بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر تنش خشکی و اسیدهیومیک بر برخی ویژگیهای مورفولوژیکی گیاه سورگوم آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه یزد در سال 1394-95اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تنش خشکی در چهار سطح 25 - ، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی - و غلظت اسیدهیومیک در چهار سطح - صفر، 10، 20 و 40 میلیگرم در لیتر آب - در نظر گرفته شد.
اسیدهیومیک در طی سه مرحله بعد از شش برگی شدن گیاهان استفاده گردید. نتایج نشان داد تنش خشکی تاثیر معنیداری بر وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، حجم ریشه، طول ریشه، ارتفاع گیاه و تعداد برگ داشت. اثرمتقابل تنش خشکی و تیمار اسیدهیومیک در تمامی صفات غیر از تعداد برگ معنیدار بود. مصرف هیومیکاسید توانست اثرات تخریبی ناشی از تنش خشکی را در گیاه بهبود بخشد.
در شرایط محدودیت رطوبت، کاربرد اسیدهیومیک به خصوص در غلظت 10 میلیگرم در لیتر موجب افزایش صفات مورفولوژیکی گیاه نسبت به حالت عدم استفاده از این ماده گردید. بهطور کلی نتایج این پژوهش بیانگر نقش مثبت هیومیکاسید در کاهش اثرات منفی تنش خشکی در گیاه سورگوم بود.
مقدمه
تنش خشکی از عمدهترین چالشها برای تولید موفق محصولات زراعی است و در واقع تنش خشکی از مهمترین عوامل محدود کننده-ی رشد و عملکرد گیاهان زراعی است که 40 تا 60 درصد اراضی کشاورزی جهان را تحت تاثیر قرار میدهد
تنش خشکی میتواند از یک یا چند فعالیت فیزیولوژیکی مانند تعرق، فتوسنتز، طویل شدن بافت و اندام و یا فعالیتهای آنزیمی سلول ممانعت نموده و یا حتی باعث توقف آن شود
سورگوم با توجه به خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی منحصر به فردی که دارد به عنوان شاخص گیاهان زراعی مقاوم به خشکی معرفی شده است و نسبت به سایر گیاهان زراعی در شرایط دشوار آبیاری مقاومتر بوده و نیاز آبی کمتری دارد
در شرایط کمبود آب ریشهها گسترش جانبی کمتری داشته و به اعماق بیشتری فرو میروند. سورگوم در مقایسه با ذرت دارای سیستم ریشهای افشان خیلی وسیع است که در حجم زیادی از خاک نفوذ کرده و به جذب رطوبت از خاک میپردازد
. مقادیر بسیار کم از اسیدهای آلی اثر قابل ملاحظهای در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک داشته و به دلیل وجود ترکیبات هورمونی اثر مفیدی در افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند
اسیدهیومیک با کلات کردن عناصر ضروری باعث افزایش جذب عناصر شده و باروری و تولید را در گیاهان افزایش میدهد که این امر میتواند در افزایش سرعت رشد محصول موثر باشد - . - Khazaei et al, 2009 اثر اسیدهیومیک بر صفاتی همچون سطح، وزن تر و خشک برگ در سطح احتمال 5% معنیدار بود. همچنین اسیدهیومیک در غلظت 200 و 300 میلیگرم در لیتر باعث افزایش غلظت کلروفیل برگ نسبت به شاهد و تیمار 100 میلیگرم در لیتر شده که این افزایش کلروفیل به دلیل افزایش جذب عناصر توسط گیاه میباشد.
رهی و همکاران - 1391 - با مطالعه تاثیر اسیدهیومیک روی رشد گونه Dactylis glomerata بیان کردند که بیشترین وزن تر و خشک بخش هوایی در غلظت 225 کیلوگرم هیومیکاسید و کمترین در شاهد مشاهده شد. بین تیمارهای 75 و 150 کیلوگرم در هکتار هیومیکاسید تفاوت معنیداری مشاهده نشد.
با بررسی اثر هیومیکاسید بر برخی شاخصهای رشد و عملکرد گیاه همیشه بهار در شرایط خشکی نشان دادند که تنش خشکی به-طور معنیداری موجب کاهش ارتفاع گیاه، قطر ساقه، وزن تر و خشک بوته و وزن خشک گل شد - بهروز و صمصامپور، - 1393 در حالی که مصرف اسیدهیومیک مقاومت گیاه را به کاهش این صفات افزایش داد. اثر تنش خشکی بر مولفههای جوانهزنی گندم را مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که درصد جوانهزنی، میانگین زمان جوانهزنی، میانگین سرعت جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی و طول ریشهچه در شرایط تنش خشکی به طور معنیداری کاهش یافتند
با بررسی اثر تنش خشکی و اسیدهیومیک بر برخی ویژگیهای فیزیولوژیک گیاه دارویی نشان دادند که اسیدهیومیک از طریق قدرت کلات کنندگی عناصر با کاهش تبخیر و تعرق و قرار دادن آب و مواد غذایی بیشتر و مناسبتر در اختیار گیاه میتواند ساخت رنگیزهها را افزایش دهد و انتقال مواد فتوسنتزی را در گیاه راحتتر کند به همین دلیل مقادیر بیشتری از کلروفیل a و b در تیمار مصرف هیومیک با آبیاری و یک بار محلولپاشی حاصل شد - سنجری میجانی و همکاران، . - 1393 هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اسیدهیومیک بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه سورگوم تحت تنش خشکی میباشد.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرتنش خشکی و اسیدهیومیک بر برخی ویژگیهای مورفولوژیک گیاه سورگوم آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه یزد اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تنش خشکی در چهار سطح 25 - ، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی - و غلظت اسیدهیومیک در چهار سطح - صفر، 10، 20 و 40 میلیگرم در لیتر آب - در نظر گرفته شد. برای کشت گیاهان از گلدانهای پلاستیکی مناسب و زهکشدار به ارتفاع 23 و قطر 23 سانتیمتر استفاده شد.
به منظور بهبود وضعیت زهکشی، ابتدا در کف گلدانها 5 سانتیمتر سنگریزه ریخته شد و سپس هر گلدان با 5 کیلوگرم خاک لومی شنی پر شدند. مشخصات خاک مورد استفاده در جدول 1 آورده شده است. در مرحله بعد تعداد 10 عدد بذر سورگوم در هر گلدان کاشته شد و نیاز کودی گیاه هم مطابق با نتیجه آنالیز خاک تامین گردید. آبیاری گلدانها یک روز در میان با حفظ رطوبت در حد ظرفیت زراعی به روش وزنی بر اساس تغییر وزن خاک گلدانها نسبت به ظرفیت زراعی تعیین شده انجام گرفت. عملیات تنک کردن بوتهها دو هفته پس از جوانهزنی انجام شد بهنحوی که در هر گلدان 3 بوته نگهداری شد.
