بخشی از مقاله
چکیده:
شوری آب از تنش های غیر زیستی است که به طور جدی رشد و نمو گیاهان را در بعضی قسمت های جهان و همچنین نواحی خشک و نیمه خشک ایران تحت تاثیر قرار داده است. در این تحقیق آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی ، با هدف بررسی اثر تنش شوری ناشی از حضور کلرید سدیم در چهار سطح شامل هدایت الکتریکی عصاره ی آب به مقادیر8،6،4،2 دسی زیمنس بر متر و همچنین حضور سالیسیلیک اسید در چهار سطح 400،200،100،0 میلی مولار جهت بهبود اثرات ناشی از آب شور در گل لاله عباسی مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که تنش آب شور سبب کاهش وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، قطر و طول عمر گل ها شد. به گونه ای که بالاترین سطح شوری آب به ترتیب وزن تر اندام هوایی و ریشه را 39 و 33 درصد نسبت به پایین ترین سطح شوری کاهش داد. کاربرد محلول سالیسیلیک اسید 400میلی مولار در بالاترین سطح شوری به ترتیب موجب افزایش 27 و52 درصدی وزن تر ریشه و طول عمر گل نسبت به عدم مصرف آن شد. به طور کلی نتایج نشان داد که کاربرد اسید سالیسیلیک می تواند در کاهش اثرات زیان آور شوری در گل لاله عباسی مفید واقع گردد.
.1 مقدمه
تنش شوری از تنش های غیر زنده مهم است که اثرات زیان باری بر عملکرد گیاه و کیفیت محصول دارد . از مشخصه های یک خاک شور، سطوح سمی کلریدها و سولفات های سدیم می باشد. مسئله شوری خاک به واسطه آبیاری، زهکشی نامناسب، پیشروی دریا در مناطق ساحلی و تجمع نمک درنواحی بیابانی و نیمه بیابانی در حال افزایش است.شوری برای رشد گیاه یک عامل محدود کننده است بدان سبب که باعث ایجاد محدودیت های تغذیه ای از طریق کاهش جذب فسفر،پتاسیم، نیترات و کلسیم، افزایش غلظت یونی درون سلولی وتنش اسمزی میگردد
کیفیت آب آبیاری دراکثرمناطق ایران پایین بوده وبه درجات مختلف با شوری همراه می باشد که بروزخشکسالی این مشکل را تشدید کرده است. با اعمال مدیریت های صحیح کشاورزی می توان از این آب ها برای کشت گیاهان متحمل ونیمه متحمل به شوری استفاده کرد. یکی از روش های مدیریتی جهت استفاده از آب های شور و لب شور، تلفیق آب شور و معمولی می باشد
از دیگر مشکلاتی که شوری در خاک ایجاد میکند، سرعت نفوذ آب است. مشکل نفوذپذیری آب در اثر کیفیت آب ایجاد میشود که موجب کاهش نفوذ آب آبیاری و یا کاهش نفوذ باران در خاک میشود - کافی و همکاران، . - 1391 تنش شوری با ایجاد اختلال در رشد و نمو گیاه همچنین می تواند منجر به شرایط خشکی فیزیولوژیک و یون های سمی شود بنابراین سبب هر دو تنش یونی و اسمزی شدید که منجر به کاهش رشد و نمو گیاه می شود می باشد. تنش شوری همانند بسیاری از تنش های غیر زیستی دیگر، رشد گیاه را محدود میکند. کاهش رشد یک نوع سازگاری برای زنده ماندن گیاه تحت شرایط تنش است
شوری میزان انرژی لازم برای حفظ شرایط طبیعی سلول را افزایش می دهد و در نتیجه مقدار انرژی کمتری برای نیازهای رشد باقی می ماند. گیاهان در شرایط شور به طور عام ضعیفتر بوده و برگ های کوچکتری نسبت به گیاهان معمولی دارند. تحت شرایط شوری، با افزایش فشار اسمزی محیط، رشد رویشی گیاهان کاهش می یابد.
محققین بیان داشتندکه وزن ساقه و برگ Lippiaberlanieri Schauer با افزایش شوری به تدریج کاهش یافت و نشان دادند که برگ ها نسبت به ساقه ها و ساقه ها نسبت به ریشه هابه شوری حساس تر بودند
وزن خشک و تر شاخساره و ریشه، ارتفاع، عملکرد، تعداد و طول برگ و محتوای رطوبت ریشه گیاهان شاهی، کتان روغنی، سیاه دانه، گل گاوزبان، شنبلیله در شرایط تنش شوری کاهش معنی داری یافت گزارش شده است که شوری سبب تاخیر در گلدهی گونهای زنبق شد
اسید سالیسیلیک -2 - هیدروکسی بنزوئیک اسید - یک ترکیب طبیعی و از تنظیم کننده های آندوژن است که در بیشتر گیاهان وجود دارد. شواهد زیادی به دست آمده که غلظت های مختلف اسید سالیسیلیک و مدت زمان تأثیرگذاری آن واکنش های متعددی را در گیاه سبب میشود.بنابراین به عنوان نوع جدیدی از تنظیم کننده های گیاهی در نظر گرفته شده است.
این ترکیب دارای یک حلقه آروماتیک با یک گروه هیدروکسیل است. تیمارگیاهان با اسید سالیسیلیک تقسیم سلولی را درمریستم رأس ریشه افزایش داده و رشدگیاه را بالا میبرد - شکیرو و همکاران،. - 2003 بهبود صفات رویشی در شرایط شوری با تیمار اسید سالیسیلیک در ریحان - فاطمی و ابوطالبی، - 1381 ویونجه - کان و همکاران ، - 2010گزارش شده است.
همچنین کاربرد برگی 200 میکرو مولار سالیسیلیک اسید رشد گل آفتابگردان را بهبود بخشید و اثر شوری را کاهش داد - نورن و اشرف،. - 2008 لاله عباسی با نام علمی : Mirabilis jalapa نام انگلیسی : 0DUYHO RI SHUR' - RXU 2ʼFORFN نام تیره : Nyctaginaceae میباشد. منشأ آن آمریکای جنوبی است. گیاهی چند ساله است که اغلب به صورت یکساله پرورش داده می شود. شاخه های آن منشعب و برگ ها تخم مرغی شکل است. گل های آن به صورت گل آذین خوشه مرکب یا دیهیم در محور برگ ها تشکیل می شوند.
گل ها معطر و 5 لبه به قطر 2.5 تا 5 سانتی متر بوده و در رنگ ها قرمز، زرد، سفید، صورتی و به صورت یک رنگ یا چند رنگ مشاهده می شوند.گل ها در بعداز ظهر یا در هوای ابری باز شده و صبح بسته می شوند. ریشه های آن ژوخه ای و می توان از آن جهت افزایش استفاده کرد. ارتفاع آن 60-90 سانتی متر است و در حاشیه به عنوان پس زمینه گل های باغچه کاشته می شوند
هدف از این پژوهش، بررسی اثرات سطوح مختلف آب شور بر برخی از صفات مورفولوژیکی نظیر وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، قطر گل و طول عمر گل در این گیاه و تشخیص جایگاه سالیسیلیک اسید به عنوان یک هورمون در کاهش صدمات ناشی از این تنش بود.
مواد و روش ها
این آزمایش درگلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهیدباهنرکرمان بادمای روزانه - 22 3 - ℃، شبانه - 15 3 - ℃ ورطوبت نسبی %60-50 انجام شد. ابتدا بذر های گیاه لاله عباسی را در گلدان های حاوی خاک رس، کود دامی و مقداری کمی پیت موس کشت و بعد از اینکه دانهال ها به مرحله 4 برگی رسیدند به داخل گلدان های پلاستیکی حاوی پیت موس و خاک رس به نسبت 2:1منتقل شدند.
بعد از اینکه گلدان ها استقرار یافتند تنک گلدان ها انجام گرفت. به طوریکه در هر گلدان دو بوته باقی ماند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل 4 سطح شوری ناشی از کلرید سدیم 8 - ،6،4،2 دسی زیمنس بر متر - و فاکتور دوم شامل 4 سطح سالیسیلیک اسید 0 - ،100،200،400 میلی مولار - بود برای اعمال تیمار های شوری در مرحله 8 برگی ، ابتدا مقدار کلرید سدیم لازم برای هر سطح محاسبه و در آب مقطر حل و سپس در چند نوبت به گلدان ها اضافه شد. سپس محلول پاشی سالیسیلیک اسید به صورت برگی دو هفته بعد از اجرای تنش شوری انجام و 10 روز بعد تکرار شد. در طول دوره رشد آبیاری گلدان ها به وسیله سطوح مختلف شوری انجام شد. یک ماه بعد از محلول پاشی دوم ویژگی های مورد نظر در این پژوهش انجام شد.
اندازه گیری صفات مورفولوژیک
وزن تر اندام هوایی و ریشه: جهت محاسبه وزن تر بوته، پس از پایان دوره رشد و اتمام گلدهی، گیاهان با دقت از گلدان خارج و به سرعت خاک اطراف ریشه شسته و با حوله کاغذی روی سطح آنها خشک و با دقت 0/001 گرم اندازه گیری شدند.
طول عمر گل: برای اندازه گیری طول عمر گل، در اولین روز باز شدن هر کدام ازگلهای بوتههای تحت تیمار، آن گل علامتگذاری و پس از اتمام مرحله گلدهی، تاریخ پژمردگی نیز یادداشت و تفاضل این دو زمان مشخص کننده طول عمر بود.تجزیه واریانس داده هابااستفاده ازنرم افزارSAS ومقایسه میانگینهابااستفاده ازآزمون دانکن درسطح % 5 انجام شد .
نتایج و بحث
صفات مورفولوژیک: نتایج تجزیه واریانس داده های مربوط به صفات مورفولوژیک مورد نظر در این پژوهش نشان داد که اثرات ساده شوری و سالیسیلیک اسید بر همه ویژگی های اندازه گیری شده و بر همکنش آنها به غیر از طول عمر گل و وزن تر اندام هوایی در سطح 1 درصد معنی دار بود
جدول - - 1 - مقادیر میانگین مربعات در تجزیه واریانس داده های مربوط به برخی صفات مورفولوژیکی لاله عباسی رشد یافته تحت تاثیرسطوح شوری و سالیسیلیک اسید
وزن تر اندام هوایی:نتایج نشان دادکه باافزایش شوری وزن تراندام هوایی کاهش مییابد به گونه ای که بالاترین سطح شوری موجب کاهش39 درصدی وزن ترهوایی نسبت به پایین ترین سطح شوری گردید - شکل 1 الف - . ازطرفی کاربردسالیسیلیک موجب افزایش وزن تراندام هوایی شد. به طوری که بالاترین سطح سالیسیلیک اسیدوزن تراندام هوایی را حدود38 درصد نسبت به شاهد افزایش داد - شکل1 ب - .وزن خشک و تر شاخساره گیاهان شاهی، کتان روغنی، سیاه دانه، گل گاوزبان، شنبلیله در شرایط تنش شوری کاهش معنی داری یافت
