بخشی از مقاله
چکیده
ترسیمی ازمحتوای چند شاهنامه، برگرفته از شاهنامه فردوسی هدف اصلی است. با این انتظار که درپایان بتواند آشنایی اجمالی با شاهنامه و دنباله روان این اثرسترگ را برای مشتاقان ایجاد کند. شاهنامه عناصرملی و فرهنگی ایرانیان روزگار کهن را در بردارد. پیک حماسی فردوسی سبک قرن پنجم را به یادگار در دل جای داده و نیروی استدلال در سنجش سایر آثار را فراهم نموده است.
یافته ها نشان می دهد تقویت مهرورزی به سنت های کهن ایرانی وعلاقه به سرزمین ایران با این نوشته پیوند خوده است. تحقیق با فیش برداری ازمتون نوشته شده درباره شاهنامه ها وبا شیوه کاربردی با جنبه پژوهشی تحقیقی است. نتیجه اینکه همگام باهدف های کلی، هدف های رفتاری قابل توجهی را درباره شاهنامه ها در زمینه قالب نوشته ها و شیوه مطالعه آنها را با زیبایی های مطلب وهنرمندی نویسندگان و ارزش محتوایی آنها را نیز به خواننده یادآورشود.
مقدمه
شاهنامه فردوسی پرمایه ترین دفترشعری است که گواه بر شکوه و رونق فرهنگ و تمدن ایرانی دارد. سندی ارزشمند در دیدگاه صاحبان اندیشه و قلم است. این گفتارکنکاشی در معرفی برخی از آثار بزرگان علم و ادب درباره شاهنامه فردوسی و شاهنامه ها و منظومه های دیگر است.
پیشینه
شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی معروف ترین و پر ارج ترین شاهنامه ها و گرامیترین منظومه ملی و حماسی ادب پارسی میباشد. این اثر بزرگ به تشویق ابو منصور عبدالرزاق حکمران طوس آغاز و در زمان سلطان محمود غزنوی پایان یافته و بیش از پنجاه و چند هزار بیت دارد. فردوسی تاریخ ایران را از آغاز سلسله داستانی پیشدادی تا انقراض پادشاهی ساسانیان و چیرگی اعراب بر ایران به نظم کشیده است.
مآخذ او بیشتر شاهنامه منثور ابو منصوری و متن خداینامه ها و نقل شفاهی مؤبدان و سالخوردگان و آگاهان بوده و تنها دوره اشکانیان را به دلیل نداشتن مأخذ با آوردن ابیاتی معدود مبهم گذاشته است. شاهنامه فردوسی در بحر تقارب هشت رکنی ناسالم - فعولن فعولن فعولن فعول - می باشد. شاهنامه در نسخههای متعدد منتشر شده است به نظرمی رسد، معروفترین و گرانبها ترین نسخه شاهنامه، شاهنامه بایسنقری است که در قرن هشتم هجری به دستور و کوشش بایسنقر، نوه امیر تیمور از روی نسخههای مختلف گرد آوری شده و با یک مقدمه جامع و مینیاتورها و تذهیب و نقاشی زیبا آراسته گردیده است.
گذری برادبیات حماسی در زبان فارسی
ابوریحان بیرونی، در آثار الباقیه، پنج جدول درباره پادشاهان اشکانی و دوره فرمانروایی آنان آورده است. بیرونی مآخذ جدول پنجم را » شاه نامه« نوشته است. از آن جا که این فهرست با فهرست شاهنامه فردوسی همخوانی ندارد، باید مقصود بیرونی، شاهنامه دیگری غیر از شاهنامه مزبور باشد. پایه شاهنامه فردوسی، شاهنامه معروف به ابومنصوری بوده است. هزار بیت از شاهنامه دقیقی برجای مانده که در آغاز شاهنامه فردوسی جای گرفته است.
فردوسی از ابو منصور عبدالرزاق مشوق خود در آغاز شاهنامه چنین یاد کرده است:
بدین نامه چون دست کردم دراز // یکی مهتری بود گردن فراز
جوان بود و از گوهر پهلوان // خردمند و بیدار و روشن روان
بچشمش همان خاک و هم سیم وزر // بزرگی ازو یافته زیب و فر
مرا گفت کز من چه آید همی؟ // که جانب سخن بر گراید همی
بچیزی که باشد مرا دسترس // بکوشم نیازت نمانم به کس
به کیوان رسیدم ز خاک نژند // از ان نیکدل نامدار ارجمند«
شاهنامه اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی شاعر ایرانی قرن پنجم هجری و سراینده گرشاسب نامه است. وی در سال 465 هجری در گذشت؟ اسدی از چند جهت دیگر هم در تاریخ ادبیات ایران حائز اهمیت است، کهنترین دستنویس فارسی که به دست آمدهاست به خط اسدی طوسیاست. علاوه بر این وی نخستین واژه نامه فارسی را پدید آورد. گرشاسب نامه، داستان پهلوانی است به نام گرشاسب.
این کتاب در تاریخ 458 هجری قمری یعنی 58 سال پس از پایان شاهنامه فردوسی به انجام رسیده است.که از گرشاسب نامه موید بلخی اقتباس شده و جزو داستانهای شاهنامه ابومنصوری هم بوده است. گرشاسبنامه منظوم با اصل داستان اختلاف چندانی ندارد و اسدی تغییری در آن نداده است. اسدی شاهنامه خود را به وزن شاهنامه فردوسی سروده و کتاب او از حیث ارزش ادبی و هنری همپایه شاهنامه دقیقی و در پایگاه پایین تری از شاهنامه فردوسی قرار دارد. اسدی پهلوان داستان خود را از پهلوان شاهنامه فردوسی برتر دانسته وگفته است :
گراز جنگ گرشاسپ یاد آیدت // همه جنگ رستم بیاد آیدت
چند بیت از گرشاسب نامه در وصف دختر کورنگ شاه و آمدن جمشید نزد وی:
سه جام می از دست او نوش کرد // جم اندیشه از دل فراموش کرد
به آهستگی رای خوردن گرفت // ز دادار پس یاد کردن گرفت
که چیزی جز از می نخواهی دگر // به جم گفت: می دوست داری مگر؟
