات است و ایجاد شهر الکترونیک میتواند در کاهش ناهماهنگی بین مدیران و ایجاد یکپارچهسازی مؤثر باشد. در واقع شهر الکترونیک در بهبود مدیریت شهری نقش بسزایی دارد. . استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات - ICT - در زمینه مدیریت امور شهری یکی از موضوعات مهم و کاربردی در اداره کلان شهرها می باشد.
فن آوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه هزاره سوم مطرح شده است. در این عرصه شهر نیز به واسطه تحول مفهوم فضای شهری و ظهور زیر ساخت نوین فن آوری اطلاعات و ارتباطات متحول می شود. درک نقش بنیادین این مهم و سازماندهی مناسب برای نهادینه کردن آن تضمینی مناسب برای حضور فعال و مقتدر در جامعه جهانی و تسریع روند جهانی شدن است. این پژوهش با تکیه بر تجربیات کاربرد موثر فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت سفرهای شهری سعی برآن دارد که با معرفی سفرهای شهری و شناخت سطوح شاخص هایICT در شهر، میزان موفقیت این فناوری نوین را در مدیریت سفرهای شهری به صورت کاهش تقاضای سفر مورد بررسی قرار دهد.
.1مقدمه
شهر الکترونیک یکی از خاستگاههای مدیران شهری و شهروندان در عرضه کردن و مورد استفاده قرار دادن خدمات شهری است. فناوری اطلاعات و ارتباطات، فن آوری غالب عصر حاضر به شمار می آید که ضمن تاثیرگذاری بر زندگی جوامع انسانی شهرها را نیز با تحولاتی روبرو ساخته است. توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات، رابطه تنگاتنگی با روند جهانی شدن در دنیا دارد.
این فناوری با دگرگون ساختن اندیشه های پذیرفته شده در مورد ماهیت فضا، اهمیت گذشته زمان و مکان را از میا ن برده است.به این ترتیب فرصتهای ارتباطی گسترده ای برای شهرها و شهروندان ساکن در آنها پدید آورده است که این امر در روند جهانی شدن شهر بسیار موثربوده است. اهمیت نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات به علت توانایی بالا در ایجاد امور زیر است:
الف - امکان دسترسی وسیع تر به اطلاعات برای کلیه افراد ب - ارائه سرویس های ارتباطی به جمعیت تحت پوشش خدمات میتوان بیشترین ویژگیهای این شبکه اطلاعرسانی را در شبکه حمل و نقل شهری کاهش ترافیک شهر دانست چرا که باعث می شود افراد از منزل فعالیت های خود را مدیریت کنند و به مراجعه فیزیکی به سازمان ها نیازی نداشته باشند.
در کل در رابطه با ترافیک که هم اکنون به پیچیده ترین معضل شهرها مبدل شده است، عوامل گوناگونی از قبیل رشد شدید جمعیت، فزونی مهاجرت، ورود انبوهی از خودروهای تولید شده و موتور سیکلت ها به شبکه حمل و نقل شهری و در مقابل، ضعف ساختار شبکه دسترسی، ضعف فرهنگ ترافیک سواره و پیاده، تمایل به استفاده از وسایل نقلیه شخصی، نارسایی در سیستم حمل و نقل عمومی و بافت پیچیده تاریخی در قلب شهرها، به گونه ای است که حل معضل ترافیک آن، به معمایی پیچیده تبدیل شده است.
به نظر می رسد که در این گونه شهرها راهکارهای تک جانبه نگر و سطحی، پاسخگوی حل مشکلات ترافیکی نبوده است، بنابراین بهترین و مطمئن ترین روش در هدایت سفرهای شهری، کاربرد شیوه هایی است که پیش از رخداد معضلات ترافیکی، آن را تحت کنترل قرار می دهند. در حقیقت کاهش تقاضای سفرهای شهری بهترین اقدام می باشد که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
.1.1 بیان مساله
باید دانست که انرژی مصرفی برای هر سفر ارتباطی از64 کیلووات با یک ارتباط تلفنی به یک وات تقلیل می یابد و در شرایطی که جهان به شکل فزاینده ای با بحران کمبود منابع و انرژی روبرو است، اهمیت ارتباطات در صرفه جویی منابع انرژی آشکارمی شود از سوی دیگر برآوردشده است که هر شخص با حذف چهار سفر کوتاه درون شهری با خودروی شخصی طی یک هفته می تواند از انتشار 100 کیلوگرم دی اکسیدکربن در طول سال جلوگیری کند. - عالمی - 189:1384
در این رابطه بهترین و مطمئن ترین روش در هدایت سفرهای شهری، کاربرد شیوه هایی است که سفرهای شهری را تحت مدیریت قرار می دهند، زیرا کاربرد این روش ها و اقدامات در استفاده بهینه از امکانات و تأسیسات موجود، بهبود وضع جاده ها و افزایش ایمنی مؤثر است، بدون آن که به محیط زیست نیز لطمه وارد شود. از جمله مهم ترین این شیوه ها، شیوه مدیریت تقاضای سفر می باشد .
2.1. پیشینه پژوهش
بر اساس آخرین آمار International Telecommunications Union در ماه مارس 2008 آمار کاربران اینترنت را بالغ بر 1/4 میلیارد نفر در جهان نشان میدهد. این آمارها به همراه برنامههای وسیعی که در توسعه فناوری اطلاعات در جهان در دست انجام است دورنمای توسعه شهرهای الکترونیکی را به صورت تجربی نشان میدهد - . - internet world stsat, 2008 نگاهی گذرا به میزان و جمعیت استفاده کنندگان از اینترنت در جهان نشان میدهد که در سالهای 2000 تا 2008 میلادی در قارههای مختلف جهان، بهرهوران اینترنت رشد زیادی داشتهاند.
نخستین اقدام کلان و اساسی جهت ایجاد شهر الکترونیک در جهان به برنامه توسعه فناوری اطلاعات سنگاپور در سال 1992 معطوف میگردد. پس از آن در سال 1993 میلادی، پروژه توسعه زیر ساختار ملی آمریکا جهت گسترش زیر ساختار فناوری ارتباطات و اطلاعات ، تدوین و راه اندازی شد. کشور کره جنوبی نیز در این سال، طرح توسعه زیر ساختار ملی فناوری ارتباطات و اطلاعات1 خود را ارائه و آماده اجرا نمودار -1 نمودار استفاده کنندگان اینترنت در جهان در مارس 2008 کرد. کشورهایی مانند ژاپن، تایوان و انگلستان نیز در طی سالهای 1993 تا 1996 ، برنامههای کلانی را در این زمینه دنبال نمودند. - جلالی، - 113 : 1383
در سال 1998 موسسه علمی ملی در آمریکا، نخستین برنامه دولت الکترونیک را برای پیاده سازی تهیه کرد. در این برنامه با تاکید بر استفاده از فناوری اطلاعات توسط دولت، منظور اصلی چنین برنامهای تحقق اهداف بلند مدت و ایجاد ارتباط اطلاعاتی بین آژانس های دولتی و جامعه پژوهشی فناوری اطلاعات اعلام شده بود که از طریق بکارگیری اینترنت قابل تحقق بود - . - Chen, 2002: 223 بدین ترتیب میتوان گفت که حدود یک دهه از ایجاد نخستین شهرهای الکترونیک جهان میگذرد، و در این فاصله شهرهای الکترونیک بزرگی چون برلین، بوستون، تورنتو و شهر اینترنتی دبی هر یک با رویکردهای متفاوت ایجاد شدند.
ویلر و یوکو در سال 2000 میلادی با نگاهی جغرافیایی، به شرح ویژگی های شهرهای آینده در عصر ارتباطات و اطلاعات به طرح مباحثی چون زیرساخت ها، برنامه ریزی و اداره امور شهرهای مجازی پرداخته اند. استوبه 2 در سال 2002 در پژوهشی که در چند کشور اروپایی انجام داده است الگوهای کاربردی مناسبی را در زمینه کاربردهای ICTدر بهبود ترددهای شهری ارایه می دهد.گیاناپولوس3 در سال 2004 الگویی بسیار کلی در رابطه با کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در شاخه حمل و نقل ارایه کرده است. در همین سال گزارشی توسط راما رااو با همکاری کارشناسان سازمان ملل تهیه شده است که در آن الگویی مؤثر در مفاهیم بنیادین ICTپیش روی جوامع می گذارد.
.1.3روش تحقیق
پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. بر این اساس، با مطالعه ادبیات مرتبط با فن آوری اطلاعات و ارتباطات و روند جهانی شدن شهرها، ارتباط بین اهمیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات و کاهش سفر های شهری در روند تسهیل جهانی شدن شهرها، مورد بررسی قرار گرفته است.
.2فناوری اطلاعات و ارتباطات
فرهنگ علم و فناوری مک گروهیل، فناوری را در دانش و عمل سیستماتیک - نظام یافته - بیشتر درفرآیندهای صنعتی اما قابل تعمیم به هر فعالیت دیگر می داند. - مهدوی، - 109:1379 ماده اولیه این فناوری، اطلاعات - ماده خام ذهنی - ، موتور محرکه آن کامپیوتر و محصول نهایی آن تجربی است که محدود به موقعیت مکانی نمی باشد و تأثیر مخرب زیست محیطی ندارد. - صنایعی - 15:1383
-3رابطه فناوری اطلاعات و ارتباطات و مکان
فناوری اطلاعات و ارتباطات همواره بر مکان تاثیر گذاشته و نظرات مختلفی پیرامون تاثیر آنها بر شهرها و شهرنشینی ارائه شده است. به عنوان نمونه، تلفن، همان وسیل های است که در یک مرحله در رشد مراکز شهرها تاثیر مستقیم داشت، در مرحله بعد از عوامل مهم مهاجرت های حومه ای شهرها قلمداد شد - سیروس صبری، 1379، - 15 از دهه 1990 همگام با توسعه فن وری های اطلاعاتی و ارتباطی و پیچیده شدن روز افزون این فناوری و کارکردهای آن، نظریه های اندیشمندان و کارشناسان مختلف درباره به حداقل رسیدن نقش عوامل جغرافیایی در گزینش مکان،زندگی شهری و در نتیجه شهرسازی اوج گرفت - 0رضایی، 1383 ،
-4مدیریت ترافیک و کاربرد آن
از دهه 1990 تاکنون مفهوم یا سیاست بنیادین جدیدی به نام »مدیریت ترافیک« مطرح شده است. مدیریت ترافیک در بیان ساده و جامع عبارت است از :تلفیق تدابیر نامتناهی مدیریتی با مهندسی و برنامه ریزی ترافیک به کمک چهار عنصر زمان، مکان، وسیله نقلیه همراه با ابزارهای کمکی و انسان. - شهیدی - 33:1384 در واقع مدیریت ترافیک برای تشریح مراحل کلی تنظیم یا تطبیق استفاده از سیستم های موجود شبکه معابر برای بهبود عملیات ترافیکی بدون نیاز به احداث معابر جدید، به کار می رود.
هدف اصلی مدیریت ترافیک، به کار بردن روش ها و اقداماتی برای بهترین و بیشترین استفاده از امکانات و تأسیسات موجود، بهبود وضع جاده ها و افزایش ایمنی است بدون آن که به محیط زیست لطمه وارد شود - شاهی. - 201:1385 یک سیستم جامع حمل ونقل شهری ضمن رفع نیاز جابجایی ها در شهر بایستی مواردی چون ایجاد بالاترین سطح ایمنی برای استفاده کنندگان وسایل موتوری و عابران پیاده، کم ترین هزینه، بالاترین سطح سرویس دهی، کم ترین تأثیرات منفی بر روی کیفیت زندگی و محیط زیست، همسویی با اهداف توسعه و رشد اقتصادی، هماهنگی با سیاست های کلان برنامه های عمرانی، منطقه ای و ملی را نیز در نظر داشته باشد.
دیدگاه دیگری که به تازگی در رابطه با ساماندهی ترافیک شهری مطرح می گردد، دیدگاه مدیریت تقاضای سفرهای شهری است. اصلی ترین شاخص تصمیم گیری نسبت به نوع تجهیزات حمل و نقلی خاص، حجم تقاضای سفر در یک جهت از شهر و در ساعت اوج برای سفرهای روزانه است که تابع متغیرهای متعددی است .در نگرش پایدار به حمل و نقل شهری، مدیران شهرها باید از طریق تصمیم گیری های یکپارچه در زمینه هایی چون ارتباطات و حمل و نقل و ترافیک، حجم عظیمی از حرکت های فیزیکی را کاهش دهند.
گروهی از برنامه ریزان حمل و نقل اعتقاد دارند که سیاست های مدیریت عرضه و تقاضای حمل و نقل، جایگزینی مناسب برای راه حل هایی نظیر ساخت بزرگراه برای حل مسأله ترافیک است .علت این امر بیشترهزینه بسیار کمتر این سیاس تها و بنابراین اجرایی تر بودن آن هاست .علت دیگر این امر، پیشرفت چشم گیر در فناوری و سیستم های اطلاعاتی و ارتباطی است - ممدوحی،1383، - 2
کاربرد سیاست مدیریت تقاضا بسیار ضروری است، اما راهکارهای بسیاری در دستیابی به این سیاست پیشنهاد شده است .سیاست های ارتقای حمل و نقل عمومی، افزایش قیمت سوخت برای مصارف شخصی، تغییر در زمان شروع و خاتمه مشاغل، محدودیت تولید خودرو، محدودیت مالکیت اتومبیل، ایجاد امکانات و تسهیلات فرهنگی در جهت حذف سفرهای غیرضروری عصرانه، بررسی امکان توزیع سفرهایی با مبداء غیراز منزل، در ساعات غیراوج و موارد بسیاری از این دست، این راهکارها را تشکیل می دهند. جهت انتخاب سیاست مدیریت تقاضای ترافیک، اول باید تناسب اقدامات فوق با شرایط شهر سنجیده شود و دوم توجه گردد که هیچ اقدامی به تنهایی قادر به تأمین تأثیر مطلوب نبوده و هیچ نسخه کلی از ترکیب خاصی از اقدامات TDM برای تمام مناطق قابل ارایه نیست.
