بخشی از مقاله
چکیده
امروزه سخن از آن است که می توان به بافت های کهن شهری، اندیشه ای نو را تزریق کرد، اندیشه ایی که اجازه می دهد اشیاء و چیزهای دورو بر به زندگی شهری وارد شوند و در باز تولید فضای شهری نقش جدی و معناداری بازی کنند و بدین ترتیب ساکن شهر را با فضای شهری و اجزاء متشکله ی آن درگیر کرده، در خاطره او جای گرفته و او را به خاطره سازی در شهر وادارند .هویت و فرهنگ هر شهری در بافت های تاریخی آن وجود دارد و احیای این بافت ها به خاطر این دو عوامل و عوامل فراوان دیگری ضروت مطالعه در این مورد را مهیا می سازد.
جنبش پیاده راه سازی از چندین دهه ی اخیر با تاکید بر مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به وجود آمده است و طی این چند دهه اکثر مراکز شهر های بزرگ و بخش های تاریخی به مناطق پیاده مدار تبدیل شده اند .در این مقاله با بررسی مبانی نظری و استخراج ابعاد هفتگانه باززنده سازی بافت های تاریخی و همچنین موارد مرتبط با پیاده راه و تحلیل این مبانی، دیاگرام ارتباطی این ابعاد و عوامل ترسیم شده و نتیجه تاثیرات مستقیم همه موارد مرتبط با پیاده راه و پیاده مداری بر روی همه ابعاد باززنده سازی به دست آمده است.
-1 مقدمه
فرهنگ"مجموعه باورها، دانش ها، معارف، و آداب و رسوم و ارزش هایی است که جامعه ای بر مبنای اعتقادات خود آن را تکامل بخشیده و بر اساس آن مجموعه مشی می نماید، و در این روند، هدف او رسیدن به تعالی و تکاملی است که جهان بینی اش برای او تعریف و تبیین نموده است - نقی زاده،1381، . - 63 فرهنگ را می توان در دوگروه کلی فرهنگ سنتی و فرهنگ مدرن تقسیم بندی کرد. اما اصولا هیچگونه تقسیم بندی ای دارای قطعیت نیست.
برای مردم کشورهای توسعه یافته هر چه فرهنگ سنتی تر باشد دیدنی تر و تماشایی تر است و بهتر برای آن خرج می کنند. برعکس برای بسیاری از مردم جهان سوم هر چه فرهنگ مدرن تر باشدجذابتر است.تمامی فرهنگها می توانند فرهنگ خود را به عنوان کالای قابل فروش عرضه کنند.در جهان سنتی، فرهنگ در قالبهای فکری و رفتاری شکل می گیرد که در هر جامعه ای بنیاد زندگی جمعی را تشکیل می دهند و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابند. هنجارهای فرهنگ سنتی برگرفته از میراثی است که به نسل امروز رسیده است.
فرهنگ سنتی با توجه به شکل گیری نوستالژی در جوامع پسا صنعتی می تواند جاذب گردشگرانی باشد که در پی مکانهایی با فرهنگ سنتی اند تا اصالت معنایی را در آنها تجربه کنند. بنابراین فرهنگ سنتی که هنوز اصالت فرهنگی دارند می تواند گردشگران بسیاری را به خود جذب کند. پس بطور کلی، فرهنگ یکی از مهمترین عواملی است که سبب ایجاد انگیزه به منظور مسافرت به مناطق مختلف درون و برون مرزی می شود. به این نوع گردشگری که فرهنگ مهمترین عامل در جذب گردشگر می باشد گردشگری فرهنگی گفته می شود. از این رو تاکید بر فرهنگ به عنوان سنگ بنای توسعه گردشگری اساسی است. بنابراین شناخت و تقویت پتانسیلهای فرهنگی باید از راهبردهای توسعه گردشگری واقع شود.
مسیرهای پیاده، معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند که در آن ها تسلط کامل با عابر پیاده است. مسیرهای فوق را می توان ابزاری برای فعالیت جمع دانست که کیفیت محیطی را بالا برده و سلامت اجتماعی را تقویت می کنند. یک پیاده راه اغلب شامل تجهیزاتی برای ارتباطات اجتماعی وسیع تر، گسترده تر و نزدیک تر است - پاکزاد، - 281 -279,1386، برخی مسیرها توسط نمایش اجناس، کافه های خیابانی و ...جان گرفته و زنده به نظر می آیند.
چنین مسیرهایی مقصد نیز هستند مکان هایی هستند برای آمدن، ماندن و شرکت در زندگی شهری .به عبارت دیگر، مسیر تبدیل به اتاق شهری می شود، جایی نه فقط برای عبور، بلکه برای ماندن و متعلق بودن - کرمونا، 2007، . - 186 باززنده سازی طیف متنوعی از موضوعات و مسائل را دربر می گیرد و از آنجایی که اماکن و محل ها در حال تغییر و تحول دائمی هستند، این مسائل و موضوعات نیز به نوبه خود تحت تاثیر محرک ها و متغیرهای گوناگون درونی و بیرونی قرار می گیرد، که به طور دائمی در حال تغییر هستند. امروزه بافت های تاریخی اکثر شهرهای کشورمان به دلیل فقدان حیات شهری، رو به ویرانی نهاده اند.
این بافت ها در روند رو به گسترش شهرها از گذشته تا حال، دربردارنده تاریخ مستند هر دوره هستند. چنانچه معماری را به عنوان پیکره ای واحد در نظر بگیریم که فرهنگ ملی و اسطوره های قومی یک ملت در آن متجلی می گردد، می توان به نقش انتقالی و انعکاس زمانی این معانی از نسلی به نسل دیگر صحه گذاشت. در جهت احیاء و باززنده سازی بافت ها و نیز استحکام بخشی بناهای فرسوده آنها، راهکارهایی متفاوت ارائه شده اند - راستی و همکاران، . - 1384
در گذشته عابر پیاده به عنوان عنصر اصلی در برنامه ریزی و طراحی شهری مورد توجه قرار می گرفت و مقیاس انسانی در همه ابعاد و جهات حرف اول را عنوان می کرد .هم اکنون، رشد شهرنشینی و ازدیاد وسایل نقلیه در کشور باعث از بین رفتن مقیاس انسانی در سطح شهر، نابودی فضاهای شهری و ارتباطات چهره به چهره، افزایش تراکم در مراکز شهری و افزایش میزان تصادفات در شبکه معابر، از بین رفتن ایمنی و امنیت عابرین پیاده، کاهش ارزش عابر پیاده، و به طور کلی موجب تنزل کیفیت محیط از منظرهای مختلف گردیده است و امکان بهره گیری از موقعیت مکانی محیط را به شدت کاهش داده است و در نهایت منجر به بروز محیطی با کیفیت پایین به خصوص برای عابرین پیاده شده است - رفیعیان، صدیقی و پورمحمدی،1390 ،. - 42
-2 روش تحقیق
تحقیق حاضر به صورت کیفی و توصیفی انجام پذیرفته و همچنین با شیوه استلالی، و در روش گردآوری اطلاعات به منابع و متون معتبر کتابخانه ای، استنادی تاریخی و میدانی ها انجام شده و به شبکه جهانی اینترنت نیز ارجاع شده است.
-3 پیشینه پژوهش
در پژوهش انجام شده تحت عنوانطراحی پیاده راه و تأثیر آن بر کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهرها، مطالع موردی پیاده راه تربیت تبریز، نوشته حسین کلانتری خلیل آباد و همکاران - - 1395 ، تأثیرات پیاده راه بر کیفیت زندگی شهری نشان می دهد که کیفیت فضاها در بیشتر شاخص ها به ویژه شاخص اجتماعی مانند شاخص های دسترسی، زیبایی شناسی، استخوان بندی، توده فضایی و نمای شهری، کف سازی و مبلمان و علائم شهری و کیفیت رفتاری بهبود یافته است.
حمید محمدی و همکاران - - 1392، امکان سنجی پیاده راه سازی در محورهای شهری، محور مسجد جامع واقع در بافت تاریخی یزد را مورد پژوهش قرار داده اند، این تحقیقات امکان معرفی شاخص هایی که بر روی میزان ترجیحات مردم و نیز تصمیم مردم برای پیاده روی در یک مکان خاص اثر دارد را مشخص می نماید. ارم مجتهد سیستانی - - 1394، شاخصه های کیفی مطلوبیت پیاده را ها و خیابان های شهری، مکان یابی مسیر پیاده رو بخصوص در بافت های تاریخی از اهمیت بالقوه ای برخوردار است و برای بهبود کیفیت و منظر سازی این مسیرها با عواملی همچون؛ تنوع، سر زندگی، انعطاف و ایمنی و همچنین با توسعه حمل و نقل و معضل ترافیک، تنگ شده معابر برای پیاده روی، توجه نکردن به عابر پیاده در سطح شهر و پایه ریزی بر اساس حمل و نقل، می توان اشاره کرد.
محمود رضایی - - 1392، سنجه های پیاده پذیری - نقش پیاده راه سازی در بهبود حس مکان - ، بیشتر به مقوله های غیر بصری، آرامش، امنیت و کنش های مردمی می پردازد. علی محمد سعادتی - 1393 - ، نقش پیاده راه ها در بازنده سازی و احیای بافت های تاریخی به این نکته اشاره می کند که حرکت عابر پیاده از لحاظ قدمت و اهمیت بر دیگر اشکال جابجایی انسان در محیط ارجحیت دارد. محمد رضا حقی و همکاران - - 1394، در پژوهش ارزیابی و مقایسه دو سیاست پیاده راه سازی و پیاده مداری در مراکز شهری، مطالع موردی: بافت مرکزی شهر همدان، نیز بر ارتقای کیفیت محیطی و احیای خصوصیات تاریخی- فرهنگی مراکز شهری تاکید دارند.
-4 گردشگری فرهنگی
"مفهوم فرهنگ از چشم انداز جغرافیایی،الگوهای رفتارآموخته شده انسانی را دربر می گیرد.این الگوها در چهارچوب انتقال ایده ها،اسطوره ها و تصورات از نسلی به نسل دیگر یا از گروهی به گروه دیگر، چشم انداز فرهنگی را در هر محیط جغرافیایی بر پایه میراث و واقعیات ذهنی و اجتماعی و فنی شکل می دهد" - هاگت،1375، . - 38در برهه ای که جهانی شدن رو به افزایش است،حفظ و نگهداری از چشم- اندازهای فرهنگی بومی،مستلزم معرفی و تبلیغ آن است،یعنی اینکه جهانی بیاندیشیم و محلی عمل کنیم.
در اینصورت است که در عین احترام به قوانین جهانی، فرهنگهای بومی نیز پاس نگهداشته می شود. همچنین دستیابی به توسعه فرهنگی یک حق محسوب می شود.بدین جهت شناخت دیگر فرهنگها و میراث حاصل از آنها به پدیده ای ضروری مبدل گشته است.بر این اساس گردشگری فرهنگی،در بعد مفهومی،حرکت انسان و جدا شدن وی از محل سکونتش با هدف دیدار از جاذبه های فرهنگی،بدست آوردن اطلاعات و تجارب جدید می باشد.در بعد فنی،گردشگری فرهنگی شامل حرکت انسان برای دیدن جاذبه های فرهنگی خاص همچون مکانهای میراث فرهنگی،نشانه های زیباشناختی و فرهنگی، هنرها و نمایشها،که در خارج از مکان معمولی سکونت قرار دارد،می شود.
گردشگری در عصر حاضر در پی تنوع و کیفیت بهتر است،باید توجه داشت که در گذشته ای نه چندان دور اکثر گردشگران به دنبال لذت و تفریح محض بوده اند،در حالیکه در عصر پیدایش گردشگری فرهنگی و گردشگری محیط زیست و غیره ، بخش زیادی از گردشگران در کنار لذت جویی به دنبال آموختن، دانستن،تجربه اندوختن و درک فرهنگها و محیطها و اسرار طبیعت و یا رفع نیازهای روحی هستند. بنابراین عمق بخشیدن به اهداف مسافرت خواست گردشگر شده که باید خواست موسسات گردشگری هم بشود.منشور گردشگری فرهنگی طی انتشار بیانیه ای اهداف زیر را مدنظر دارد:
.1تشویق و تسهیل کار متصدیان حفظ و مدیریت میراث - میراث فرهنگ مادی و معنوی - به منظور نشان دادن اهمیت میراث به جامعه میزبان و بازدیدکنندگان.
.2کمک به پیشرفت صنعت گردشگری برای حمایت و اداره گردشگری به شیوه هایی که میراث و فرهنگهای زنده جامعه میزبان را محترم شمارد و آن را اصلاح کند.
.3تسهیل و تشویق گفتگو میان طرفداران محیط زیست و متولیان صنعت گردشگری درباره اهمیت و شکنندگی مکانهای میراث،مجموعه ها و فرهنگهای زنده برای دستیابی به آینده ای پایدار برای آنها.
4 .تشویق تدوین کنندگان طرحها و سیاستها برای شکل دادن به اهداف و راهبردهای جامع و قابل اندازه گیری مرتبط با ارائه و تبیین مکانهای میراث و فعالیتهای فرهنگی در زمینه حفظ و نگهداری از آنها - ایکوموس،1381، . - 160 -159 شکل گیری گردشگری فرهنگی در هر منطقه به امکانات محل و ارائه جذابیتهای موجود،پشتیبانی محلی و منطقه ای از گردشگری فرهنگی در مفهوم ساختار اجتماعی و سازمانی و شکل دادن به یک چشم انداز فرهنگی است.افزایش آگاهی ساکنان پیرامون فواید و مضررات گردشگری می تواند مفید باشد.به طور کلی گردشگری فرهنگی در هر منطقه می تواند از آثار زیر رونق یابد:
· دوباره کشف کردن و اهمیت یافتن امتیازات و آثار فرهنگی گمشده ساکنان محلی،
· امکان تشخیص و توسعه آگاهیهای منطقه ای در بعد فضایی و هویت فرهنگی و توسعه فزاینده،
· یک احساس خوب به یک فرهنگ،
· ایجاد زیربناهای اقتصادی در یک دوره بلند مدت،
· افزایش تعاملات اجتماعی میان اهالی بومی و گردشگران منطقه،
· افزایش اشتغال در یک اقتصاد در حال رکود،
"گردشگری فرهنگی به روشهای متفاوتی تعریف شده ولی یک مساله معمول در لین تعاریف،تاکید بر یادگیری،تجربه یا فهم فعالیتهای فرهنگی،منابع فرهنگی یا فرهنگهای دیگر می باشد" - . - Douglas,2001 بر طبق آنچه که مورد بررسی قرار گرفت،آنچه که در گردشگری فرهنگی بارز است،حضور حداقل یک عامل فرهنگی در گردشگری است.
