بخشی از مقاله
چکیده:
تنش شور ی یکی از عوامل محدود کننده رشد و نمو گ یاهان است. سالیسیلیک اسید با فعال کردن سازوکار ها ی مختلف در گیاهان می تواند موجب کاهش اثرات نامطلوب تنش های غیر زنده شود. به منظور بررسی تاثیر سالیسیلیک اسید بر برخی ویژگی های بیوشیمیایی و مورفولوژیکی گیاه ختمی در تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شه ید باهنر با 4 سطح شور ی آب - 7،5،3،1 دسی زیمنس بر متر مربع - و 4 سطح سالیسیلیک اسید 0.100.200.400 - میلی مولار - انجام گرفت .
بالاترین سطح شوری موجب کاهش91 درصدی وزن تر اندام هوا یی نسبت به پایین ترین سطح شوری شد. کاربرد محلول 400 میلی مولار سالیسیلیک اسید در بالاترین سطح شوری، به ترتیب موجب افزایش 39،59 درصدی قند احیاء ، پروتئین و همچنین افزایش بیش از 2 برابری وزن خشک اندام هوایی نسبت به عدم مصرف آن شد. به طور کلی نتایج نشان داد که کاربرد سالیسیلیک اسید می تواند در کاهش اثرات مخرب آب شور موثر واقع گردد.
مقدمه
شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است .وسعت خاکهای شور در ایران حدود 24 میلیون هکتار است که معادل% 15 از اراضی کشاورزی کشور می باشد - جعفری،. - 1373 شوری، پتانسیل آب محیط ریشه را کاهش داده و کم شدن توان جذب آب توسط گیاه را سبب میشود . به علاوه، با افزایش شوری در محیط ریشه، جذب و انتقال یون های سمی به بافت های گیاه افزایش می یابد و کاهش جذب عناصر ضروری، به هم خوردن توازن ونی و سمیت ناشی از یون های سدیم و کلر را به دنبال دارد
تنش شوری رشد گیاه را محدود و این یک نوع سازگاری برای زنده ماندن تحت تنش شوری می باشد - زو، . - 2001 شوری میزان انرژی لازم برای حفظ شرایط طبیعی سلول را افزایش و در نتیجه مقدار انرژی کمتری برای نیازهای رشد باقی می ماند. تنش شوری، رشد و نمو گیاهی را در سطوح فیزیولوژیک محدود میکند و به موجب آن وزن تر و خشک برگ ها، ساقه ها و ریشه ها کاهش می یابد - پریدا، . - 2005 یکی از آثار کوتاه مدت شوری، کاهش رشد در نتیجه پدیده اسمزی می باشد که به نوبه خود موجب کاهش توسعه سلولی می شود
سالیسیلیک اسید به یک گروه از ترکیبات فنلی تعلق دارد و در قلمرو گیاهی به طور وسیعی پراکنده شده، و در بیش از 34 گونه شناسایی شده است - پوپوا و همکاران، - 2003؟ یکی از نقش های مهم سالیسیلیک اسید این است که بر بسیاری از روند های فیزیولوژیکی سلول تاثیر دارد . امروزه سالیسیلیک اسید در اشکال متنوع و به صورت گسترد ه ای در گیاهان شناخته شده است و در نظر بعضی این ماده یکی از موارد مهم رشد گیاهی تصور می شود . سالیسیلیک اسید یک رده جدید از مواد تنظیم کننده رشد گیاهی است . این ترکیب گیاهی مشخص شده در سرتا سر قلمرو گیاهی موجود است و روی بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیک در گیا هان با غلظت های کمتر موثر می باشد
سالیسیلیک اسید نقش مهمی در تنظیم روند های مختلف مانند رشد و تکامل گیاه، جذب یون ، فتوسنتز و جوانه زنی را ایفا می کند - الطیب،. - 2005 در اکثر پژوهش های انجام شده، مهمترین عمل سالیسیلیک ر ا پاسخ و مقاومت نسبت به برخی از تنش ها از قبیل گرما - دات و همکاران، - 1998، سرما - سنارانتا و همکاران، - 2002، خشکی - سنارانتا و همکاران، - 2002 و شوری - الطیب، - 2005 بیان کرده اند و نشان داده اند که تا حدود زیادی سالیسیلیک اسید مشکلات ناشی از این تنش ها را کاهش می دهد . سالیسیلیک اسید در گیاهان زینتی ثابت شده است که باعث افزایش سایز گل، تعداد گل، سطح برگ و همچنین زودتر ظاهر شدن گل می شود . پیش تیمار یونجه با سالیسیلیک اسید در تنش شوری باعث بهبود رشد گیاه شد
گیاه ختمی - - Althaea rosea از تیره پنیرک سانان و در این تیره چندین نوع ختمی وجود دارد . جنس Altheae چند ساله، علفی ولی معمولا دو ساله و در بعضی مناطق یکساله با گل های قرمز، صورتی، زرد، سفید، بنفش تیره مایل به سیاه است.این گیاه بومی مناطق شرقی مدیترانه است و در مناطق مختلف آسیا و اروپا کاشت میشود.
هدف از این پژوهش، بررسی اثر تنش شوری بر صفات مرفولوژیک و همچنین تغییرات حاصل بر میزان قند و پروتئین در این گیاه و تشخیص جایگاه اسید سالیسیلیک در کاهش صدمات ناشی از این تنش بود.
مواد و روش ها
این آزمایش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر در پاییز سال 1394 اجرا شد. ابتدا بذر های گیاه ختمی در گلدان های حاوی خاک رس، کود دامی و مقداری کمی پیت موس کشت و بعد از اینکه دانهال ها به مرحله 4 برگی رسیدند به داخل گلدان های پلاستیکی حاوی پیت موس و خاک رس به نسبت 2:1منتقل شدند. بعد از اینکه گلدان ها استقرار یافتند تنک گلدان ها انجام گرفت . به طوری که در هر گلدان دو بوته باقی ماند . آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار انجام شد . فاکتور اول شامل 4 سطح شوری آب ناشی از کلرید سدیم - شاهد1=،3،5،7دسی زیمنس بر متر - و فاکتو ر دوم شامل 4 سطح سالیسیلیک اسید 0 - ،100،200،400 میلی مولار - بود. در طول دوره رشد جهت آبیاری از سطوح مختلف شوری آب استفاده گردید.
اندازه گیری صفات مورفولوژیک
وزن تر و خشک اندام هوایی: پس از پایان دوره رشد، گیاهان با دقت از گلدان ها بیرون آورده شدند و خاک اطر اف ریشه شسته شد. سپس به آزمایشگاه انتقال داده شدند و پس از جدا کردن اندام های هوایی و ریشه، وزن تر اندام هوایی بهوسیله ترازوی دیجیتال با دقت 0/001 گرم اندازه گیری شد. سپس شاخساره ها به مدت 24 ساعت در آون در دمای 70 درجه خشک شدند و سپس وزن خشک ثبت گردید.
اندازه گیری صفات بیوشیمیایی:
پروتئین: برای سنجش پروتئین از روش برادفورد - - 1976 استفاده شد، شدت جذب نمونه ها با اسپکتروفتومتر در طول موج 525nm خوانده شد .غلظت پروتئین با استفاده از منحنی استاندارد محاسبه گردید
قند احیاء: جهت تعیین مقدار این ماده از روش سوموگی - سوموگی، - 1952 استفاده گردید و شدت جذب محلول ها در طول موج 600nm توسط اسپکتروفتومتر UV-VIS - Cary-So-USA - - USA قرائت و با استفاده از منحنی استاندارد غلظت قندهای احیا کننده محاسبه گردید.
تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها اباستفاده از آزمون دانکن در سطح % 5 انجام شد.
نتایج و بحث صفات مورفولوژیک و بیو شیمیایی: نتایج تجزیه واریانس داده های مربوط به صفات مورفولوژیک و بیوشیمیایی مورد نظر در این پژوهش نشان داد که اثرات ساده شوری و سالیسیلیک اسید بر همه ویژگی های اندازه گیری شده و بر همکنش آنها به غیر از وزن تر اندام هوایی در سطح 1 درصد معنی دار بود - جدول . - 1
جدول - - 1 - مقادیر میانگین مربعات در تجزیه واریانس داده های مربوط به برخی صفات بیوشیمیایی و مورفولوژیکی بوته های ختمی رشد یافته تحت تاثیر تیمارهای شوری و سالیسیلیک اسید
پروتئین: یافته ها نشان داد در این گیاه با افزایش شدت تنش شوری ، مقدار پروتئین برگ روند نزولی داشت . کاربرد سالیسیلیک اسید موجب بهبود میزان پروتئین در سطوح مختلف شوری شد . کمترین مقدار پروتئین در بالاترین سطح شوری بدون مصرف سالیسیلیک اسید بود - 269 میکروگرم بر گرم وزن تر - که در مقایسه با پایین ترین سطح شوری و سالیسیلیک اسید 400 میلی مولار 603/85 - میکروگرم بر گرم وزن تر - کاهش بیش از 2 برابری را به نمایش گذاشت
