بخشی از مقاله
چکیده
توسعه از مفاهیم عمده و چالش برانگیز برای بشریت است که صورت رقابتی آن برای دستیابی به معیارهای استاندارد زندگی از ابتدای قرن بیستم نمود یافته و بعد از جنگ جهانی دوم، در مباحث علمی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، کشوری و مناسبات و مسائل بین المللی جایگاه ویژه پیدا کرده است. برخورداری متوازن و رعایت تعادل و برابری در دستیابی به شاخص های توسعه در کلیه ابعاد آن،به خصوص در سطح منطقه ای در کشورهای در حال توسعه و به خصوص در کشور ما یکی از چالش های اصلی دستبابی به توسعه پایداراست.
در این راستا هدف از پژوهش حاضر، شناخت و ارزیابی شاخص های توسعه پایدار در استان مازندران می باشد. در پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی به انجام رسیده است، سعی بر این بوده که شاخصهای توسعه پایدار در 18 شهرستان استان مازندران بر اساس 6 شاخص کلی ارتباطات، اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی و گردشگری و خدمات شهری و در قالب 48 متغیر فرعی در استان مورد ارزیابی قرار گیرد. و در نهایت در این پژوهش از روش ضریب آنتروپی شانون، مدل تحلیل شبکه ای و ANP و مدل وایکور استفاده شده است.
نتایج حاکی از آن است که شهرستان بابل از لحاظ برخورداری از شاخصهای توسعه حداکثر میزان ممکن یعنی عدد 1 را در استان کسب و در فاصله زیادی از دیگر شهرستان ها قرار دارد که این امر نشان دهنده نابرابری در برخورداری از شاخصهای توسعه در میان شهرستانهای استان مازندران میباشد و لزوم توجهات عمده در نحوه ی پخش منابع توسعه، در نظر گرفتن عدالت در بهره مندی، و عدم توجه و سرمایه گذاری در یک مکان خاص را دارد.
-1 مقدمه
توسعه پایدار شکلی از توسعهی امروزی است که توان توسعه ی مداوم شهرها و جوامع شهری نسل های آینده را تضمین کند - هالٌ،. - 22:1993 پیدایش مفهوم توسعه پایدار در پاسخ به رشد منطقی را باید آگاهی تازهای نسبت به مسائل جهانی محیطزیست و توسعه دانست که تحت تأثیر فرآیندهای توسعه انسانی و اقتصادی ، مسائل زیست محیطی، افزایش جمعیت و تغییرات ساختار سیاسی قرار گرفته است. - نادرٌ و همکاران،. - 2008
شاید بصورت دقیق در محافل عمومی توسعه را همزمان با انقلاب صنعتی در انگلستان و بعد از آن می دانند که تحولات عظیمی را در دنیای بشریت به همراه داشته و به سرعت مناسبات انسان با محیط اطراف خود را برای رسیدن به حد اعلای رفاه و برتری تغییر داد - آگودلو وراٍ، . - 2011 به طور مشخص برای رسیدن به این اهداف رفاه و پیشرفت در جوامع انسانی، قبل از فرایند توسعه پایدار، رهیافتهای عمده توسعه در قرن بیستم را رهیافتهای مدرنیزه سازی، وابستگی، اقتصاد نئولیبرالی و توسعه تناوبی تشکیل میدادند که این رهیافت آخر حتی تحت عنوان توسعه پایدار نیز نامیده شده است. - ویت فورد َ، . - 2009 در حقیقت مطرح شدن توسعه پایدار به عنوان شعار اصلی هزاره سوم نیز ناشی از تأثیرات شهرها بر گستره زیست کره و ابعاد مختلف زندگی انسانی است.
بدون شک، بحث از پایداری و توسعه پایدار بدون توجه به شهرها و شهرنشینی بیمعنا خواهد بود. شهرها به عنوان عامل اصلی ایجاد کننده ناپایداری در جهان به شمار میروند و در واقع، پایداری شهری و پایداری جهانی هر دو مفهومی واحد هستند - حسین زاده دلیر و دیگران،. - 2:1388همانطور که روشن است مظاهر اصلی توسعه و دست آوردهای اعم از منفی و مثبت آن عمدتاً در شهرها اتفاق می افتد - جانیک ُ،. - 2008 بدان علت که طبق گزارش سازمان ملل برای اولین بار در تاریخ بیش از نیمی از جمعیت جهان یعنی حدود3/5 میلیارد نفر در شهرها زندگی می کنند که این رخداد به %65 در سال 2030 و به حدود %70 در سال 2050 خواهد رسید.
- -ESA . - UN,2007 این میزان برای کشورهای در حال توسعه بخصوص در آسیا شتاب بیشتری را نشان می دهد بطوریکه جمعیت شهری قاره آسیا از %31 در سال 1950 به %60 در سال 2009 رسیده است . - Population division,2009 - این مقیاس بزرگ شهرنشینی و شهرگرایی خود نیازمند انرژی، مواد و منابع برای حرکت در مسیر رفاه خود است که در این مسیر مدلها و رهیافتهای گوناگونی آزمایش گردیدهاند - گیراردتِ،. - 2003
تجربیات نیز نشان دادهاند که آزمایش این رهیافتها همزمان با نوآوریهای فناوری، نابرابریها و تغییرات ناگواری را در بستر مناطق از لحاظ منابع و دارایی های محیطی به بار آورده است - کندی ّ، . - 2007 به دنبال همین نابرابری ها در روند برخورداری از توسعه و به کاربست ناصحیح رهیافت های توسعه در مفهوم کهن، تلاشها برای دستیابی به نظریات و رهیافتهای جایگزین، که عمدتاً عدالت انسانی و نحوه مواجه با محیط زیست و حقوق آیندگان را مد نظر داشته باشد از دهه هفتاد قرن بیستم شروع شد.
آقایی، . - 1382 عده ای در این مسیر، شناخت ویژگیهای متابولیسم شهرها - سوخت و ساز شهرها - ، آگاهی از منابع و مدیریت صحیح آنها را برای مقابله با چالشی بنام تخریب محیط زیست و پایمال نمودن حقوق آیندگان پیشنهاد کردند - دکرْ، . - 2000 اما پاسخ این معما توسعه پایدار بود که به صورت رسمی توسط برانتد لند تحت عنوان گزارشی بنام" آینده مشترک ما" مطرح شد - باروٌ ، - 1995 .
آنچه که در توسعه پایدار به عنوان رویکرد جدید و متحول شده بشر نسبت به مفهوم توسعه مهم است عدالت در برخورداری از منابع، توسعه بوم محور، کاهش فقر، حفاظت محیط زیست و کلاً داشتن رویکرد انسان محور برای توسعه است که متأسفانه در اکثر کشورها بخصوص در کشورهای در حال توسعه این دستورالعملها شرایط نگران کننده دارند و مفهوم توسعه پایدار را مبهم جلوه داده و رسیدن به آنرا را با چالشهای عمده ای مواجه ساختهاند.
تبدیل به مساله شدن فرایند رسیدن به اصول توسعه پایدار را در کشورهای درحال توسعه در عواملی چون تعریف نادرست از مفهوم توسعه، وجود شکاف های عمیق در برخورداری از منابع بین مناطق، رویکردهای مدیریتی متمرکز و استفاده از رهیافت های سنتی توسعه و رهیافتهای منسوخ قرن نوزدهم و اوایل قرن بیست توسعه در غرب دانسته اند - . -
-1-1 اهداف پژوهش
بررسی وضعیت شاخص های توسعه شهرستانهای استان مازندران بر اساس مدل تحلیل شبکهای و ANP
- رتبه بندی شهرستان های استان مازندران براساس میزان برخورداری از شاخص های توسعه پایدار
-2-1 سوالات پژوهش
آیا بین شاخص های توسعه شهرستانهای استان مازندران تفاوت معناداری وجود دارد. آیا بین شهرستانهای استان مازندران از لحاظ توسعه یافتگی و برخورداری از شاخصهای توسعه - اجتماعی، اقتصادی، خدمات، ارتباطات، بهداشت و درمان، فرهنگ و گردشگری - تفاوت معناداری وجود دارد.
-2 مبانی نظری تحقیق
مفهوم امروزی توسعه ی پایدار، ریشه در تفکرات جنبش های زیست - محیطی قرن اخیر دارد. این مفهوم، برای اولین بار در اواسط دهه 1970 به خانم "بارباراوارد" نسبت داده شده است - بارو،. - 1376قبل از دهه 1970، شوماخر، پایداری را در مفهوم ساختارهای اقتصادی و منابع تجدید شونده و تولیدات و خدمات به کار برد - شوماخر، . - 31-1378:40در کنفرانس جهانی محیط زیست و توسعهی سازمان ملل - - 1987،در گزارش هارلم برانت لند با عنوان "آینده مشترک ما" توسعه پایدار به عنوان فرآیندی تعریف شد که نیازهای فعلی، بدون تخریب توانایی های نسل آینده برآورده گردد.
گرچه اصطلاح توسعه پایدار در هنگام اعلامیه کوکویوک در خصوص محیط زیست و توسعه در اوایل دهه 1970 به کار برده شده و نیز ریشه این اصطلاح به رویکرد توسعه اکولوژیک بر میگردد که در راهبرد حفاظت جهان آورده شده است - باروُ، . - 1995 لیکن شکلگیری آن به تشکیل کمیسیون مستقل جهانی در زمینه محیط زیست و توسعه و ارائه گزارش اصول توسعه پایدار قرار دارد.
