بخشی از مقاله
چکیده
مجموعه اولترامافیک آب بید در120 کیلومتري شرق حاجی آباد در استان هرمزگان قرار داشته و جزئی از آمیزه رنگین لبه شمالی تراست زاگرس در استان هرمزگان به شمار می رود. واحدهاي سنگی موجود در این مجموعه شامل هارزبوژیت، لرزولیت، دونیت به همراه رگه هاي پیروکسنیت و کرومیت می باشد. دونیت ها ي موجود در این مجموعه، هم بصورت توده هاي نامنظم و هم به شکل دایک دیده می شوند.
الیوین، کانی اصلی تشکیل دهنده این سنگ ها است و کروم اسپینل، تنها کانی فرعی - با فراوانی 1 تا 3 درصد - در آن ها است. بافت این سنگها، گرانولار ناهمسان دانه می باشد و شواهد تبلور مجدد و مهاجرت مرز دانه در آنها به وفور دیده می شود. این بافت ها به همراه شیمی کانی ها، نشان دهنده این است که دونیت هاي مجموعه آب بید در محیط گوشته اي شکل گرفته اند.
شیمی اسپینل هاي موجود در این سنگ ها، آن ها را در محدوده آرایه گوشته اي و پریدوتیت هاي زون سوپرا سابداکشن قرار می دهد و شیمی الیوین هاي موجود، نشان می دهد که دونیت هاي مجموعه آب بید می توانند بقایاي کانال هاي گوشته اي باشند که مذاب، از طریق آن ها به افق هاي بالاتر راه پیدا کرده است. همچنین ترکیب کانی ها نشان می دهد که دونیت هاي موجود در این مجموعه، محصول واکنش مذاب بونینیتی زون سوپراسابداکشن با گوشته اي می باشند که متحمل 15 تا 20 درصد ذوب بخشی شده است.
مقدمه
مجموعه اولترامافیک آب بید 120کیلومتري شرق حاجی آباد در استان هرمزگان و هم مرز با جنوبی ترین منطقه استان کرمان قرار دارد. این مجموعه جزئی از آمیزه رنگین انتهاي جنوب شرق زون سنندج-سیرجان است به عبارت دیگر، مجموعه مذکور را جزء آمیزه رنگین انتهاي تراست زاگرس می دانند. این آمیزه رنگین به تشکیلات افیولیتی ترکیه منتهی می شود - شهاب پور . - 2005 مجموعه اولترامافیک آب بید یکی از مجموعه هاي اولترامافیک موجود در جنوب شرق زون سنندج- سیرجان را تشکیل می دهد که شکل بیضوي داشته و واحدهاي سنگی مختلف موجود در آن شامل هارزبوژیت، لرزولیت، دونیت به همراه رگه هاي پیروکسینیت - شامل وبستریت "الیوین وبستریت" و ارتوپیروکسینیت - و کرومیتیت می باشد.
روش تحقیق:
پس از انجام مطالعات و بررسی هاي دقیق میدانی وکتابخانه اي، نمونه برداري هدفمند از نمونه هاي دونیتی مجموعه اولترامافیک آب بید به عمل آمد. براي بررسی هاي ژئوشیمیایی، ابتدا جهت مشخص شدن ترکیب شیمیایی سنگ کل - عناصر اصلی، فرعی، نادر خاکی - - REE، تعداد 6 نمونه سنگی دونیتی با کمترین دگرسانی انتخاب شد و به آزمایشگاه Actlabs کانادا ارسال گردید.
انجام بعضی از آنالیزهاي الکترون میکروپروب در دانشگاه بریتیش کلمبیا در کانادا، در گروه زمین ، اقیانوس و علوم جوي با استفاده از یک دستگاه ٠۵Cameca SX الکترونی روبشی میکروپروب انجام گرفت. بعضی از نمونه هاي دیگر در بخش علوم زمین و محیط زیست دانشگاه یاماگاتاي کشور ژاپن مورد تجزیه قرار گرفت. این آنالیزها توسط ابرکاوشگر خودکار مدل M٠٠۶٨JOEL-JXA- با ولتاژ شتاب دهنده ۵۱ KV و جریان اشعه اي 10*2 - به توان Amp - -8 انجام شد.
بحث:
در مجموعه اولترامافیک آب بید، دونیت ها درون هارزبورژیت ها قرار داشته و به دو شکل دیده می شوند ، یکی به صورت عدسی شکل و لکه مانند و بی قاعده - شکل 1، - a و دیگري به صورت دایک هاي دونیتی - شکل 1، . - b پراکندگی و حجم توده ها و یا لکه هاي دونیتی زیادتر بوده و در بیشتر قسمتهاي مجموعه دیده می شود. سنگهاي مورد نظر علیرغم اینکه در صحرا به دو شکل دیده می شوند، ویژگیهاي پتروگرافی هر دو شکل یکسان می باشد. الیوین کانی اصلی تشکیل دهنده این سنگها است و کروم اسپینل، تنها کانی فرعی - با فراوانی 1 تا 3درصد - در آن ها می باشد.
بررسی هاي پتروگرافی این سنگها نشان می دهد که الیوین، با قطر 4 میلی متر، به صورت دانه هاي بی شکل، کانی اصلی موجود در دونیت ها می باشد. آرایش بلورهاي الیوین باعث ایجاد بافت گرانولار در این سنگها شده است. بلورهاي الیوین موجود در این سنگها، شواهد تبلور مجدد و مهاجرت مرز دانه را به خوبی نشان می دهند. بطوریکه در نور متقاطع، این بلورها به دو بخش مجزا تبدیل شده و هر بخش به صورت مستقل از بخش دیگر خاموشی نشان می دهد.
مرز بین بلورها به صورت نامنظم و منحنی درآمده است و بنظر می رسد که یکی از بلورها در حال تبدیل به دیگري است - شکل 1، . - c همچنین مطالعات نشان می دهد که این مهاجرت مرز دانه، باعث شده که بلورهاي الیوین درشت، به دو شکل کاملا"متفاوت دیده می شوند. یک گروه، الیوین هاي کاملا" تغییر شکل یافته، حاوي تیغه هاي تغییر شکلی و ماکلهاي مکانیکی هستند و گروه دوم الیوین هایی هستند که ظاهرا"اثري از دگرشکلی ندارند. مرز بین این دو بصورت منحنی است و همین مرز، نشان دهنده مهاجرت مرز دانه است.
اغلب کانی هاي الیوین، خاموشی موجی نشان می دهند که نشان دهنده عملکرد دگرشکلی بر روي آنها است. علاوه بر این در بسیاري از الیوین ها، ماکل مکانیکی به خوبی توسعه یافته اند. در سنگهاي فوق بازي، الیوین نسبت به سایر کانی ها، راحت تر دگرشکلی نشان می دهد و ویژگی هایی از جمله خاموشی موجی، تیغه هاي دگرشکلی و تبلور مجدد در آن، به خوبی قابل مشاهده است. زیرا سیستم هاي لغزشی بیشتري دارد که در هر کدام از دماهاي مختلف عمل کرده و در نهایت باعث ایجاد اشکال مختلف دگرشکلی در این کانی می شود. شواهد ذکر شده نشان دهنده این است که دونیت ها، در محط گوشته اي تشکیل شده و تغییر شکل هاي دما و فشار بالا را تحمل کرده اند.
شکل - a - 1 دونیت هاي عدسی شکل و لکه مانند و بی قاعده موجود در مجموعه اولترامافیک آب بید. - b دایک دونیتی در مجموعه اولترامافیک آب بید. - c الیوین هاي موجود در دونیت با مزرهاي نامنظم و منحنی. - d کروم اسپینل هاي موجود در دونیت.
قابل ذکر است که این آثار دگرشکلی، در بعضی از بلورهاي الیوین دیده می شود، زیرا فرایندهاي مختلف تبلور مجدد، در دما و فشار پایین تر می تواند این آثار را محو نماید. همچنین در بعضی از نمونه ها، شکستگی هاي زیادي وجود دارد که در امتداد آن ها، بلورهاي الیوین کاملا" به سرپانتین هاي رشته اي - لیزاردیت و یا کریزوتیل - تبدیل شده و ظاهري دگرسان به سنگ داده است. تنها کانی فرعی موجود در دونیت هاي مجموعه آب بید، کروم اسپینل سیاه رنگ می باشد که بصورت شکلدار تا نیمه شکلدار دیده شده و در میان بلورهاي الیوین و یا در مرز آنها قرار گرفته است. اندازه این کانی از 0.1 تا 1 میلی متر متغیر است و گاهی درون آن، در برداري هایی از الیوین و سرپانتین دیده می شود. در بعضی نمونه ها، بلورهاي کروم اسپینل، بدون اینکه دگرشکلی واضحی نشان دهند به صف شده اند
براي پی بردن به ماهیت دونیت هاي این مجموعه، داده هاي شیمیایی آنها مورد بررسی قرار گرفت. این داده ها نشان می دهند که - +٢Mg# - Mg/Mg+Fe الیوین هاي موجود در این سنگها بین 90.89 تا 94.24 در تغییر است. همچنین در اسپینل ها، Cr# - Cr/Cr+Al - بین 52.91 تا 71.40 و Mg# بین 43.56 تا 56.39 متغیر می باشد. ترکیب کروم اسپینل هاي دونیت ها، در نمودار درصد وزنی ٣O٢Cr در برابر درصد وزنی٣O٢Al در محدوده آرایه گوشته اي قرار می گیرد - ۵١٩٩ - Kepezhinskas et al, - شکل. - 2 در نمودار Fo در برابر درصد وزنی NiO اغلب نمونه ها در نزدیک و یا درون دونیت هاي کانالی افیولیتی واقع شده اند
