بخشی از مقاله
چکیده:
شبکههای اجتماعی مجازی از پدیدههای جدیدی است که در مدت کوتاهی توانسته است در اغلب حوزههای سیاسی، اجتماعی،اقتصادی، اجتماعی و ... ورود یافته و بتدریج تبدیل به مولفهای تاثیرگذار شود. این شبکهها از قابلیتها و ظرفیتهای بالقوه و بالفعل فراوانی برای ایفای نقش در حوزهها و مسائل مختلف برخوردار بوده و قادر هستند تا تعاملات و روابط موجود بین عناصر و اجزای معادلات مختلف جوامع بشری را تحت تاثیر جدی قرار دهند. از سوی دیگر، پدافند غیرعامل از ضروریاتی است که در تمام جوامع بشری و در تمام ادوار زمانی مورد توجه قرار گرفته تا دامنه آسیبپذیری داراییها، منافع و منابع خودی در مقابل تهدیدات مختلف به حداقل ممکن کاهش یابد.
پژوهش حاضر با هدف شناخت ظرفیتهای شبکههای اجتماعی مجازی در راستای اقدامات پدافند غیرعامل، تلاش مینماید تا با شناخت این ظرفیتها، برخی از کارکردهای فوق را مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق این پژوهش، موردی-زمینهای بوده و برای جمع آوری یافتههای نظری از تکنیک بررسی اسناد و مدارک علمی استفاده شده است. نتیجه پژوهش حاضر نشان میدهد که قابلیتهای شبکه-های اجتماعی مجازی در فرایند جمعآوری اخبار و اطلاعات، فعالیتهای اطلاعاتی، شناسائی نخبگان و متخصصین و انجام عملیات روانی مهمترین ویژگیهای این شبکهها در راستای اقدامات پدافند غیرعامل هستند.
1-1 مقدمه:
کلوزویتز1 معتقد است »هر عصر شیوههای جنگی مخصوص به خود را داشته است. بنابر این هر عصری، تئوری جنگ خاص خود را خواهد داشت و کسانی که در پی درک جنگ هستند، پیش از بررسی دقیق جزئیات امر، باید نظری هوشیارانه به ویژگیهای عمده هر دوره مشخص داشته باشند« - تافلر، . - 117 :1385 در دنیای کنونی، اینترنت و شبکههای اجتماعی مجازی نقش قابل ملاحظه و تاثیرگذاری را در فرایند تعاملات و روابط جوامع بشری ایفاء نموده و از اینرو، جزئی از تمام تحولات جوامع بشری، و از آن جمله جنگ، آفند و پدافند و. ... نیز به شمار میآیند و به کارگیری آنها در فرایندهای مختلف ضرورتی انکارناپذیر و اجتناب ناپذیر شده است.
1-2 بیان مسئله:
در وادی اینترنت، شبکههای اجتماعی مجازی علیرغم برخورداری از عمر بسیار کم، دارای نقش بسیار تاثیرگذاری در تعاملات و ارتباطات جوامع بشری میباشند. در دنیای شتابان کنونی، ویژگیها و کارکردهای مختلف این شبکهها بهگونهای دارای جذابیت، کارآمدی و اثربخشی هستند که حضور در آنها از الزامات و ضروریات زندگی همتراز با فناوریهای نوین به شمار میآید.
از این رو، شبکههای اجتماعی مجازی که صحنه حضور و فعالیت میلیاردها نفر از افرادی است که در مقایسه با میانگین جوامع مختلف، اغلب در سطح بالاتری از دانش، توانمندی، تاثیرگذاری، برخورداری از امکانات و تسهیلات، روابط اجتماعی و ... قرار دارند، از اهمیت خاصی برخوردار میشوند و این امر، دامنه فرایند اقدامات آفندی و پدافندی را به این حوزه میکشاند. در واقع، مسئلهای که ذهن پژوهشگر را به چالش کشیده، فقدان و یا عدم کفایت بررسیها و اقدامات صورت گرفته در فضای شبکههای اجتماعی مجازی در راستای پدافند غیرعامل در برابر اقدامات دشمنان و رقیبان میباشد.
1-3 اهمیت تحقیق:
تهدید، جنگ، پدافند و ... مولفههائی هستند که هیچگاه محدود به زمان و مکان خاصی نبودهاند و فرایند توقفناپذیر و شتابناک تحولات در تمام سطوح و حوزههای جوامع بشری به گونهای است که تعاریف، ابعاد و گستره مفاهیمی همچون امنیت، تهدید، جنگ، پدافند و ...، متغیرهای تاثیرگذار و تاثیرپذیر از این مفاهیم و روابط بین آنها را بهشدت و بهسرعت دگرگون ساخته و مروری مجدد بر این مفاهیم را الزامی میسازد.
هرچه شناخت مولفههایی که در مباحث مربوط به جنگ، تهدید، پدافند و ... نقش آفرین بوده و دارای رابطه تاثیر و تاثر با سایر مولفهها هستند، از جامعیت و همه جانبهنگری بیشتری برخوردار باشد، اقدام در این حوزهها از روایی و اعتبار بالاتری برخوردار بوده و محاسبات انجام شده دقت بیشتری خواهند داشت و در نتیجه از بروز غافلگیری و به خطا رفتن کاسته خواهد شد.
شبکههای اجتماعی مجازی، علیرغم سابقه اندک، از دامنه نقش آفرینی بسیار بالایی برخوردار بوده و استفاده از ظرفیت و قابلیت- های آنها میتواند سطح کارآیی و اثربخشی اقدامات پدافند غیرعامل را ارتقاء بخشد. -1 ژنرال کارل فون کلوزویتز - 1831 - 1780 - - Clausewitz - متفکر و فرمانده برجسته آلمانی است که آثارش در مورد جنگ سرچشمه نظریات راهبردی در علم نظامی بوده و از ارزش بالایی برخوردار هستند.
1-4 ضرورت تحقیق:
غفلت از شناخت ظرفیتها و قابلیتهای شبکههای اجتماعی مجازی و به کارگیری آنها در امر پدافند غیرعامل تنها به غفلت و ناآگاهی از واقعیات صحنه و بروز غافلگیری و به خطاء رفتن در فرآیند سیاستگذاری، برنامهریزی و اجراء خواهد انجامید نه توقف تحولات. در واقع، عدم شناخت و درک کارکردهای این شبکه ها در راستای اقدامات پدافندغیرعامل مانع از نقشآفرینی و تاثیرگذاری آنها جامعه نخواهد شد و تنها موجب میگردد تا کشور، سازمان، گروه و یا فردی که تلاش میکند تا این واقعیت را نادیده گرفته و یا با عقلانیت و منطق به پیشواز درک و شناخت آن نرفته و با برداشتهای نادرست ذهنی با آن برخورد نماید، دچار غفلت و غافلگیری و مواجهه با مشکلات، معضلات و تهدیدات جدیدی شود که اغلب خودساخته بوده و ناشی از ضعف خود هستند.
1-5 هدف تحقیق:
شناخت ظرفیتهای شبکههای اجتماعی مجازی در راستای اقدامات پدافند غیرعامل
1-6 سوال تحقیق:
شبکههای اجتماعی مجازی از چه ظرفیتهای در راستای اقدامات پدافند غیرعامل برخوردار هستند؟
1-7 روش تحقیق:
روش تحقیق این پژوهش، موردی-زمینهای میباشد.
1-8 نوع تحقیق:
با توجه بهماهیت موضوع انتخابی، این تحقیق از نوع توسعهای- کاربردی با تأکید بر جنبه کارکردی آن، میباشد.
1-9 پیشینه تحقیق:
با بررسیهای انجام شده پیشینهای که به طور مستقیم با موضوع پژوهش مرتبط باشد، یافت نگردید.
-2 یافتههای نظری تحقیق
-2-1 مقدمه:
هر عصر از اعصار حیات بشری، حائز ویژگیهای خاص خود بوده و تمام و یا اغلب تعاملات و ارتباطات اجتماعی فردی و اجتماعی از این ویژگیها متاثر بوده اند. در عصر کشاورزی که بنام موج اول نیز خوانده میشود، اجتماعات کلان انسانی هنوز شکل نگرفته و انسانها در شهرهایی که بیشتر در حد و اندازههای روستاهایی بزرگ بودند، زندگی میکردند، اختراعات و ابداعات بشری، رویکردی بومی و محدودنگرانه داشتند و کمتر دانشمند و مخترع و مبتکری را میشد، یافت که در سطح کلان بیاندیشد، بنویسد، بخواند و یا نوآوری داشته باشد.
