بخشی از مقاله
چکیده
سنگ هاي فوق بازیک شمال و شرق هرسین بخشی از نوار افیولیت رادیولاریتی منسوب به زاگرس خرد شده می باشند که رخنمون آنها از منطقه صحنه در جنوب شرقی استان کرمانشاه آغاز شده و با روند شمالغربی- جنوبشرقی تا شرق هرسین ادامه یافته است. نسبت گیري باندي به روش M-ratio یک رهیافت جدید براي تشخیص آثار دگرسانی افیولیت ها است که با استفاده از تغییرات طیفی سنجنده ETM+ - ماهواره لندست - 7 انجام میشود.
نتایج این تحقیق موید وجود دگرسانی هاي گرمابی وسیعی در واحد افیولیت ملانژ هرسین می باشد که معمولا با پیدایش رس ها و اکسیداسیون کانی هاي آهن همراه بوده است. سایر تکنیک هاي پردازش تصاویر ماهواره اي از قبیل تحلیل مولفه هاي اصلی انتخابی در تشخیص رخساره هاي افیولیتی دگرسان شده مناسب نبوده اند، بنابراین استفاده از فرمول M-ratio تنها روش پردازش تصاویر ماهواره اي است که با شناسایی مناطق دگرسانی شرق هرسین، موجبات دستیابی به اولویت هاي اکتشافی آن را بر اساس معیارهاي حاکم بر محیط هاي پساماگمایی فراهم نموده است.
مقدمه
از دیدگاه زمین شناسی، افیولیت شمال و شرق هرسین بخشی از سازندهاي فوق بازیک غرب ایران است که از منطقه صحنه در استان کرمانشاه آغاز شده و داراي رخنمون هاي متعددي در مناطق میان راهان، کام یاران، بانی چوب، مریوان و پنجاب می باشد
آثار دگرسانی در افیولیت هاي این منطقه به دلیل فعالیت هاي نوزمینساختی و توسعه محیط هاي پساماگمایی در اواخر پالئوژن است که معمولا با پیدایش کانی هاي رسی، اکسیداسیون و هیدروکسیداسیون کانی هاي آهن و تغییرات کانی شناختی سري فرومنیزین - سرپانتینی شدن سیلیکات هاي تیره - همراه بوده است. احتمال پیدایش ذخایر ارتوماگمایی در مجموعه هاي افیولیتی خرد شده ضعیف است، اما گسترش مناطق دگرسانی متاثر از سازوکارهاي گرمابی - نظیر فرآیند لیستونیت زایی - ، توانایی مهاجرت عناصر - زیر گروه - B و غنی شدگی دیرزاد آنها را در شرایط حاکم بر محیط هاي پساماگمایی افزایش میدهد
بر این اساس، شناسایی افق هاي افیولیتی دگرسان شده و تفکیک آنها از رخساره هاي هوازده - غیرمرتبط با فرآیندهاي گرمایی - ، گام مهمی براي پی جویی ذخایر مرتبط با سازندهاي افیولیتی است که با در نظر گرفتن سوابق اکتشافی منطقه هرسین - بخشی از افیولیت ملانژ منطقه صحنه در جنوب شرقی کرمانشاه - ، رهیافت پیشنهادي این تحقیق مبتنی بر پردازش تصاویر ماهواره اي لندست 7 با هدف شناسایی واحدهاي دگرسانی گرمابی به روش نسبت گیري باندي و تحلیل مولفه هاي اصلی در طیف الکترومغناطیسی ETM+ می باشد.
آثار کانه زایی آهن، مس و مقادیر جزیی کرم و وانادیم در افیولیت هاي شمال و شرق هرسین مشاهده میگردند - رجبی و همکاران، . - 1394 همیافتی هماتیت، مالاکیت و هیدروکسیدهاي آهن - گوتیت و لیمونیت - بیش از سایر تچمعات کانیایی بوده و از بافت رگه اي یا پرکننده فضاي خالی برخوردار میباشد . هاله دگرسانی رسی از وسعت زیادي برخوردار نیست اما مکان هندسی آن متاثر از الگوهاي گسلی منطقه است.
پیشینه مطالعاتی این منطقه موید وجود افیولیت ملانژهاي خرد شده است که بصورت موضعی یا پراکنده در متن ملانژهاي فاقد دگرسانی یافت گردیده و پتانسیل کانه زایی آنها بیش از واحدهاي غیردگرسان شده است
از دیدگاه زمین شناسی، فعالیت هاي پساماگمایی اوایل سنوزوئیک عامل اصلی پیدایش دگرسانی گرمابی در افیولیت هاي این منطقه است که با استفاده از روش هاي دورسنجی و پردازش تصاویر ماهواره اي احتمال دستیابی به مناطق امید بخش معدنی افزایش می یابد. شکل1، ترکیب رنگی 742 متعلق به سنجنده ETM+ است که در آن، مجموعه هاي افیولیتی شمال و شرق هرسین با تمایز رنگ نسبتا بارزي - آبی تیره - تشخیص داده میشوند، اما اختلاف طیفی محسوسی بین افیولیت هاي دگرسانی و غیردگرسانی مشاهده نمی گردد.
شکل.1 تصویر حاصل از ترکیب رنگی 742 - سنجنده - ETM + منطقه هرسین - رجبی و همکاران، . - 1394 در این عکس، واحدهاي افیولیتی شمال و شرق هرسین با رنگ آبی تیره مشخص شده اند اما آثار دگرسانی آنها قابل تشخیص نمی باشد.
همچنین از روش تحلیل مولفه اصلی انتخابی - ١٩٨٩ - Crosta & Moore, براي تشخیص دگرسانی هاي افیولیتی این منطقه استفاده گردید که نتایج آن مطابق شکل2 ارائه شده است. در روش اخیر، از دو گروه طیفی ]١،٣،٤،٥[ و ]١،٤،٥،٧[ به ترتیب براي استخراج بردارهاي شاخص اکسید آهن - F - و کانی هاي رسی - H - استفاده می گردد که نتایج آن پس از تجمیع مولفه هاي اصلی - H+F - در قالب تصاویر رنگی کاذب ارائه می شود.
شکل.2 تصویر حاصل از تحلیل طیفی کروستا - سنجنده - ETM+ در منطقه هرسین - رجبی و همکاران، . - 1394 در این عکس، واحدهاي افیولیتی غیردگرسانی با رنگ آبی تیره و انواع دگرسانی با رنگ نارنجی روشن مشخص شده اند.
چنانچه ملاحظه می گردد، وسعت افیولیت هاي دگرسان شده در طیف رنگی حاصل از روش کروستا بیش از حد انتظار بوده و مبالغه آمیز است. درحالی که بر اساس شواهد صحرایی و سوابق اکتشافات مقدماتی این منطقه، افیولیت هاي شمال و شرق هرسین از هاله هاي رسی و اکسیدهاي آهن در ابعاد محدود تري برخورداند و بیش از آنکه متاثر از فرآیندهاي گرمابی باشند، تحت تاثیر عوامل هوازدگی - سوپرژن - قرار گرفته اند. لذا نتایج روش کروستا قابل اعتماد نبوده و احتمال خطاي اریبی آن بیش از فاصله اطمینان لازم براي پی جویی ذخایر گرمابی در مجموعه هاي افیولیتی استان کرمانشاه است.
روش تحقیق
نسبت گیري باندي به روش مهرنیا که باختصار به آن M-Ratio گفته میشود، تحت نرم افزار ENVI انجام میشود و شامل مراحل زیر است:
الف- تولید نسبت باندي ١/٣ متعلق به سنجده ETM+ - ماهواره لندست - 7 به منظور شناسایی سازندهاي متاثر از اکسیداسیون و هیدروکسیداسیون کانی هاي آهن - هماتیت، گوتیت، لیمونیت - .
ب- تولید نسبت باندي ٧/٥ متعلق به سنجده ETM+ - ماهواره لندست - 7 به منظور شناسایی سازندهاي متاثر از پدیده رس زایی - آلومینوسیلیکاتی شدن فلدسپات ها و پلاژیوکلازها - .
ج- تولید نسبت باندي ٣/٤ متعلق به سنجده ETM+ - ماهواره لندست - 7 به منظور افزایش تمایز کانی هاي مرتبط با رویداد دگرسانی گرمابی با انواع متاثر از عوامل برونزاد - دگرسانی غیر گرمابی - .
د- ترکیب نسبت هاي باندي به دست آمده بر اساس مندرجات جدول.1
