بخشی از مقاله
چکیده:
در جهان امروز، جهانگردی و گردشگری با مفهوم جریانی کاملاً متفاوت با گذشته پیدا کرده است و زمینه اقتصادی آن بیش از پیش افزایش یافته است. اکنون به گردشگری به عنوان یک امر اقتصادی نگریسته می شود، در نتیجه لزوماً باید در جریان کار و فعالیت خود تابع هدف معین باشد. شهرها فضای تجلی قدرت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و بازوی حرکتی دولت ها محسوب می شوند.
با توجه به هدف عمده گردشگری که تولید درآمد و جذب سرمایه برای منطقه است نقش کلیدی گردشگری در توسعه پایدار شهری نمایان می گردد. مدیریت و برنامه ریزی برای بهره گیری از توانمندی محیط های شهری، امروزه نیازمند دیدگاه های پویا و نظام یافته دارد تا با ابزارها و استراتژی های تدوین شده، محرک های شهری، شناسایی و در جهت پیشبرد اهداف تحریک شوند. شهر سنندج به عنوان مرکز استان کردستان و با توجه به پیشینه تاریخی خود و با وجود تعداد زیادی آثار و ابنیه دارای پتانسیلهای عمدهای در زمینه گردشگری در سطح ملی و بین المللی می باشد
ورود گردشگران و جهانگردان به این شهر می تواند آثار شگرفی در شکوفایی و رونق اقتصادی شهری و حرکت به سمت توسعه پایدار شهری را به همراه داشته باشد. در این نوشتار با تاکید بر جاذبه های گردشگری فرهنگی شهر سنندج، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از مدل SWOT و ماتریس IE راهبردها، ابتدا چشم انداز توسعه توریسم در شهر سنندج تدوین و بر مبنای آن راهبردها، سیاست ها و اقدامات اجرایی در راستای چشم انداز توسعه پایدار گردشگری ارائه گردید. نتایج تحقیق نشان میدهد برنامهریزی گردشگری شهری با توجه به پتانسیل های موجود، نقش عمده ای در افزایش اشتغال و پویایی اقتصادی شهر و دستیابی به توسعه پایدار گردشگری ایفا می کند.
-1 مقدمه
توسعه صنعت گردشگری به عنوان بخشی از ابعاد توسعه اجتماعی و فرهنگی هر کشور در کنار توجه به درآمد زایی، اشتغال زایی و مقوله اقتصاد فرهنگ بسیار حائز اهمیت می باشد. اکثر دولت ها در تلاش هستند تا بخش مهمی از درآمد سرانه ملی خویش را از طریق این صنعت تامین کنند
صنعت گردشگری توانسته است به عنوان یک صنعت پاک مطرح شود و ضمن افزایش درآمدهای ارزی برای اقتصاد ملی، کمک شایستهای به رونق اشتغال و ایجاد درآمدها نماید. این صنعت به عنوان یک صنعت جلوبرنده در توسعه مجموعهای از صنایع دیگر بویژه هتلداری، حمل و نقل داخلی و بینالمللی و صنایع دستی نقش مهمی داشته و دارد
گردشگری را می توان صنعت سفید نامید زیرا بر خلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده سازی محیط زیست انسانی، زمینه ساز دوستی و تفاهم بین ملت هاست و صلح و صفا را برای مردم به ارمغان می آورد
در این میان ایران از لحاظ دارا بودن ابنیه تاریخی جرء 9 کشور نخست دنیاست و از لحاظ جاذبه های اکوتوریستی در میان 10 کشور برتر دنیا قرار دارد. این در حالی است که باید متناسب با این قابلیتها از درآمد 400 میلیارد دلاری توریسم بهره ببرد. و سهم آن حداقل 5 درصد این میزان درآمد باشد اما درآمد ایران نه تنها این میزان نیست بلکه درآمد سالانه ایران بسیار پایینتر و کمتر از 5 صدم درصد سهم توزیع است و در میان کشورهای مختلف دنیا، در رتبه 92 قرار دارد
بسیاری از محققین، گردشگری را یک فرصت منحصر به فرد اقتصادی میدانند. در سالهای اخیر گردشگری منبع درآمد سرشار در تجارب جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و ترازهای پرداخت بسیاری از کشورها شده است
از همین روست که سیاست دولتها در دهههای اخیر به سمت توسعهی گردشگری به عنوان یکی از شیوههای مبارزه با بیکاری و ایجاد درآمد گرایش داشته است. امروزه، گردشگری به قدری در توسعهی اقتصادی B اجتماعی کشورها اهمیت یافته است که اقتصاددانان، آن را صادرات نامرئی نام نهادهاند و از آن به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد میکنند. اهمیت این صنعت باعث شده تا بسیاری از مدیران، برنامهریزان محلی، منطقهای و ملی برای گسترش آن برنامهریزی و تلاش نمایند
توسعه گردشگری شهر در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حائز اهمیت است در بعد فرهنگی آشنایی گردشگران با فرهنگ و پدیدههای معنوی، هنری و عملی و طبیعی موجود در شهر سبب ایجاد انگیزه جهت احیاء، حفظ و نگهداری چنین پدیدهها و عناصر فرهنگی و اجتماعی میگردد، در بعد اقتصادی نیز ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم، دائمی و فصلی در طیف متنوعی از مشاغل خدماتی و غیر خدماتی در شهر و پسکرانه آن میشود
در مقاله حاضر با این بار که گردشگری شهری میتواند منجر به توسعه پایدار شهر گردد؛ نقش پتانسیلهای گردشگری بخصوص در ابعاد اجتماعی و فرهنگی در سطح شهر شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت راهبردهای پیشنهادی به منظور حداکثر انتفاع شهر از مزایای مثبت گردشگری و بستر سازی مناسب جهت جذب گردشگری در شهر سنندج ارائه گردیده است.
-2 طرح مساله
یکی از مهمترین مقاصدی که روندهای گردشگری جهان را در دهههای گذشته تحت تاثیر قرار داده، مرکز شهری است. رشد سفرهای کوتاه مدت، این مقاصد را به یکی از اصلی ترین مراکز گردشگری تبدیل نموده است. این مساله، خود را در کاهش میانگین مدت سفر گردشگران در بیشتر مقاصد دنیا نشان داده است. این مساله را تا حدودی می توان، با تغییر سبک زندگی در سال های اخیر توضیح داد. زمان، به ارزشمندترین مسئله در زندگی انسان ها تبدیل شده است.
امروزه مردم با وجود ناامنی شغلی، نسبت به گذشته سختتر کار می کنند. اوقات فراغت فشردهتر شده و مردم چندین مسافرت کوتاه را، به یک تعطیلات طولانی ترجیح میدهند. بنابراین مردم مقاصد گردشگری را میخواهند که به راحتی و به سرعت قابل دسترسی باشند. این شرایط برای مقاصد نزدیک و قابل دسترسی بسیار سودمند بوده و باعث توسعه گردشگری شهری شده است.
این مقاصد، برای بازار گردشگرانی که دارای زمان محدود هستند، جذاب بوده و شرایط سفر را در تمامی سال برای آنها فرآهم می کند
شهرها به عنوان مقصد گردشگری دارای عملکرد چند منظوره هستند؛ آنها به عنوان دروازه ورودی به کشور، مراکز اقامت و مبداء سفر به روستاها و مقاصد مجاز خود هستند. علاوه بر این، شهرها فقط مقاصدی که در آنها جمعیتی با فعالیتهای اقتصادی، زندگی فرهنگی و تحت کنترل نیروهای سیاسی کنار هم جمع میشوند نمی باشند، بلکه نقش مهمی را در عنوان مراکز فعالیت گردشگری بر عهده دارند. بنابراین، باید به جای گردشگری در شهرها، مفهوم "گردشگری شهری" مورد بررسی قرار گیرد
گردشگری و تبع آن گردشگری شهری تاثیر فراوانی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور میگذارد. ایجاد اشتغال، به جریان انداختن سرمایههای اقتصادی، افزایش تقاضای سفر خارجی و به دنبال آن افزایش امنیت در کشور از جمله آثار مثبت گردشگری است
به علاوه گردشگری میتواند بیشترین درآمد را سبب شود، دریافتیهای ارزی حاصل از گردشگری بیشتر از صادرات محصولات نفتی، خودرو، تجهیزات ارتباطی است. همچنین نقش مهمی در ترغیب سرمایه گذاری در زیرساختها، ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال زایی مستقیم و غیر مستقیم در سراسر دنیا داشته است.
از دیگر سو امروزه ایران رویکرد رسیدن به توسعه پایدار را مورد توجه اکید قرار داده است؛ این امر در حالی است که کشور در وضع موجود، بیش از هر زمان دیگری با دشواری اشتغال دست به گریبان است. از جهتی بهای روز افزون نفت اقتصاد کشور را بیش از پیش متکی به خود نموده و سیاست گذاران بیش از پیش، به دنبال راهحلهایی خارج از الگوی پیشین هستند.
شاید امروزه درآمد متکی به صاردات نفت بتواند پاسخگوی نیاز فعلی جامعه باشد، ولی این درآمد و در واقع این نعمت الهی نمیتواند برای تامین نیاز نسلهای آینده کافی باشد. به نظر میرسد، گردشگری به مثابه یک نظام پیچیده با ابعاد بزرگ می تواند یکی از راه حلهای برون رفت از این تنگنا باشد. به این صورت که، با توسعه صنعت گردشگری سعی بر این باشد که به نحوی درآمد حاصل از جذب توریسم جایگزین سایر منابع غیر پایدار درآمدی شود. توسعه گردشگری شهری می تواند از تک محصولی بودن کشور جلوگیری کرده و کمک بزرگی به توسعه اقتصادی و به دنبال آن توسعه پایدار کشور کند.
