بخشی از مقاله
چکیده
اگر در جامعه اي بسترهاي لازم براي تجلی امنیت اجتماعی فراهم شود، بسیاري از آسیب ها، بحران ها و عوامل مخرب دیگر از بین می رود و در پرتو سازمان اجتماعی کاربست هاي توسعه ملی در ابعاد مختلف بنیان گذاشته می شود. لذا بررسی ریشه ها و مشکلات اجتماعی می تواند کمک شایانی در کاهش این مشکلات داشته باشد. از آن جا که آموزش و پرورش نقش بسزایی در امنیت اجتماعی و کاهش آسیب هاي اجتماعی دارد در این مطالعه به بررسی نقش آموزش و پرورش در آسیب هاي اجتماعی و امنیت اجتماعی پرداخته می شود.
جهت بررسی از مبانی نظري موضوع استفاده شده است که نتایج مطالعه حاکی از آن است آموزش و پروش می تواند از طریق رصد کردن اطلاعات و اخبار مرتبط با حوزه امنیت اجتماعی و انتقال آن به دانش آموزان، تحکیم مبانی مذهبی، اخلاقی و اعتقادي به عنوان مهم ترین عامل تأمین امنیت اجتماعی، گنجاندن فرهنگ امنیت اجتماعی در کتاب هاي درسی، تشریح جایگاه قانون و هنجارهاي اجتماعی به عنوان مبانی امنیت اجتماعی و از طرق دیگر در مدارس که به عنوان محلی است که دانش آموزان اوقات بسیاري را در آن سپري می کنند به دانش آموزان آموزش داده و از این طریق بتوانند آسیب هاي اجتماعی را در جامعه کاهش داده و امنیت را در جامعه به فراهم کنند.
-1مقدمه
آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردي یا جمعی اطلاق می شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عمل جمعی رسمی و غیررسمی جامعه محل فعالیت قرار نمی گیرد و در نتیجه با مسائل قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی رو به رو می گردد. به همین دلیل کجروان سعی دارند کجروي هاي خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخلاقی و طرد اجتماعی مواجه می شوند
آسیب هاي اجتماعی پدیده اجتماعی است چرا که زاییده جامعه و اجتماع است و نوعی اختلال کارکردي و بی نظمی در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادي و اجتماعی نظام اجتماعی ناشی می گردد
مقوله امنیت اجتماعی و پیشگیري از آسیب هاي اجتماعی برهم زننده امنیت اجتماعی بیش از آن که به ابزارهاي امنیتی و چگونگی حفظ یا حراست آن مربوط باشد، با نهادهاي آموزشی و امنیتی در ارتباط است
پس می توان گفت که نهاد آموزش و پرورش یکی از نهاده هایی است که می تواند در جامعه به ایجاد امنیت اجتماعی پایدار و ماندگار کمک کند که این کار را از راه هاي گوناگونی انجام می دهد. در واقع برنامه ریزي نظام آموزشی باید به گونه اي باشد که به وسیله کتاب هاي درسی و برنامه هاي پرورشی و تربیتی و ایجاد الگوهاي فضا و محیطی برنامه ریزي شده، از یک سو به تربیت افرادي متخصص بپردازد و از سوي دیگر با استفاده از ظرفیت هاي عظیم خود به پیشگیري از آسیب هاي اجتماعی و ایجاد امنیت اجتماعی پایدار بپردازد تا با انجام این رسالت جامعه ما را در پیمودن مسیر اعتلا و شکوفایی کمک کند.
-2آموزش و پرورش و رشد اجتماعی
منظور از رشد اجتماعی، تغییر اجتماعی سنجیده مبتنی بر یک برنامه ریزي مدون است و برنامه ریزي درسی و آموزشی براي تغییرات اجتماعی می تواند نقش مؤثري داشته باشد. بنا به بررسی هاي به عمل آمده تأثیر آموزش و پرورش بر رشد اجتماعی، از بسندگی بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین هر چه جامعه اي از نظام آموزش و پرورش با هویت تري بهره مند باشد، سطح ارتقاي فرهنگ اجتماعی جامعه چشمگیرتر خواهد بود.
در نظام آموزش و پرورش، رشد اجتماعی هنگامی تغییرات و تحولات به بار می آورد که هماهنگ و همگام با تغییرات در سایر اجزاي ساختار اجمتماعی صورت گیرد. یعنی این که یک برنامه مؤثر بدون اقدامات دیگر هم جهت با آن، یه یک اقدام جزئی و محدود مبدل می شود
و هنگامی که آموزش و پرورش به عنوان شزط و لازمه ي تغییر و رشد اجتماعی عمل نماید، نتایج پیش بینی شده ي بیشتري نایل می شود. بنابراین برنامه هاي تعلیم و تربیت در مدارس باید طوري تنظیم شود که در عین پرورش استعدادهاي گوناگون دانش آموزان و آماده کردن محیط مناسب بر اي رشد طبیعی آن ها، فراگیران را افرادي اجتماعی، آگاه و متعهد بار آورد، به صورتی که آن ها در برابر جمع، احساس مسئولیت کنند و رفاه و آسایش خود را در قالب رفاه و آسایش جمعی میسر بدانند و به گفته ي جان دیویی"1آموزش و پرورش نوین همیشه تغییرات و نیازهاي اجتماعی را در نظر بگیرد و باید میان محیط مدرسه و محیط زندگی حقیقی و جنبه هاي مثبت آن همواره ارتباط برقرار باشد
جهت تحقق این هدف بهترین راه آن است که میان مدرسه و خانه ارتباط منطقی ایجاد شود تا دانش آموزان تجاربی را که در محیط منزل به دست می آورند در مدرسه مورد بررسی قرار دهند و در عوض آن چه را که در مدرسه فرا می گیرند، در زندگی روزانه بکار برند که با این روند مدرسه به یک مجموعه متجانس، زنده و خوشایند تبدیل می شود.
پس باید توجه دست اندرکاران آموزش و پرورش به رشد و توسعه اجتماعی جامعه هدفمند، پویا و با ایجاد بسترهاي لازم انجام گیرد، زیرا رشد و کمال فرد به بهبود دگرگونی شرایط اجمتاعی بستگی دارد و بهبود شرایط اجتماعی نیز در گرو تربیت، رشد و کمال فرد است. با این وجود اشتباه بزرگی است که نقش ارزشمند تربتی مدرسه را در بازسازي و پیشرفت اجتماعی نادیده گرفته شود. پس اگر مقدر شود در جریان همگونی اجتماعی از طریق عمل، تغییر ایجاد شود بایستی در مورد تغییر در توزیع تربیت مدرسه به صورت جدي تر در دستور کار برنامه هاي آموزش و پرورش قرار گیرد.
-3آسیب شناسی اجتماعی
مطالعه انحرافات و کجروي هاي اجتماعی و به اصطلاح، آسیب شناسی اجتماعی - Social Pathology - عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی هاي اجتماعی. در واقع، آسیب شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه یابی بی نظمی ها، ناهنجاري ها و آسیب هایی نظیر بیکاري، اعتیاد، فقر، خودکشی، طلاق و...، همراه با علل و شیوه هاي پیش گیري و درمان آن ها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است. به عبارت دیگر، مطالعه خاستگاه اختلال ها، بی نظمی ها و نابسامانی هاي اجتماعی، آسیب شناسی اجتماعی است; زیرا اگر در جامعه اي هنجارها مراعات نشود، کجروي پدید می آید و رفتارها آسیب می بیند. یعنی، آسیب زمانی پدید می آید که از هنجارهاي مقبول اجتماعی تخلفی صورت پذیرد. عدم پاي بندي به هنجارهاي اجتماعی موجب پیدایش آسیب اجتماعی است.
از سوي دیگر، اگر رفتاري با انتظارات مشترك اعضاي جامعه و یا یک گروه یا سازمان اجتماعی سازگار نباشد و بیشتر افراد آن را ناپسند و یا نادرست قلمداد کنند، کجروي اجتماعی تلقّی می شود. سازمان یا هر جامعه اي از اعضاي خود انتظار دارد که از ارزش ها و هنجارهاي خود تبعیت کنند. اما طبیعی است که همواره افرادي در جامعه یافت می شوند که از پاره اي از این هنجارها و ارزش ها تبعیت نمی کنند.
افرادي که همساز و هماهنگ با ارزش ها و هنجارهاي جامعه و یا سازمانی باشند، »همنوا« و یا »سازگار« و اشخاصی که برخلاف هنجارهاي اجتماعی رفتار کنند و بدان ها پاي بند نباشند، افرادي »ناهمنوا« و » ناسازگار« می باشند. در واقع، کسانی که رفتار انحرافی و نابهنجاري آنان دائمی باشد و زودگذر و گذرا نباشد، کجرو یا منحرف نامیده می شوند. این گونه رفتارها را انحراف اجتماعی یا - Social Devianced - و یا کجروي اجتماعی گویند.
-4 اهداف آسیب شناسی اجتماعی
هدف ها و مقاصد آسیب شناسی اجتماعی را چنین می توان بر شمرد:
1. مطالعه و شناخت آسیب هاي آسیب هاي اجتماعی و علل و انگیزه هاي پیدایی آنها و نیز بررسی شخصیت کژرفتاران و ویژگی هاي جسمانی، روانی، فرهنگی و اجتماعی آنان. شناخت درست درد ها و آسیب ها، نخسین شرط چاره جویی و بیش از نیمی از درمان است؛ درد تشخیص ناداده را درمان نتوان کرد ؛ زیرا هر گونه ساختن بدون شناختن ، تیر در تاریکی رها کردن است.
2. پیشگیري از آسیب هاي اجتماعی به منظور بهسازي محیط زندگی و جمعی خانوادگی.از آنجا که پیشگیري همواره ساده تر، عملی تر و کم هزینه تر از درمان است ، داراي اهمیت بسیار می باشد.
3. درمان آسیب دیدگان اجتماعی یا بکارگیري روش هاي علمی و استفاده از شیوه هاي مناسب براي قطع ریشه ها و انگیزه هاي آنان.
4. تداوم درمان براي پیشگیري و جلوگیري از بازگشت مجدد کژ رفتاري و بررسی شیوه هاي بازپذیري اجتماعی.
در عصر ما پیشگیري مهمتر از درمان است. بسیاري از آسیب شناسان اجتماعی برآنند که براي مبارزه با کژرفتاري ها باید زمینه اجتماعی آنها را از میان برداشت و براي حصول این منظور رعایت دو اصل ضروري است
-5 مصادیق آسیب هاي اجتماعی و مشکلات آن
برخی از مصادیق آسیب هاي اجتماعی موجود: بی عدالتی، بیکاري، اختلاس، ارتشاء و احتکار، نا امیدي، اضطراب، افسردگی زیاده از حد، خودکشی، توزیع و استفاده از مواد مخدر، و . . . است که مشکلات مربوط به آن: وجدان کار و انضباط اجتماعی، فرار از مسئولیت - فردي و اجتماعی - ، ضعف شدید در تصمیم گیري جمعی، همفکري، برنامه ریزي هماهنگ، کار اشتراکی، اشتباهات و کج اندیشی هاي فردي و جمعی فراوانی که علیرغم سطح هوش بالا، در طول تاریخ داشته و داریم.
ترس او اجتناب از تفویض اختیار، ترس از نظارت یا غفلت از آن ، رفتار هاي شبه دیکتاتوري و استثماري در روابط انسانی سازمانی و غیر سازمانی بسیاري از مسئولین، عدم قبولیا احترام به ایده هاي حتی کاملاً درست همدیگر، عدم پذیرش امتیازات دیگران نسبت به خود، زود رنجی، قضاوت هاي شتاب زده و غیر منصفانه، احتراز از بیان بسیاري از حقایق، پایین بودن سطح بصیرت، تدبیر و مدیریت با وجود برخورداري ز سطح هوشی بالا، مقاومت در برابر نقد هاي منصفانه، پایین بودن سطح زبان تشکر و حتی حق ناشناسی و یا خیانت در مقابل خدمات - بی چشم داشت - دیگران همچنین: عجز و ناتوانی بخش عظیمی از افراد جامعه ما از تفکر سیستماتیک – علمی – منطقی – عمیق – واگرا – خلاق – نقادانه - انتقادي صحیح - ، مهارت ویژه در سرزنش و ایراد گرفتن از دیگران و لذت بردن از آن، پرهیز از عذر خواهی حتی در مواردي که ضرورت هم داردمگر بطور سطحی و نه صادقانه و از عمق دل، تقصیر ها را به گردن دیگران و موفقیت ها را از آن خود می دانیم، خیلی از تحصیلکرده هایمان، روشن بین و روشن اندیش نیستند، ملاحظات و مراعات هاي زیست محیطی اندکی داریم - یا مطلقا" نداریم - ، قوانین و مقررات حتی درست - منطقی - را نیز زیاد مراعات نمی کنیم ، در یک کلام ، گرچه در جهات زیادي، جلو افتاده و به » توسعه « نزدیک شده ایم، اما در جهات بسیار دیگر، عقب مانده و از » توسعه « فاصله گرفته ایم!، به طور خلاصه می توان گفت: جامعه ما، دچار: فقر و فساد و تبعیض است.
-6اهمیت امنیت اجتماعی
امنیت اجتماعی1 عبارت است از: پیش بینی و تدارك کمک دولت براي تأمین نیازهاي مردم در نتیجه بیمارذي، بیکاري، سالمندي، مصون بودن، و حالت فراغ عموم افراد جامعه از تهدیدات یا اقدامات خلاف قانون است - هاونگی، . - 1382 بر این اساس مقوله امنیت، آسایش عمومی، نظم و سازمان اجتماعی و ایجاد اطمینان خاظر ئ اعتماد سازي در میان اقشار جامعه از اهمیت شایان توجه و خطیري برخوردار است
