بخشی از مقاله
چکیده
جهانیشدن - Globalization - به معنی فروریختن مرزها و فراتر رفتن از آن در سطح جهانی و در ابعاد متعدد اقتصادي، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی .... که فرآیند آن دگرگون شدن ساختارهاي محلی به جهانی، که نهایتاً تمام نظامهاي فضائی به هم پیوند خورده و در ارتباطی تنگانگ به رویکرد یکپارچه جهانی تبدیل گردیده است.
فرایند جهانی شدن، ابعاد و دامنه آن آنقدر وسیع و گسترده است که تمام شئون زندگی بشر در عرصههاي مختلف علم و تکنولوژي، فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد را تحت تأثیر قرار داده است، تا جایی که برخی از صاحبنظران آن را به عنوان بزرگترین رخداد تاریخ بشري یاد کرده اند. به طوریکه چند دهه گذشته در پرتو توسعه انقلابی ارتباطات الکترونیکی، مفهوم فاصله و فضا به گونهاي غیرقابل تصور در هم ریخته است.
این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و اسنادي و با هدف پردهگشایی و توصیف فرایند پیچیده و گسترده جهانی شدن و ابعاد و لایههاي متعدد آن میباشد، که جهانیشدن، جهان اسلام را با ارزشها و بنیانهاي معنوي و اساسی خود در معرض چالش قرار داده است.
نتایج این تحقیق نشان میدهد که:
- هر یک از ابعاد و لایههاي مختلف جهانی شدن داراي ماهیت متفاوت، اثرپذیري و اثرگذاري جداگانهاي
دارد.
- در عصر جهانیشدن و ارتباطات الکترونیکی، مفهوم فاصله و فضا به کلی دگرگون گردیده است.
- با ظهور چهره جدیدي از سرمایهداري در عصر جهانی شدن، ابعاد فرهنگی و سیاسی بیش از استعمار اقتصادي توجه میشود، و اقتصاد سیاسی قلمروهاي فرهنگی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
براي برون رفت از پیآمدهاي ناسازگار بر جوامع اسلامی، راهکارهایی در این مقاله پیشنهاد گردیده است.
مقدمه:
ریشه تاریخی جهانیشدن را میتوان به گذشته تاریخی بشر و به گذشتههاي دور مربوط دانست. در مفهوم عام جهانی شدن از سوئی معادل با واژه بینالمللی به کار میرود که عبارت است از افزایش تعاملها و وابستگیهاي بین مردم کشورهاي مختلف.
جهانی شدن شکلگیري شبکهاي است که طی آن اجتماعات که پیش از این در کره خاکی دورافتاده و منزوي بودند، در وابستگی متقابل و وحدت جهانی ادغام میشوند. از اینرو جهانی شدن به معنی تغییر دادن منجر به فضا و زمان و فشرده ساختن آن است
واژه جهانی شدن بیش از 400 سال قدمت دارد،اما اصطلاح ''Globalization" از دهه 1960 میلادي رواج یافته است و در واسط دهه 1980 به بعد اعتبار علمی کسب نموده است.
از بعد تاریخی آغاز جهانیشدن، ناشی از وضعیت اقتصادي پس از جنگ جهانی دوم بود که منجر به تسلط نسبی ایالات متحده آمریکا بر جهان گردید و عامل عمده آنرشد و گسترش نسبتاً سریع و پیوسته تجارت و بازرگانی و به دنبال آن وابستگی متقابل اقتصادي کشورهاي غربی به یکدیگر بود، به طوري که شرکتهاي بزرگ بینالمللی به صورت بازیگران اصلی در صحنه اقتصاد جهانی ظاهر شدند
آنچه محرز است جهانی شدن با توسعه جهانی بازارهاي اقتصادي همراه بوده است. - Giddens, 1990 - و توسعه بازارهاي اقتصادي نتیجه فعالیت گسترده شرکتهاي چند ملیتی بوده که نقش محوري را در فرآیند جهانی شدن ایفا نمودهاند
طبق یک برداشت عمومی مفهوم جهانی شدن این معنا را میرساند که جهت تحولات اجتماعی از مقیاس محلی به جهانی، تغییر یافته است، در این حالت سرنوشت تمامی بخشهاي کره زمین از طریق پیوندهاي به هم پیوسته و نفوذ متقابل اقتصادي، سیاسی و فرهنگی فراسوي مرزها به هم پیوند خورده است و هویت به طور فزایندهاي توسط نیروهاي فراملیتی تعیین میشود
گرچه اصطلاح جهانی شدن در ابتدا ناشی از ترکیب جهانی توافقات تجارت جهانی آزاد، شبکه جهانی و یکپارچگی بازارهاي مالی بود که مرزها و فاصلهها را از بین برده و جهان را به عنوان یک واحد کل اقتصادي مطرح کرد. ولی از اواخر 1960 فرایند جهانی شدن در عرصههاي مختلف اقتصادي، سیاسی و فرهنگی متجلی گردید. بویژه این امر در اقتصاد و فرهنگ مشهود است و روز به روز وسیعتر میشود
فرایند جهانی شدن:
در آستانه قرن بیستو یکم، جهانی شدن نماد پدیدههاي گسترده و شگرفی گردیده است که میرود زندگی فردي و اجتماعی انسان امروز را بکلی دگرگون کند. فرایندي که نه تنها در شاخصهاي کمی، فنی و اقتصادي بلکه در تبدیل کیفی عناصر و فضاهاي فرهنگی و سیاسی نیز جلوهگر بوده است. جهانی شدن با عوارض و آثار مثبت و منفی خود، بیم و امیدهاي فراوانی در جوامع اسلامی آفریده که پژواك آنرا در نگرشهاي مشتاق یا منتقد میتوان مشاهده کرد.
نیروهاي محرکه در ابعاد مختلف فعال بوده و به ظهور و فرایند پدیده جهانی شدن سرعت بخشیدهاند. براي مثال پیشرفت صنعت ارتباطات موجب انتقال سریعتر اطلاعات و دسترسی همگان به رایانه و اینترنت شده است. نمونه آن تعداد کاربران ایرانی اینترنت است که در سال 1380 شمسی در حدود 5 میلیون کاربر بوده و این رقم در اواخر دهه 1380 بالغ بر 30 میلیون کاربر است.
همچنین در سطح جهانی گفته میشود که تا سال 2013 میلادي جمعیت آنلاین جهانی بالغ بر 2/2 میلیارد نفر خواهد رسید که 43 درصد آن در آسیا و قسمت اعظم آنها در کشورهاي اسلامی خواهند بود. - http://glono.blogfa.com - از بعد سیاسی، شکست اتحاد جماهیر شوروي در جنگ افغانستان و فروپاشی نظام سیاسی آن همراه با سایر اقمار اروپاییاش، پایان جنگ سرد، و ظهور ایالات متحده امریکا به عنوان تنها ابر قدرت در فرایند جهانی شدن نقش داشتهاند.
از لحاظ علمی فرایند جهانی شدن در قرن بیستم، کشورهاي اروپایی و ایالات متحده رهبري جهان را در اکتشافهاي علمی و پیشرفتهاي تکنولوژیکی به دست گرفتند. در زیستشناسی چارلز داروین، در روانشناسی زیگموند فروید، در فیزیک و پزشکی ویلهم رونتگن، ماري کوري و پیرکوري، در ماهیت جهان هستی آلبرت انیشتن، در بهداشت پاستور و کخ باعث شد که به دلیل کاهش مرگ و میر، جمعیت اروپا دوبرابر شود.
در قرن بیستم از لحاظ معیشتی، آموزشی، بهداشتی، خدمات اجتماعی، و چشماندازي از رشد مستمر را غربیها تجربه کردند و با استفاده از توان غالب نظامی و اقتصادي خود بر سایر کشورهاي جهان به صورت مستعمراتی از منابع طبیعی آنها بهره بردند و بازارهاي تجاري خود را گسترش دادندو غرب را به این باور رساند که موضع مسلط آنها انعکاسی از فرهنگ برتر آنهاست
