بخشی از مقاله
چکیده:
از جمله مقوله های مهم در صنعت داروسازی، دارورسانی کنترل شده به بدن است. در روش های معمول ، دارو در سراسر بدن توزیع یافته که علاوه بر اینکه تمام بدن تحت تآثیر قرار می گیرد، عوارض جانبی نیز بروز می کند. با ورود نانوتکنولوژی به عرصه تحقیقات دارویی ، استفاده از این فناوری، در دستیابی به دارورسانی هدفمند مورد توجه محققین قرار گرفته است.
سیستم های دارورسانی نانوذره ای مختلف با تغییر حامل ها حاصل می شوند و امکان ایجاد تغییرات در خصوصیات دارویی را بوجود می آورند. این سیستم ها باعث به حداقل رسیدن اثرات جانبی دارو و اقزایش اثر دارو میشوند.همچنین بااستفاده ازسیستم های حاملهای دارورسانی میتوان به بارگذاری مناسب دارو وخواص آزادسازی مطلوب موردنظربه همراه نیمه عمربالا وسمیت پایین وجلوگیری ازاتلاف زمان درمان دست یافت.
-1 مقدمه:
سیستم های دارورسانی که به صورت سنتی و در فواصل زمانی مشخص توسط بیمار استفاده می شوند، نیازهای دارورسانی روز دنیا را جوابگو نمی باشند
امروزه پیشرفت سریع در روش های کشف دارو باعث افزایش تصاعدی داروهای جدید شده است. بسیاری از داروها نه تنها خواص درمانی مناسبی ندارند بلکه عوارض جانبی زیادی نیز از خود نشان می دهند -
سیستم های معمول رهایش دارو در بدن عبارتند از: قرص ها، کپسول ها، کرم ها، پمادها، محصولات و سیستم های تزریقی که استفاده از آن ها در وعده های متناوب باعث ایجاد نوساناتی در غلظت داروی خون - گاهی بین دو حد سمی و درمانی - میشود که این مشکل علاوه بر مسائلی نظیر درد تزریق و مشکل بلع قرص ها توسط برخی از بیماران موجب توجه به روش های مناسب انتقال دارو میگردد
با سیستمهای دارورسانی سنتی عملا هیچ کنترلی بر روی زمان، مکان و سرعت آزاد سازی دارو وجود ندارد.علاوه بر این غلظت دارو مرتبأ در خون نوساناتی خواهد داشت و ممکن است از رنج درمانی فراتر رود و کارایی کمتر و عوارض جانبی بیشتر را موجب گردد هنگامی که یک دارو وارد بدن میشود بایستی فعل و انفعالات مناسب داشته باشد و بتواند ماده موثرخود را به خوبی رها کند و همچنین نفوذ دارو را به بافت مورد نظر تسهیل کند
در حال حاضر اکثر داروها از طریق جذب سیستمیک به محل اثر خود می رسند، پایه های این نگرش بر این معناست که اگر مقدار کافی دارو وارد گردش خون شود، بالاخره مقداری از آن به محل اثر خود ، اعم از اینکه محل اثر در بافتها، عضو یا سلول باشد خواهد رسید
سطح درمانی دارو باید در بیمار به اندازه ای باشد که تا زمان مصرف بعدی دارو نیاز بیمار را برآورده کند
از مقوله های مهم در صنعت دارو رسانی بحث دارو رسانی کنترل شده به بدن است.افزایش دامنه ی دسترس پذیری زیستی به ندرت به آسانی افزایش مقدار یک داروی مصرفی است به عنوان مثال در شیمی درمانی داروهای مصرفی تا حدی سمی اند و افزایش مقدارآن ها میتواند اثر معکوس بگذارد و حتی به مرگ ختم شود
به این دلیل تکنولوژی رهایش آهسته و کنترل شده ی دارو با هدف کنترل نرخ رهایش دارو و هدفمند شدن رهایش دارو به سمت یک بافت یا محل خاص مطرح گردید. رهایش کنترل شده دارو فرایندی است که در آن یک ماده ی حامل بطور حساب شده ای با دارو یا عامل فعای ترکیب می شود تا عامل فعال در بدن به شکلی از پیش تعین شده و دلخواه از این ماده رها شود
برخی از داروها شدیدأ سمی اند، در صورت آزاد شدن حین رهایش قبل از رسیدن به بافت هدف سبب بروز اثرات جانبی منفی می شوند.فناوری نانو امکانات زیادی را برای توسعه و بهبود کیفیت انتقال دارو فراهم نموده است با این فناوری می توان به دارورسانی هدفمند دست یافت و زمان، مکان و سرعت آزادسازی دارو را کنترل کرد.دارورسانی هوشمند به این معناست که دارو بتواند به طرف سلول های ویژه ای هدف گیری شود و از سدهای بیولوژیک بگذرد و در پاسخ به علائم خارجی و فیزیولوژیک مقدار آزادسازی آن کنترل شود
آزاد سازی تحت کنترل دارو و تجزیه پذیری متعاقب آن فاکتور مهمی برای یک فرمولاسیون دارویی با آزادسازی کنترل شده می باشد.مکانیسم های بالقوه آزادسازی دارو عبارتند از: -1 پس دهی و آزادکردن داروی باند شده به سطح -2 دیفوزیون از خلال ماتریکس های حامل -3 دیفوزیون از دیواره حامل برای میکروپارتیکل ها و میکروکپسول ها-4 فرسایش و تخریب ماتریکس حامل -5 مکانیسم ترکیبی از پروسه فرسایش / دیفوزیون
- 1-1افزایش حلالیت : از مزایای عمده سیستم های دارو رسانی مبتنی بر نانو،تاثیر سریع آن هاست .این مساله تا حدودی مربوط به فناوری کپسوله کردن و به دنبال آن افزایش سرعت حل ماده در مایعات بدن است
با سیستمهای دارورسانی نوین - - Novel Drug Delivery Systems که به آنها سیستمهای دارورسانی با آزاد سازی کنترل شده - Controlled Drug Delivery Systems - نیز گفته می شود، قادر خواهیم بود سه حوزه زمان، مکان و سرعت آزاد سازی دارو را تحت کنترل در آورده و تعیین کنیم.
-2 حامل ها در سیستم دارورسانی:
پل ارلیش Paul ehrlich در قرن 19 ، حاملان دارو را بعنوان جعبه های جادویی بیان کرد که می توانند دارو را دقیقا به همان سلول هدف منتقل کنند و به سلول های مجاور آسیبی وارد نشود. سیستم های حامل دارو، حلالیت، پایداری کنترل دز و نیمه عمر حضور دارو را در گردش خون بهبود بخشیده اند. حاملان دارو باید به راحتی در سیستم گردش خون جابجا شوند ، از طرفی هم باید به اندازه کافی کوچک و انعطاف پذیر باشند تااولا بتوانند به آسانی به سلول مورد نظر برسند و ثانیا توانایی آزادسازی دارو در سلول و بافت هدف را داشته باشند
در طراحی و توسعه حامل ها ی دارورسانی، هدف رسیدن به سیستمی با بارگذاری مناسب دارو و خواص آزادسازی مطلوب مورد نظر به همراه نیمه عمر بالا و سمیت پایین است - مهدوی راد ،.10 - 1: 1392 از جمله حامل های مورد استفاده در دارورسانی ، میسل ها، لیپوزوم ها، نانوذرات، درخت سان ها، کریستال های مایع، هیدروژل ها، مزدوج ها، کوبوزوم ها،هگزوزوم ها، پلیمرهای محلول، میکروپارتیکل ها، میکروکپسول ها، محلول ها و لیپوپروتئین ها را می توان نام برد
