بخشی از مقاله
چکیده
حیات کلیه موجودات زنده و به خصوص گیاهان همواره تابع شرایط اقلیمی است که در آن قرار میگیرند. نیشکر یک گیاه چهار کربنه و مخصوص مناطقی با آب هوای گرم بوده و در کشور ما عمدتاً در استان خوزستان کشت می گردد که علاوه بر دارا بودن دمای بالا از آب کافی نیز بهرهمند است. کشت نیشکر و بهرهوری اقتصادی از این گیاه قندی در شرایط آب و هوایی خوزستان بسیار استثنائی است.
دوره رشد این گیاه بسیار محدود بوده و از اواخر اسفند تا اوایل مهر به طول میانجامد. در این تحقیق با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک نیشکر و تعیین معیارها، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - به عنوان مدل و از محیط IG S برای مدلسازی و تحلیل فضایی اطلاعات استفاده گردید و استان خوزستان از نظر قابلیت کشت نیشکر ارزیابی و پهنهبندی گردید. در نهایت نواحی مستعد کشت این محصول در استان طبقهبندی گردید. نتایج حاکی از انطباق مکانی شرایط اقلیمی و محیطی استان جهت کشت نیشکر میباشند.
مقدمه
مطالعات جدید کشاورزی با تکیه بر امکانات اقلیمی موجب، افزایش سطح تولید و تعداد دفعات کشت در یک سال زراعی شده است. کشور پهناور ایران، با توجه به شرایط متنوع اقلیمی و استعدادهای طبیعی، زمینه مناسبی را برای رشد و توسعه اقتصادی دارد. از طرفی استان خوزستان که یکی از قطبهای کشاورزی و صنعتی کشور به شمار میرود. به خاطر شرایط مساعد، تمام فعالیتهای کشاورزی، زیربنایی و صنعتی را میسر می نماید. علاوه بر آن وجود رودخانه های پر آب و سدهای متعدد، منابع آبی مناسبی را برای طرحهای عمرانی و کشاورزی مهیا نموده است.
استان خوزستان به دلیل شرایط آب و هوایی و پیشینه تاریخی از دیرباز منطقه مساعدی برای کشت نیشکر بوده و در گذشته نیز نیشکر به وفور در این منطقه کشت میشده است. با موفقیتهایی که در طرح نیشکر هفت تپه و کارون حاصل شد، فکر توسعه نیشکر در سایر نقاط استان خوزستان قوت گرفت - خدابنده، . - 1374 از جمله مطالعات انجام شده در زمینه کشت نیشکر میتوان به مطالعات زیر اشاره نمود.
شیرافروس و همکاران در سال 1383، بررسی روند تغییرات عوامل هواشناسی ناشی از گسترش کشت نیشکر در استان خوزستان را بررسی کردهاند. کرد در سال 1374، اقلیم کشاورزی نیشکر در هفتتپه خوزستان را بررسی کرده است. در این تحقیق با توجه به این نکته که معیارهای تصمیمگیری به صورت متضاد وجود دارند، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به عنوان یک مدل کارآمد برای تعیین مکان مناسب جهت کشت نیشکر در استان خوزستان انتخاب شده است. ×
روش تحقیق
روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است. دادههای اقلیمی مورد نیاز از سایت هواشناسی برای مدت 10 سال - 2000 - 2010 - اخذ و وارد محیط Excel گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در محیط GI S، موقعیت ایستگاهها با توجه به مختصات جغرافیایی آنها به نقشه رقومی منطقه اضافه و پایگاه داده مربوطه تشکیل گردید.
با جمعآوری اطلاعات توصیفی و رقومیسازی داده های مکانی مانند لایه های توپوگرافی، کاربری اراضی، خاک... و ایجاد فضای توپولوژیک به وسیلهی نرمافزار GI S، بین اطلاعات توصیفی و لایه ها رابطه برقرار شد و سپس بر اساس شرایط کشت نیشکر معیارها مشخص گردید و با توجه به تنوع اطلاعات روش AHP به عنوان مدل برای تحلیلهای مکانی انتخاب شد. روش AHP در نرمافزار Exper t Choi ce انجام گردید. مقایسه زوجی برای هر مجموعه و تجزیه و تحلیل سازگاری به وسیله نرمافزار Exper t Choi ce صورت پذیرفت و بر اساس آن به هم پوشانی و تجزیه و تحلیل لایهها اقدام شد که برای انجام این هدف از نرمافزار GI S استفاده گردید. ×
منطقه مورد مطالعه
استان خوزستان با مساحتی بالغ بر 64746 کیلومتر مربع، وسیعترین استان در جنوب غربی ایران است. این استان در طول جغرافیایی 42 47° تا 50° 39 و عرض جغرافیایی 29° 58 تا 32° 58 واقع گردیده است - شکل × . - 1
یافتههای تحقیق
جداول 1 تا 4 مقایسه زوجی معیارها و زیرمعیارهای مؤثر در امکانسنجی کشت نیشکر را نشان میدهد. در جداول فوق، اعداد نمایش داده شده، بر اساس اهمیت معیار ردیف افقی نسبت به معیار ردیف عمودیاند. شکلهای 2 تا 5 نمودار وزن محاسبه شده معیارها و زیرمعیارها در نرمافزار Exper t ×Choi ce را نشان میدهد.
