بخشی از مقاله
چکیده
تالابها از مهمترین اکوسیستم های جهان هستند که عملکردهای متنوع و حیاتی را در مقیاس محلی، منطقه ای و جهانی ارائه می دهند - از فراهم کردن زیستگاه برای حیات وحش و منابع آب و غذا برای انسان تا تنظیم فرآیندهای اتمسفری و چرخه های زمین شیمیایی - . درحال حاضر این اکوسیتمهای حساس به دلیل کمبود آگاهی ، بهره کشی نامناسب و ایجاد اختلال بیش از هر زمان در معرض نابودی و تخریب قرار گرفته اند. به منظور تقویت برنامه های احیای اکوسیستم های تالابی لازم است از ابزار علمی و مطالعات وسیع و داده های کمی شده ی مبتنی بر مطالعات آماری و در عین حال با صرفه اقتصادی بهره جست .
از جمله علومی که می تواند داده های آماری با ویژگی های فوق را فراهم آورد علم حیات وحش می باشد. با توجه به منحصر به فرد بودن ویژگی های هر اکوسیستم تالابی می توان با جمع آوری داده های حیات وحش منطقه و تغییرات جمعیتی و زیستگاه گونه ها ، شرایط زیستگاهی تالاب را مورد پایش قرار داد و نیز می توان با تکیه بر این داده ها شرایط چندین اکوسیستم را نسبت به یکدیگر و یک اکوسیستم را در مقیاس های زمانی مختلف بررسی نمود . قابلیت های علم حیات وحش در پروژه های احیای تالاب ها را می توان در سه نقش اساسی زیر عنوان نمود : الف - ساخت مدل های مفهومی اکوسیستمی پروژه ها ب - توسعه و فراهم آوردن معیارهای عملکردی و نیز کمی سازی و پایش اهداف پروژه ها ج - دستیابی به مقبولیت اجتماعی و جلب حمایت عمومی در دراز مدت.
-1 مقدمه
اکوسیستم های تالابی از مهمترین و در عین حال آسیب پذیرترین منابع زیست محیطی محسوب می گردند - The Ramsar . - Convention Manual,2013مدیریت تالاب ها می تواند با به کارگیری روش های نوین و بهبود روش های موجود استفاده از منابع تالابی، سبب حفظ ویژگی ها و عملکردهای اکولوژیکی و زیست محیطی آنها شود. از جمله اقدامات مدیریتی کارآمد، تدوین و اجرای برنامه های احیای تالاب1می باشد . پروژه های احیای تالاب ها می تواند زمینه را برای بازسازی و ترمیم منابع2 از دست رفته فراهم آورد - ریاضی،. - 1387 به منظور تقویت برنامه های احیای تالاب لازم است از ابزار علمی و داده های آماری بهره جست. جهت دست یابی به چنین داده هایی نیاز به مطالعات وسیع و در اختیار داشتن داده های کمی شده ی مبتنی بر مطالعات آماری و در عین حال با صرفه اقتصادی می باشد
در مطالعه ی حاضر ضمن بیان مفاهیم احیای اکوسیستم های تالابی و بررسی چالش های موجود در اجرای این برنامه ها ، کاربرد علم حیات وحش3 به عنوان یکی از راهکارهای ارتقا کیفیت این برنامه ها مورد توجه قرار گرفته است ؛ و قابلیت های داده های جمعیت های حیات وحش که می توان از آنها در این برنامه ها بهره جست، شرح داده شده است .
-2 مفهوم " احیای تالاب"
کنوانسیون رامسر احیای اکوسیستم های تالابی را "مجموعه فعالیت هایی که شرایط اکوسیستم را به وضعیت گذشته ی آن باز می گرداند و یا باعث بهبود عملکردهای تالاب می شود بدون اینکه لزوما به شرایط پیش از وقوع اختلال بازگردد" تعریف می نماید - Ramsar HB191 به نقل از . - Alexander &McInnes,2012 این تعریف گسترده ، کلیه فعالیت های بازسازی ، در اکوسیستم های تخریب شده ، آسیب دیده و نیز نابود شده را در بر می گیرد. عمده ترین اهداف پروژه های احیای تالاب ها عبارتند از: حفاظت و بهره برداری پایدار از گونه های بومی تالاب ، حفاظت از خود پایداری و انعطاف پذیری اکوسیستم تالاب و حفظ یکپارچگی چشم اندازهای آن ، کاهش یا حذف پیشران های تخریب تالاب
-3 ویژگی های پروژه های احیای تالاب
در تدوین پروژه های احیای تالاب بایستی ضمن در نظر گرفتن ارزش های حفاظتی آنها ، موارد زیر مورد توجه قرار گیرند :
- در نظر گرفتن عرصه ها و چشم اندازهای بزرگ مقیاس و زمین های بالادست تالاب
به منظور بهبود عملکرد تالاب ها بایستی بر کل حوزه ی زهکش تالاب تمرکز نمود. زیرا برای مثال مواد آلاینده و فاضلاب ها از زمین های بالا دست ایجاد می شوند و سپس به محیط تالاب سرازیر می شوند - . - Baron et al,2002 هم چنین احیای تالاب ها در مقیاس فضایی و مکانی بزرگ باعث حفظ یکپارچگی اکوسیستم می شود زیرا فرآیندهای مهم اکولوژیکی مانند پراکنش دانه ها ، جریان ژنی ، جفت یابی ، پویایی سیستم های شکار و شکارگری در مقیاس های فضایی بزرگ رخ می دهند
- توجه به شناسایی و بازسازی فرآیندهای بنیادی اکوسیستم تالاب نظیر چرخه های غذایی ، چرخه های زیست زمین شیمیایی ، رسوب گذاری ، نوسانات هیدرولوژیکی
نظر به منحصر به فرد بودن اکوسیستم ها بدون بررسی دقیق ویژگی های یک اکوسیستم ، نمی توان کالاها و خدمات منحصر به فردی را که این اکوسیستم در اختیار محیط پیرامون خود قرار می دهد شناسایی نمود و برای بهبود شرایط بقای روابط بین موجودات زنده و غیر زنده آن برنامه ریزی نمود .
- در نظر گرفتن انسان ها به عنوان صاحبان اصلی اکوسیستم ها و جدا نکردن آنها از اکوسیستم و خدمات آن
انسان ها برای کالا و خدمات ضروری زندگی نیازمند اکوسیستم های سالم می باشند - . - Baron et al, 2002 از اینرو مدیریت تالاب ها باید طوری باشد که با محیط پیرامونی ویژه ی خود ، فرهنگ های حساس جوامع محلی و استفاده های سنتی آنها سازگاری داشته باشد
-4 چالش های فراروی پروژه های احیای تالاب
دلایلی وجود دارد که باعث می شود یک اکوسیستم به طور دقیق بازسازی نشود. اول اینکه تعیین وضعیت اکوسیستم در گذشته ، حتی با وجود ترسیم تصویری کلی از آن با استفاده از اطلاعات مختلف ، امکان پذیر نیست . دوم اینکه اکوسیستم ها به هم مرتبط می باشند و قسمتی از چشم اندازهای ممتدی هستند که تحت تاثیر انسان و عوامل طبیعی تغییر می یابند. در نتیجه هیچ وضعیت مطلوبی که بتواند به عنوان هدف بازسازی تعریف شود وجود ندارد. هم چنین در شروع هرعملیات احیا ، دلایل انجام آن باید به دقت یادداشت شود و اساس کار بایستی توجیه هزینه ها و در نظر گرفتن چیزهایی باشد که برای مردم قابل احترام است
