بخشی از مقاله
چکیده
946 هزار هکتار اراضی کشاورزی ، 130 هزار بهره بردار و 7 درصد اراضی کشاورزی کشور به استان کرمانشاه تعلق دارد. طبق آمارها 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف شده و مدیریت منابع آب ، بویژه ارزیابی اقتصادی و شاخص بهره وری در این بخش بسیار حائز اهمیت است. 13 دشت از 23 دشت استان ، ممنوعه اعلام شده که نشان دهنده برداشت بیش از ظرفیت آب از سفره های زیرزمینی است. برخی شیوه های رایج کشت امروزی ، آب بر بوده و پوشش مکانیزاسیون کم می باشد. کشاورزان به عنوان متولیان تولید ، نقش مهمی در حفظ منابع آب و توسعه پایدار کشاورزی دارند.
فرآیند آموزش بایستی "شاخص بهره وری آب" و معرفی" کشت جایگزین" را در راستای حفظ منابع آب های زیرزمینی و محیط زیست در اولویت قرار دهد. اصلاح روش آموزش و بهره گیری از روش های نوین آموزشی ، جایگزینی محصولات آب بر و تغییر الگو و زمان کشت ، حرکت به سمت تولید م حصولات سالم و صادرات محور ، ارجحیت شاخص بهره وری آب نسبت به شاخص کمیت تولید ، افزایش ضریب نفوذ مکانیزاسیون ، ارتقاء سیستم بسته بندی محصولات و کاهش مصرف کود و سم می تواند جایگاه کشاورزی استان را ارتقاء دهد.
-1مقدمه
استان کرمانشاه یکی از قطب های کشاورزی کشور بوده که 7 درصد اراضی کشور را به خود اختصاص داده است. 946 هزار هکتار وسعت اراضی کشاورزی استان است که 25 درصد - معادل 240 هزار هکتار - آن را اراضی آبی و مابقی را اراضی دیم تشکیل می دهد. استان کرمانشاه جزو 4 استان برتر در تولید کلزا بوده و عهده دار 5 درصد تولید کلزای کشور است.
رتبه های برتر کشوری در تولید نخود ، گندم ، جو ، ذرت و چغندر قند نیز به این استان تعلق دارد. وجود 25780 منبع آب زیر زمینی با میانگین بارش 480 میلی متر و قرارگیری 71 درصد اراضی استان در کلاس های 1 ، 2 و 3 - مناسب کشت آبی - شرایط مطلوبی را جهت ارتقاء جایگاه کشاورزی استان در سطح " پایدار" فراهم ساخته است - سیمای کشاورزی استان کرمانشاه . - 1395 در دهه های پیشین به دلیل وفور منابع آب و صنعتی نشدن کشاورزی، به "ارزش واقعی آب" توجهی نمی شد و کشاورزان تفکر" آب هیچ وقت تمام نمی شود" را در ذهن خود داشتند.
البته مصرف کود به دلیل غیر متراکم بودن سیستم کشت ، بی رویه نبود ، اثری هم از تغییرات اقلیمی دیده نمی شد و تلاش در راستای افزایش سطح کشت متمرکز بود. در حقیقت توسعه فقط مفهوم "کمی" خود را داشت. اما با اقتصادی شدن کشاورزی ، روند استفاده از کودهای شیمیایی به حداکثر میزان خود رسید ، کم شدن نزولات جوی و کاهش ذخایر منابع آب و تغییرات اقلیمی نیز به عنوان بار مضاعفی نمایان شد.
متاسفانه" دیر پذیر بودن" ، نفوذ و توسعه کم برنامه های آموزشی و قدیمی بودن روش های آموزشی به دلایل مختلف و همچنین گستره وسیع جغرافیائی استان و پراکنش نقطه ای مزارع ، ضعف تحقیقات کاربردی و طولانی بودن فاصله عملیاتی شدن طرح های تحقیقاتی، کم توجهی به مدیریت منابع آب ، نبود روش های مدرن بسته بندی و فرآوری محصولات سبب گردید در سالهای متمادی ، توسعه پایدار در بخش کشاورزی با چالش مواجه شود.
همین کمبودها و شاید بی توجهی به مسائل مرتبط با حفظ آب و خاک سبب گردید منابع آبی در برخی دشت ها تخلیه شده و یا به حد بحرانی رسیده و در برخی منطق ایجاد فروچاله را به همراه داشته باشد. طبق منابع از 23 دشت استان کرمانشاه 13 دشت آن ممنوعه اعلام شده و شاید بسیاری از کشاورزان ، دامداران ، باغداران و عشایر از این مسئله اطلاعی نداشته و از آن آگاهی ندارند.
اتحادیه اروپا ، فرونشست سالانه بیش از 4 میلی متر زمین را بحرانی توصیف می کند اما در برخی استان های کشور عمق این پدیده تا 15 سانتی متر نیز گزارش شده است - توحیدی راد ، . - 1397 کارنامه چند دهه گذشته از فعالیت های آموزشی - ترویجی در بخش کشاورزی ، نشان از عدم یا کم توجهی به" ارزش ریالی آب " و شاخص های راندمان آبیاری مزارع در کشور است. در صورتیکه جامع ترین تعریف از توسعه پایدار ، توجه به مسائل زیست محیطی ، حفظ منابع برای آیندگان و تامین رفاه و معیشت با تاکید بر عدالت اجتماعی است.
نبود تکنولوژی های مناسب ذخیره آب ، تغییر شکل بارش ها ، مصرف بیش از اندازه و بد مصرفی و مدیریت ناقص منابع آب ، کمبود آب را به یک بحران زیست محیطی مبدل ساخته است. افزایش سطح کشت ، راه حل پایدار جهت دستیابی به غذای بیشتر بمنظور تامین تقاضا نیست بلکه استفاده بهینه از منابع آبی موجود در قالب تعریف و اصلاح ساختار پروژه های مختلف هیدرولوژیکی ، حفظ خاک ، مکانیزاسیون مزارع ، تولید محصولات صادرات محور بدون آسیب پذیری به منابع آبهای زیرزمینی راهکار دستیابی به توسعه پایدار است. در علوم جدید ، پایداری فقط در برگیرنده یک سیستم نیست بلکه انسان هم قابلیت برخورداری از ویژگی های پایداری ، در جهت ارتقاء سیستم کار و معیشت خود را داراست.
-2چارچوب نظری
ویژگی های یک "بهره بردار پایدار " از سه جنبه اجتماعی ، اقتصادی و محیطی به شرح زیر است - Lewis ,2005 -
-1× جنبه های اجتماعی ارتباط فعالانه با دیگران ، تشنه آموزش و یادگیری ، مایه افتخار و گشاده رو بودن ، با انگیزه ، مصمم و با اشتیاق ، پایبند بودن به ×قوانین
-2× جنبه های اقتصادی دارای روابط عمومی خوب ، ریسک پذیر بودن ، از اهداف کوچک شروع کردن ، هدف مشخصی داشتن، از همه چیز درآمد ایجاد ×کردن ، تحقق بخشید به آرزوهای خود ، استفاده کردن از راهکارهای بازاریابی ابتکاری ، عموما به دنبال سود آوری زیادی نبودن -3× جنبه های محیطی ×اساتید منابع طبیعی هستند ، دامنه دید وسیعی دارند.
