بخشی از مقاله
-1 مقدمه
مس از دیرباز در ایران حائز اهمیت بوده و بعضی از باستان شناسان بر این باورند که مس برای اولین بار در ایران شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است - نیک زاد،. - 1362 در افیولیت های نیریز، در رابطه با کانی سازی کرومیت و یا کانی های همراه با افیولیت ها تحقیقات زیادی صورت گرفته اما می توان گفت که کمتر به کانه زایی مس در منطقه اشاره شده است.
محدوده مورد مطالعه در دو کیلومتری شمال روستای حسین آباد از توابع آباده طشک قرار دارد . این محدوده تا شهر نیریز 45 کیلومتر فاصله دارد. از نظر جغرافیایی بین طول جغرافیایی 54 7 34,83” شرقی و عرض جغرافیایی29 29 34,42” شمالی قرار دارد. راه های دسترسی به آن یکی ارسنجان، آباده طشک، و سپس روستای حسین آباد می باشد و دیگری جاده نیریز، تنگ حنا و سپس روستای حسین آباد است که تا محدوده مورد نظر قسمتی از آن در حال حاضر خاکی می باشد
روش مطالعه
پس از بررسی مقدماتی تعداد 27 عدد مقطع صیقلی و 5 عدد مقطع نازک تهیه شد که از لحاظ کانی شناسی ساخت و بافت مورد بررسی کامل قرار گرفتند. به منظور تعیین دقیق ژئوشیمی نمونه های برداشت شده تعداد 10 نمونه جهت انجام آنالیز XRF، تعداد 6 نمونه جهت انجام آنالیز XRD ارسال گردید. پس از دریافت نتایج با کمک نرم افزار Excel 2007 نمودار های توزیع ژئوشیمیایی عناصر ترسیم و تفسیر گردیده است.
زمین شناسی
منطقه مورد مطالعه بخشی از زون زاگرس رورانده می باشد و در منطقه مورد مطالعه میتوان چند زونساختاری دیگر را تشخیص داد که این زونها عبارتنداز:
-1 زونزاگرسبرجادرجنوب
-2 زونافیولیتی
-3 زونفلیشهایائو- الیگوسندرمرکز
-4 زونسنندج- سیرجاندرشمالشرقمنطقه
-5 زونتوربیدیتهای رادیولارتی که به صورت یک باریکه بینزاگرس بر جا وزون افیولیتی قرار گرفته است.
سهزون 4 ،3 و5 را در تقسیم بندیهای قدیمی به زون زاگرسخرد شده نسبت دادهاند.
مجموعه افیولیتی نیریز، دارای سه بخش اصلی زیر است:
-1 پیکره الترامافیک- گابرویی بابافت دگرگونی
-2 اسکارنها و مرمرهای تنگ حنا
-3 گابروها ،دیابازها، گدازههایبالشی وآمیزههای رسوبی- آذرین همراه آنها
شکل :1 نقشهراههایدسترسی و موقعیت منطقه در عکس ماهواره ای B2سنگ شناسی منطقه حسین آباد - نیریز -
در مجموع در این منطقه چند واحد سنگی مختلف وجود دارد که از نظر ترکیب شیمیایی و کانی شناسی کم وبیش با یکدیگر متفاوت هستند بدین جهت سنگ های سازنده این منطقه با توجه به ترکیب آن ها به چند گروه و واحد سنگی به شرح زیر تقسیم بندی می شود
پریدوتیت: این واحد سنگی قسمت عمده و اصلی توده الترابازیک را شامل می شود و از دونین هارزبورژیت و تناوبی از این دو تیپ سنگ تشکیل شده است.
پیروکسنولیت: این واحد سنگی حجم تقریبا ناچیزی از توده را به خود اختصاص داده است و بیشتر به شکل باند ها و توده های عدسی مانند کوچک - در داخل سنگ های پریدوتیت دیده می شود.
گابرو: این واحد سنگی که حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است، در حال حاضر در مجاورت مستقیم توده اولترابازیک دیده نمی شود ولی در چند کیلومتری جنوب توده افیولیتی - در شرق دهکده تم شولی - می توان ان را مشاهده نمود که روی پریدوتیت قرار گرفته است.
دایک های دلریتی: : به صورت دایک در داخل سنگ های پریدوتیت تشکیل شده و از نظر حجم در مقایسه با دیگر واحد های سنگی سهم کمتری را به خود اختصاص داده است.
رادیولاریت: طبقات رادیولاریت دارای چین خوردگی های ظریف بوده و حجم زیادی از توده را می سازد و با سنگ های اولترابازیک مجاور خود کنتاکت مستقیم دارد اما در داخل محدوده مورد نظر دیده نمی شود ولی در خارج از محدوده رخنمون دارد.
سرپانتینیت: سرپانتینیت که نوعی سنگ ثانویه بوده و از تغییرات حاصل شده در سنگ های پریدوتیت ، پیروکسنولیت و.... در اثر پدیده سرپانتینیزاسیون بوجود امده است،حجم قابل توجهی را در برگرفته است و تقریبا در تمام نقاط توده افیولیتی همراه با سنگ مادر دیده می شود.
کرومیتیت: ژیزمان های کرومیت که به صورت توده های عدسی مانند، دوکی شکل و یا نامنظم در داخل سنگ های پریدوتیت تشکیل شده اند، می توانیم از نظر سنگ شناسی که از واحد های سنگی سازنده توده الترابازیک بدانیم.
سنگ های بازالتی: این سنگ ها به صورت گدازه آتشفشانی، به رنگ های سبز تیره و سیاه با ساخت جریانی و کم وبیش بالشی در اطراف و روی توده الترابازیک قرار دارند و میزبان اصلی کانه زایی مس در منطقه است
شکل:2رخنمون سنگ بازالت در منطقه حسین آباد
این سنگ ها در زیر میکروسکوپ دارای پلازیوکلاز نزدیک 70به درصد است - ابعاد بلور های آن در حد 100 تا 200 میکرون - می باشد. در کنار آن مقدار اندکی کانی کوارتز - میزان آن کمتر از 5 درصد است - .کانی های تیره تجزیه شده و به کلریت و اکسید آهن و به خصوص اپیدوت و کانی های کدر دیده می شود - میزان آن حدود 15 درصد است - .کانی های ثانویه، اپیدوت و کلریت می باشند و مقدار خیلی کم کلسیت است که - حدود 10 درصد - است
صورت رگه و رگچه ای اغلب در شکستگی ها و افق های سطحی کانه دار دیده می شود.
شکل:3مقطع نازک بازالت با بزرگنماییX40 در نور - XPL -
کانه نگاری:
کانی های اصلی مس در این منطقه شامل مالاکیت، کالکوپیریت، ،پیریت، کوولیت،کریزوکولا می باشد.
هماتیت، مگنتیت، گوتیت و هیدروکسید آهن به عنوان کانی فرعی یافت می شود. با افزایش عمق میزان کانی های سولفیدی افزایش می یابد. در زیر به کانی های موجود در منطقه پرداخته می شود.
مالاکیت: مالاکیت - شکل - 4 مهم ترین کانی منطقه اکسیداسیون کانی مس به شمار می رود و غالبا نیز از لحاظ اقتصادی اهمیت فراوانی دارد. از لحاظ کانی شناسی یک کانی سطحی بوده و با گسترش وسیع دربخش های اکسیده به وجود می آید - ملک قاسمی،. - 1378 بازتابش داخلی سبز رنگ از ویژگی های شاخص این کانی است، و همه کانی های مس دار می توانند پاراژنز آن باشند
شکل:4پر شدگی ریز درزه های سنگ میزبان توسط مالاکیت با بزرگنمایی
کالکوپیریت: کالکوپیریت یکی از کانی های فراوان اولیه مس است - بانیانی، . - 1377کانی زایی مس در برخی نقاط به صورت کانی کالکوپیریت می باشد که این کانی اغلب در اثر فشار های تکتونیکی شکسته شده و در حاشیه بلورها و شکستگی ها به هیدروکسید آهن تجزیه شده اند که شکستگی ها را پر کرده است
شکل:5 کالکوپیریت همراه با هیدروکسید آهن با بزرگنمایی X100
