بخشی از مقاله
چکیده
یافتن ترکیباتی که تو ام با اثر گذاری بالا، اثر سوء نیز بر سلامت انسان و طبیعت نداشته باشد همواره هدف اصلی در پیشرفت کشاورزی کنونی بوده است. در این راستا تاثیر روغنهای فرار آویشن شیرازی، نعناع فلفلی، رزماری و مرزه خوزستانی بر وزن تر قارچ فوزاریوم سولانی عامل پوسیدگی طوقه گندم به صورت تعیین کمترین غلظت قارچایستایی، کمترین غلظت قارچکشی و 50 درصد دوز قارچکشی هر یک از تیمارها در محیط کشت مایع بررسی گردید و در نهایت اثر گرما و زمان نگهداری در قارچکشی هر یک از تیمارها مورد مطاله قرار گرفت.
بیشترین تاثیر قارچکشی، مربوط به روغن فرار آویشن با 3000 پیپیام بود و همچنین LD50 مربوط به این تیمار 800 پیپیام گزارش گردید. بیشترین LD50 با 6500 پیپیام مربوط به روغن فرار نعناع فلفلی بود. مقاومترین روغن فرار در قبال گرما مربوط به مرزه خوزستانی بود، چرا که با گرما تاثیری در وزن توده قارچ مورد مطالعه مشاهده نگردید. دما و انبار داری تاثیر منفی در اثر ضد قارچی روغن فرار رزماری داشت و نسبت به تیمار شاهد افزایش رشد مشاهده گردید.
.1 مقدمه
گندم از جمله محصولاتی است که بیش از همه گیاهان در جهان کشت میشود. در دنیای امروز گندم نه تنها یک ماده غذایی اساسی و مهم به شمار میرود بلکه از لحاظ سیاسی نیز اهمیتی همانند نفت و حتی بیشتر از آن دارد و میتوان گفت برای افزایش تولید این محصول حیاتی باید اهمیت فراوانی به موضوع پیشگیری از ضایعاتی که توسط آفتها، بیماریها و علفهای هرز به مزارع گندم وارد میشود، داد.
جنس فوزاریوم یکی از مهمترین قارچهای خاکزی است که اهمیت اقتصادی ویژهای دارد. بسیاری از گونههای آن بیماریزا بوده و بیماریهای متعددی نیز در گیاهان تولید میکنند. این قارچ از لحاظ متابولیکی فعال بوده و بعضی از گونههای آن به شدت توکسینزا میباشند و از این طریق به حیاتوحش، دامها و انسان خسارت وارد مینمایند
قارچ فوزاریوم سولانی که در مناطق مختلف آب و هوایی فعالیت میکند گسترش جهانی دارد - صارمی، - 1377 و به عنوان یکی از قارچهای مهم آلرژیزا در جهان مطرح میباشد. چند گونه فوزاریوم و بیشتر فوزاریوم سولانی و برخی از فرم ویژههای فوزاریوم اگزیسپوروم، به جای پژمردگیهای آوندی، پوسیدگیبذر و گیاهچه - گیاهچه میری - ، پوسیدگی ریشه و قسمتهای پایینی ساقه و طوقه و پوسیدگی سوخ و پداژه ایجاد میکنند. این قارچها به بسیاری از انواع سبزیها، گلها و گیاهان زراعی حملهور میشوند. این بیماریها انتشار جهانی دارند و با کاهش استقامت، رشد و عملکرد گیاهان خسارت زیادی وارد می سازند مدیریت بیماری با کوددهی مزرعه با کوددهای نیتروژنی به شکل نیترات و نیز استفاده از ارقام مقاوم اگر موجود باشند، به کاهش بیماری کمک میکند
خواص ضد میکروبی اسانسها سالهاست شناخته شده است. در کنار خاصیت ضد میکروبی، اسانسها دارای اثر ضد قارچی، ضد ویروسی، ضد انگلی و... نیز میباشند. با وجود شناخت این اثرات در سالهای قبل، روند مصرفکنندگی سبز منجر به تمایل بیشتر برای شناخت علمی این مواد شده است - بارت،َ . - 2004 گیاهان بالغ بر صد هزار متابولیت ثانویه طبیعی با وزن مولکولی پایین تولید میکنند
شناسایی ترکیبات فعال بیولوژیک که بتوانند در مقیاس تجاری به عنوان سموم بیولوژیک جهت کنترل بیماریهای گیاهی مورد استفاده قرار گیرند بسیار ارزشمند خواهد بود و ما را قادر میسازد محصولاتی ارگانیک تولید نموده و گامی بزرگ در سلامت و ایمنی محصولات غذایی، افزایش صرفه اقتصادی و خودکفایی برداریم
طی تحقیقی که توسط فروغی و همکاران انجام گرفت، مشخص گردید آویشن دنایی و مرزه در غلظت 500 میکروگرم بر میلیلیتر و آویشن شیرازی نیز در غلظتهای 500 و 250 میکروگرم بر میلیلیتر اثر مهار کنندگی قابل ملاحظه در رشد قارچ ریزوکتونیا سولانی،ٍ عامل بیماری شانکر ریزوکتونیا در سیب زمینی دارد
مکونن و همکاران فعالیت ضد میکروبی 4 اسانس روغن آویشن، بابونه، اکالیپتوس، رزماری را در شرایط آزمایشگاهی بر علیه چند باکتری و قارچ مورد برسی قرار دادند، نتایج آزمایش نشان داد حداقل غلظت مهاری آویشن 15/75 میلیگرم بر میلیلیتر در این مطالعه بوده است و حداقل غلظت مهاری دیگر اسانسهای مورد استفاده بین 15/75-36/33 میلیگرم بر میلیلیتر در برابر باکتریها گزارش گردید
در تحقیق حاضر ضمن تائید اثر ضد قارچی هر یک از تیمارهای مورد آزمایش به مقایسه اثر آنها در کنترل وزن تر توده قارچ فوزاریوم سولانیُ عامل پوسیدگی طوقه گندم پرداخته شد و در نهایت اثر اتوکلاو و انبارداری بر هر یک طی دو آزمایش مجزا بررسی گردید. تیمارهای به کار رفته عبارت اند از روغنهای فرار رزماری،ِ آویشن شیرازی،ّ نعناع فلفلیْ و مرزه خوزستانی
.2 مواد و روشها
جهت بررسی اثر ضد قارچی روغنفرار از تکنیک مسمومیت غذایی3 به کار برده شد. با مخلوط کردن 20 گرم دکستروز، 250 گرم عصاره سیبزمینی پخته شده، افزایش آب تا حجم 1 لیتر محیط کشت مایع تهیه گردید. سپس 50 میلیلیتر از محیط مایع آماده شده به ارلن مایر های 250 میلیلیتری اضافه شد و پس از اتوکلاو شدن در دمای آزمایشگاه به دمای 30 درجه سانتیگراد رسیدند. به محیط کشتهای مسموم توسط غلظتهای مختلف روغن فرار، قارچ مور مطالعه اضافه شد و در دمای 24 2 در دستگاه انکوباتور به مدت 12 روز نگهداری شدند
پاتوژنهای رشد کرده در محیط کشت مایع بعد از 288 ساعت از صافی عبور داده شد و وزن تر آن توسط ترازو اندازهگیری شد. کمترین غلظت مورد نیاز جهت کنترل قارچ مورد مطالعه - کمترین غلظت قارچایستایی - ُ با توجه به نتایج آزمایش پایینترین غلظتی بود که در آن رشد قارچ محدود شده و کمترین غلظت قارچکشی، غلظتی بود که پس از گذشت 264 ساعت، رشد قارچ مورد مطالعه در آن غلظت به طور کامل متوقف شد، لذا بعد از انتقال قطعه محیط کشت حاوی قارچ به محیط کشت بدون تیمار، بعد از گذشت 72 ساعت نیز رشدی گزارش نگردید. غلظتی از تیمار مورد آزمایش که در آن بعد از گذشت 12 روز 50 درصد رشد قارچ در محیط کشت جامد کنترل شده بود، به عنوان 50 - LD50 درصد دوز قارچکشی - تعیین شد.
در مرحله دوم ابتدا LD50 مربوط به هر تیمار در محیط کشت مایع محاسبه گردید - مطابق آزمایش شماره - 1، سپس 3 تکرار برای هر تیمار، به همراه تیمار شاهد در نظر گرفته شد و قبل از کشت قارچ عامل بیماری، تیمارها تهیه و به محیط کشت اضافه شدند و در دمای 121/5 درجه سانتیگراد و فشار 1/5 اتمسفر اتوکلاو گردیدند و سپس مورد استفاده قرار گرفتند. در مرحله بعد تیمارها به مدت 30 روز در دمای 10 درجه سانتیگراد در دستگاه انکوباتور نگهداری شدند، سپس غلظتهای مورد نظر تهیه و به محیط کشت اضافه گردیدند.
ضمنا یادآوری میگردد شاهد در این آزمایش، وزن تر قارچ عامل بیماری پژمردگی در 50 درصد دوز قارچکشی هر یک از روغنهای فرار آویشن شیرازی، نعناع فلفلی، مرزه خوزستانی و رزماری بود که در آزمایش شماره - 1 - تعیین و در این آزمایش اعمال گردید. رشد پاتوژن از طریق اندازگیری رشد طولی بدون برداشتن درپوش پتریدیش به صورت روزانه و در ساعت معین توسط کولیس از طرف کف پتریدیش به مدت دوازده روز اندازهگیری شد برای ثبت دادهها از نرم افزار اکسل استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل آماری داده-ها از نرم افزار spss با استفاده از روش آنوای یکطرفهٌ از طریق آزمون چند دامنهای دانکن - دانکن، - 1955،صورت گرفت.
.3 نتیجهگیری
این تحقیق طی دو مرحله در شرایط آزمایشگاهی صورت پذیرفت. در مرحله اول اثر هریک از روغنهای فرار از طریق سنجش وزن تر قارچ مورد مطالعه بررسی گردید و در مرحله دوم اثر دو پارامتر زمان ماندگاری- دما و گرما بر اثر بخشی هریک از تیمارها بررسی شد
-1-3 تعیین کمترین غلظت قارچکشی، قارچایستایی و 50 درصد دوز قارچکشی
همان طور که در جدول شمار - 1 - قابل مشاهده است بیشترین تاثیر در قارچکشی و قارچ ایستایی مربوط به روغن فرار آویشن شیرازی میباشد چرا که در غلظت 3000 پیپیام از روغن فرار مذکور به طور کامل در محیط کشت مایع از رشد قارچ عامل بیماری جلوگیری شده است بعد از آن مرزه خوزستانی با تفاوت 1000 پیپیام قادر به کنترل کامل رشد بود. در این بین کمترین غلظت قارچکشی رزماری برابر 18000 پیپیام بود که نسبت به سایر تیمارها فاصله بسیار داشت. کمترین غلظت قارچایستایی روغن فرار مرزه خوزستانی 100 پیپیام گزارش گردید که به میزان 2 برابر غلظت قارچ-ایستایی آویشن شیرازی بود. بیشترین غلظت قارچ ایستایی با 4500 پیپیام مربوط به روغن فرار رزماری بود که نسبت به سایر تیمارها تفاوت قابل ملاحظهای نشان داد. به همین ترتیب 50 درصد دوز قارچکشی آویشن از تمام تیمارها کمتر بود.
جدول : - 1 - تعیین کمترین غلظت قارچکشی، قارچایستایی و 50 درصد دوز قارچکشی
:1* کمترین غلظت قارکشی، :2 کمترین غلظت قارچایستایی و 50 : 3 درصد دوز قارچکشی
-2-3 تاثیر اتوکلاو و انبارداری بر اثر قارچکشی روغنهای فرار در محیط کشت مایع
طبق نتایج حاصله در جدول شماره - 2 - ، اتوکلاو کردن روغنهای فرار سبب کاهش اثر ضد قارچی آنها شده است بیشترین وزن تر با 5/65 گرم مربوط به رزماری میباشد که نسبت به تیمار شاهد در سطح احتمال 5 درصد تفاوت قابل ملاحظه است. همچنین رشد توده قارچ مورد مطالعه درقبال 50 درصد دوز قارچکشی آویشن شیرازی و نعناع فلفلی به ترتیب با 4/32 و 4 /42 گرم نسبت به تیمار شاهد تفاوت معنیداری در سطح احتمال 5 درصد از خود نشان داد. اتوکلاو سبب کاهش اثر قارچکشی روغن فرار مرزه خوزستانی نشد چرا که نسبت به تیمار شاهد تفاوت معنیدار نبود
