بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری فعالیتی است که امروزه مورد توجه بسیاری از دولتها قرار گرفته است و در حال حاضر یکی از پردرآمدترین بخشهای اقتصاد جهانی است. گردشگری روستایی یکی از شاخههای فرعی صنعت گردشگری است که عدهای آن را بخشی از بازار گردشگری و عدهای دیگر سیاستی برای توسعه روستایی قلمداد میکنند.
پارادایم توسعهی پایدار به عنوان رویکردی بنیادین برای توسعهی فعالیتهای گردشگری از جمله گردشگری روستایی، توجه محققان و برنامهریزان این حوزه را به خود جلب کرده است. توسعهی پایداری گردشگری حاصل تلاش در دستیابی به توسعهی پایدار در تمام زمینههاست؛ و اکنون که روستاییان ما با مشکلاتی همچون بیکاری، بهرهوری پایین کشاورزی، مهاجرت روزافزون به شهرها و حاشیهنشینی مواجهاند، توسعهی گردشگری روستایی میتواند در جهت رفع این معضلات مؤثر باشد و چونان نوشدارویی باعث تجدید حیات روستاها شود. این مقاله که با استفاده از منابع کتابخانهای و با روش مروری تدوین شده؛ تلاش دارد ضمن بیان مفاهیم گردشگری، نقش گردشگری در توسعهی پایدار روستایی را ارائه نماید.
-1 مقدمه
انسان از دیرباز میل و اشتیاق زیادی به سفر داشته است و سفر یکی از اجزای ضروری زندگی امروزی میباشد
گردشگری یکی از فعالیتهای انسانی لازم برای زندگی است که تجربههای جدیدی را برای کسانی که به آن مبادرت میورزند، فراهم میکند - ایزدی، - 67 :1394 و از مهمترین فعالیتهای انسان معاصر است که همراه با بهوجودآوردن تغییراتی شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، منش و روش زندگی انسانها را دگرگون میسازد
تقاضا و تمایل برای گردشگری با انگیزههای مختلف به منظور تفرج، زیارت و تجارت در تمام جهان با سرعتی باورنکردنی در حال افزایش است. در دوران ما، گردشگری به یک واقعیت مهم اجتماعی و یک فعالیت عظیم اقتصادی تبدیل شده است. این صنعت، علاوه بر برخوردار از امکانات درآمدزایی، اشتغالزاست و اشاعهی فرهنگ و حفظ و احیای آن را نیز به دنبال خواهد داشت
امروزه، گردشگری روستایی از بخشهای مهم در فعالیتهای اقتصادی به شمار میرود و همواره از دیدگاههای گوناگون مورد توجه قرار میگیرد ویکی از راهبردهایی که اخیراً در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه و گسترش در نواحی محروم و دارای پتانسیلهای لازم برای گسترش گردشگری میباشد
با گسترش روزافزون مهاجرتهای روستایی، کاهش درآمد خانوارهای روستایی و افول کشاورزی روستایی، نیازی روزافزون به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی، در نواحی روستایی احساس میشود تا به منظور توسعه پایدار روستایی، امکان بهرهمندی روستاییان از معیشت پایدار فراهم آید؛ که این خود بهبود کیفیت زندگی و رضایتمندی روستایی را به همراه دارد
به منظور توسعه پایدار روستایی و برخورداری روستاییان از معیشت پایدار، میتوان از فعالیتهای مکمل کشاورزی در روستاها بهره گرفت که در این میان توریسم روستایی، امکان افزایش درآمد خانوارهای روستایی، اشتغالزایی و جلوگیری از مهاجرتهای روستایی را در بستر بهبود کیفیت زندگی و توزیع متعادل خدمات و تسهیلات رفاهی در روستا، فراهم میکند
ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه که ذخایر نفتی آن به عنوان منبع اصلی کسب درآمد در آیندهای نه چندان دور به پایان میرسد، برای ایجاد یک توسعه همه جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منابع جدید کسب درآمد بهجای منابع نفتی نیازمند استفاده ازتمامی امکانات و قابلیتهای خود است
رشد جمعیت و افزایش جمعیت جوان کشور در چند دههی اخیر لزوم توجه به راهکارهای جدید برای اشتغال را نمایان میسازد. بهرهگیری از توانهای گوناگون گردشگری کشور در راستای ایجاد درآمد و اشتغال را میتوان یکی از همین راهکارها دانست
امروزه افزون بر جنبه اقتصادی، ابعاد اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی گردشگری روستایی نیز مطرح و مورد توجه قرار گرفته و اعتقاد بر این است که اگر گردشگری روستایی به نحو مناسبی برنامهریزی و مدیریت شود، میتواند محرکی در فرآیند توسعهیافتگی و حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در تمامی زیرشاخههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیستمحیطی و همچنین خود صنعت گردشگری باشد
ارزش گردشگری و فعالیتهای مرتبط با آن، زمانی روشنتر میشود که بدانیم درآمد حاصل از آن، همردیف درآمدهای نفتی است و امروزه از آن به عنوان صنعت گردشگری نام بردهاند - هاشمی و همکارن، - 74 :1393؛ بنابراین، گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت خدماتی جهان میتواند نقش غیرقابل انکاری در توسعه مناطق روستایی ایفا کند
-2گردشگری
بر اساس تعریف پذیرفتهشده از سوی سازمان جهانی جهانگردی، گردشگری عبارت است از مجموعه فعالیتهای افرادی که به مکانهایی خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفریح و استراحت و انجام امور دیگر مسافرت میکنند و بیش از یک سال متوالی در آن مکان نمیمانند
امروزه گردشگری به عنوان یک صنعت درآمدزا و رونق-دهنده چرخهای اقتصادی کشور، نقش مهمی در ارتباط بین ملل و اقوام در جهان دارد
همچنین یکی از عوامل مهم در جذب گردشگران، وجود زیرساختهای مناسب در مکانهای مقصد گردشگری است، زیرا آنها به منظور تأمین خواستههای گردشگران به وجود آمدهاند و گردشگران میتوانند از این امکانات استفاده کنند. و لذا سرمایهگذاری سرمایهگذاری در این زیرساختها و استفاده از توانهای بالقوه منطقهای به منظور توسعه گردشگری از اهمیت فراوانی برخوردار است
-3گردشگری روستایی
در محیطهای روستایی زندگی کاملا ساده و بیآلایش است و عموماً در کشورها، بهرهبرداری روستایی، ترکیبی از زندگی زراعی و دامپروری است که میتواند همپای درجه تمدن، رشد و توسعه یابد. با توسعه شبکه راهها و موتوریزه شدن جابجایی، امروزه روستاها از تحرک و پویایی بیشتری برخوردار بوده و در صورتی که در مناطق مناسب مانند مناطق کوهستانی و نواحی مساعد اقلیمی واقع شده باشند مکان مناسبی برای گذران اوقات فراغت جوامع شهری بهحساب میآیند
گردشگری روستایی یکی از انواع گردشگری است که با بسیاری از الگوهای دیگر گردشگری پیوند دارد، ولی وجه مشخصهی آن استقرار در نواحی روستایی است. گردشگری روستایی، امروزه یکی از مردمیترین اشکال گردشگری محسوب میشود - اکبریانرونیزی و رضوانی، - 82 :1394، که به یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شده است و دولتها سیاستهای مختلفی را به منظور توسعهی گردشگری روستایی در مقیاسهای گوناگون، از سطوح محلی تا سطح ملی بهکارگرفتهاند - حاجینژاد و همکاران، - 111 :1394؛ زیرا گردشگری روستایی با ایجاد فرصتی راهبردی سبب تنوع اقتصادی محلی شده و با ایجاد فرصتهای شغلی مولد مبتنی بر قابلیتهای موجود در روستاها موجب افزایش سطح رفاه، استانداردهای زندگی، درآمد و امنیت در روستا میشود
گردشگری روستایی که آن را یک رهیافت جایگزین برای نیل به توسعه پایدار روستایی میدانند، با توجه به روند روزافزون تخریب روستاها و افول کشاورزی، سعی در ارائه راهبردهای جدید برای احیای نواحی روستایی از طریق ایجاد فعالیتهای مکمل یا متحول نمودن این نواحی با توجه به منابع طبیعی و انسانی آنها دارد - رضایی و همکاران، :1391 . - 84توسعه گردشگری در نواحی روستایی که از پتانسیلهای طبیعی، زیباییشناختی و موقعیتی برخوردارند به طور قطع می-تواند تقویتکننده اقتصاد روستاها و عامل توسعه اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی باشد. در سالهای اخیر، بسیاری از برنامهریزان اقتصادی- اجتماعی در تمام کشورهای جهان اعم از توسعهیافته و توسعهنیافته، گردشگری را روشی مطمئن با چشماندازی بسیار روشن برای توسعه روستاها، به ویژه محرومترین آنها معرفی کردهاند
همچنین توسعه صنعت گردشگری میتواند عاملی مهم در جهت رفع فقر، افزایش اشتغالزایی و افزایش درآمد برای مردم مناطق روستایی باشد و به زبان سادهتر اینکه توسعه گردشگری و توسعه روستایی دو عامل مرتبط به هم بوده که توسعه هر کدام بر دیگری اثری مثبت دارد - کرمیدهکردی و همکاران، . - 101 :1391 به همین دلیل است که اغلب کشورها به گردشگری به عنوان یک ضرورت نگاه کرده و از تمامی ظرفیتها و امکانات خود استفاده میکنند تا به کسب منافع و مزایای موردنظر خود دست یابند - غفاریگیلانده، . - 94 :1394گردشگری به طور فزایندهای به عنوان بخشی از راهبرد توسعهی پایدار روستایی برای احیای اقتصاد روستایی و تشویق حفاظت از داراییهای طبیعی و فرهنگی در نظر گرفته میشود
-4توسعه پایدار
توسعه پیشرفتی همه جانبه در زمینههای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و زیستمحیطی، به ویژه با درنظر گرفتن عدالت اجتماعی- اقتصادی و تأمین منافع آیندگان است. برقراری بهینه مناسبات متقابل انسانو محیط در هر منطقه جغرافیایی، به گونهای که انسان ضمن برخورداری و بهرهبرداری کامل از این ظرفیتهای محیطی متعادل محیط را نیز حفظ کند، از نمودهای توسعه است
توسعه روستایی، توسعهای است برای مناطق روستایی و به منظور بهبود کیفیت زندگی مردم روستایی است. در روستاها گردشگری میتواند نقش مؤثری در رونق بخشیدن به اقتصاد روستایی داشته و گام مؤثری در جهت توسعه روستایی دارد
