بخشی از مقاله
چکیده
کانسار روی و سرب انگوران در غرب استان زنجان، یکی از بزرگترین کانسارهای سولفیدی روی-سرب در ایران محسوب میشود. از لحاظ سنگشناسی، منطقه شامل سنگهای گنیس، آمفیبولیت، میکاشیست و آهک بلورین به سن پرکامبرین است که توده معدنی، به طور عمده بین واحد سنگ آهک بلورین و واحدهای سنگی شیست قرار گرفته است. از دیدگاه ساختاری در منطقه سه گسل در بخشهای شرقی، شمالی و غربی معدن وجود دارد که نقش مهمی در کانیسازی و مهاجرت سیال کانهساز از عمق به سطح ایفا میکنند.
به طور کلی مجموعه کانیهای تشکیل شده را میتوان به دو گروه سولفیدی و غیرسولفیدی شامل کانیهای اکسیدی و کربناتی تقسیم کرد که طی دو مرحله هیپوژن و سوپرژن تشکیل شدهاند. کانیهای بخش سولفیدی که عمدتا متعلق به فاز هیپوژن هستند شامل اسفالریت و به مقدار کمتر گالن، پیریت و آرسنوپیریت است که کلسیت، دولومیت، مسکویت، انیدریت و کوارتز مهمترین کانیهای گانگ همراه آن محسوب میشوند.
از مهمترین کانیهای بخش غیرسولفیدی نیز کربنات روی یا اسمیتزونیت است که در دو مرحله طی فاز هیپوژن تشکیل شده است. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی عناصر آرسنیک، نقره، روی، آهن و کادمیم با افزایش عمق روند افزایشی داشته و سرب روند خاصی نشان نمیدهد. همچنین در کانسنگ سولفیدی عناصر نقره با جیوه و کلسیم با منیزیم و در کانسنگ کربناتی عناصر سرب با آرسنیک و نقره با جیوه دارای همبستگی بالایی هستند.
-1 مقدمه
محدوده مورد مطالعه در شمال غربی ایران و در غرب استان زنجان واقع شده است. موقعیت جغرافیایی معدن در فاصله 36 37ʼ عرض جغرافیایی و 47 24ʼ طول جغرافیایی با ارتفاع 3000 متری از سطح دریا قرار دارد. کانسار انگوران در بخش شمالغربی زون سنندج-سیرجان و به عبارت دقیقتر در زون ارومیه-دختر واقع شده است که دارای خصوصیات تکتونوماگمایی و زمینشناسی مشابه با این زون است
راه اصلی دسترسی به منطقه معدنی از مسیر زنجان- ماهنشان- دندی است که حدود 120 کیلومتر است. اولین مطالعات زمینشناسی انجام شده در منطقه توس بورنل در سال 1960 انجام شده است. اولین پروانه بهرهبرداری معدن نیز در سال 1301 صادر گردید که فعالیت آن تا سال 1324 متوقف بوده است. در سال 1348 فعالیت معدن از بخش خصوصی به شرکت کالسیمین واگذار گردیده و در سال 1359 معدن مصادره و ملی اعلام شده است - گزارش شرکت ملی سرب و روی ایران - . استخراج معدن در ابتدا به صورت زیرزمینی و به روش کارگاه و پایه نامنظم انجام میگرفته که با پیشرفت نسبی عملیات اکتشافی و تعیین ذخیره معدن، مقدمات طراحی معدن روباز به روش پلکانی فراهم آمد. در سال 1347 اولین طرح روباز معدن انجام گرفته که بر اساس اطلاعات حاصل از 52 گمانه اکتشافی و رسم مقاطع قائم توس این اطلاعات تهیه شده است
با توجه به بررسیهای انجام شده توس و در منطقه مورد مطالعه حداقل دو تیپ کانسار مختلف شامل کانسنگ اکسیدی و سولفیدی وجود دارد که بخش اصلی معدن متعلق به کانسنگ اکسیدی است که عمدتاً از کربنات روی، شامل اسمیتزونیت، همی مورفیت و کربنات سرب شامل سروزیت تشکیل شده است. هدف از این مطالعه بررسی کانیشناسی و ژئوشیمی افقهای کانهدار و سنگ میزبان کانیسازی در کانسار روی-سرب انگوران است که بر مبنای شواهد سطحی و مغزههای حفاری DD-4، DB-53 و DD-35 گرفته شده در منطقه انجام شده است.
-2 روش تحقیق و بحث:
زمینشناسی منطقه معدنی
به طور کلی سنگ میزبان منطقه معدنی انگوران در یک کمپلکس دگرگونی به سن نئوپروتروزوئیک تا کامبرین شکل گرفته است که طی میوسن زیرین توس فرایندهای کششی در منطقه دچار دگرشکلی شده و شامل مجموعه آمفیبولیت، سرپنتینیت،گنیس، میکاشیست و سنگهای کلسیک و آهک بلورین - مرمر - است. سنگهای مرمر نامبرده در برخی مناطق به صورت میان لایهای با سنگهای آمفیبولیت، گنیس و میکاشیست قرار دارند که در برخی نقاط ضخامت آنها به 300 متر نیز میرسد. مهمترین افق کانهدار کانسار انگوران در بالاترین واحدهای سنگ آهک بلوربن تشکیل شده که طبق مطالعات - Daliran et al., 2002 - طولی حدود 700 متر و بیشترین عرض آن 600 متر است
سیستم گسلش در منطقه معدنی انگوران به شکل مثلث است که قاعده آن به سمت شمال و رأس آن به سمت جنوب است. در قسمت خارجی این محدوده مثلثی شکل تاکنون اکتشافی صورت نگرفته است . - Stockli et al., 2004 - عیار ماده معدنی، جنس و نوع ماده معدنی - کربناتی، اکسیدی و سیلیکاتی - توس این گسلها کنترل میشود. از مهمترین گسلهای منطقه، گسل واقع در ضلع شرقی معدن است که موجب جدایش واحد آهک بلورین - ضلع شرقی - از توده معدنی و آهکهای کمربالا شده است. گسل دیگر با روند شمالشرق-جنوبغرب بوده که با شیب 85 به سمت جنوبشرق و عملکرد نرمال، موجب فروافتادگی کانسنگ در ضلع جنوبی شده است. لازم به ذکر است که بخش سولفیدی کانسار انگوران عمدتاً در بخش جنوبی این گسل دیده میشود.
