بخشی از مقاله
چکیده
وقتی سخن از نیروی انسانی به میان میآید عوامل مرتبط با آن همچون اندیشه و تفکر، خلاقیت، دانش و ... نیز مدنظر قرار می گیرد. نکته مهم این است که کارکنان بتوانند استعدادهای خود را در پستهایی که بیشترین سازگاری را با آنها دارند ظاهر کنند. از جمله راهکارهایی که در حوزهی منابع انسانی برای داشتن نیروهای ماهر، با انگیزه و خلاق مطرح می شود، گردش شغلی است. گردش شغلی عبارت است از جابه جایی افقی کارکنان در ایستگاههای کاری مختلف به گونهای که هر ایستگاه کاری نیازمند مهارتها و مسئولیت های مختلف است.
در چرخش شغلی، کارگران در تمامی زمینههای کاری مهارت کسب میکنند که برای انجام کار لازم است و عملکرد آن ها را افزایش میدهد. افق دید کارکنان را وسیع میکند و آنها را در مسیر یک سلسله از تجارب میگذارد. در مقابل، چرخش شغلی ایراداتی نیز دارد، استفاده منحصر از این روش موجب بوجود آمدن کادری در سازمان خواهد بود که اگرچه درباره همه چیز، کم و بیش اطلاعاتی دارند، ولی هیچ چیز را عمیقاً نمی دانند. با این حال بسیاری از تحقیقات صورت گرفته در این زمینه، حکایت از معنی دار بودن نتایج آن دارد بخصوص زمانی که با هدف و برنامه ریزی اصولی ارائه شود.
مقدمه
شرکت های ژاپنی تجربیاتی از چرخش شغلی از 1950 میلادی و پیش از آن داشتهاند. شماری از تجربیات چرخش شغلی در انجمنهایی مانند مزارع اسرائیلی واتحادیههای اجتماعی بهدست آمدهاند - ارنی و مارتینز1، 2009، ص. - 215 در واگذاری کارها، معمولاً تخصص کارگر معیار اصلی تصمیمگیری است. صرف توجه به این معیار موجب بوجود آمدن شرایطی میشود که در آن یک کارگر مجبور به انجام یک کار تکراری در طول یک دوره زمانی طولانی مدت میگردد. این امر میتواند منجر به افزایش استرس و خستگی و کسالت در بین کارگران و کاهش کارایی آنها شود.
علاوه بر این، کار طولانی مدت در محیطهای کاری پر سروصدا و آلوده و یا انجام کارهای سنگین موجب افزایش صدمات شغلی می شود که این خود یکی از منابع اصلی هزینهای شرکتهاست. برنامهریزی چرخش شغلی2 یکی از راههای رفع این مشکل است که اجرای آن میتواند، علاوه بر کاهش هزینهها، فوایدی داشته باشد - خیرخواه و دلجو، 1388، ص. - 66 چرخش شغلی با جابجایی افراد، قرار گرفتن آنها در تقابل با چالشهای جدید منجر به تحرک بیشتر نیروی انسانی میشود.
این تجربیات جدید، تقلاها، تلاش و کوششهای نیروهای انسانی و افراد را به نوعی تازه و به روز کرده و انگیزههای کاری، شغلی و سازمانی آنها را ارتقا میبخشد. قرار گرفتن افراد در موقعیتهای شغلی که قبلاً در سمتی دیگر با آنها تعامل و یا تقابل داشته و بعضاً مشکلاتی را در انجام کارها و فعالیتها با یکدیگر داشتهاند، این مزیت را هم بهوجود میآورد که درک و شناخت بهتر و عمیقتری از واحدها و مسئولیتهای دیگر و جدید بهدست آورند.
زمانی که فرد به سمت شغلی قبلی خود باز میگردد با این شناخت جدید، روحیه همکاری و همدلی بهتری در وی بهوجود میآید و باعث می شود که در جهت تحقق اهداف سازمان، تعامل بهتری صورت پذیرد .همچنین در چرخش شغلی حضور افراد در موقعیتهای جدید این امکان را به مدیران آنها میدهد که استعدادها و شایستگیهای نیروهای خود را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و بعضاً کشف نمایند که نیرویی که در مقام و مسئولیت قبلی خود بهرهوری لازم را نداشته در سمت جدید بسیار کاراتر و اثربخش تر انجام وظیفه می نماید - ثناگو و همکاران، 1393، ص. - 67
وقتی سخن از نیروی انسانی بهمیان میآید عوامل مرتبط با آن همچون اندیشه و تفکر، خلاقیت، دانش و اطلاعات روز و ...نیز مدنظر قرار می گیرد. نکته مهم این است که کارکنان بتوانند استعدادهای خود را در پستهایی که بیشترین سازگاری را با آنها دارند ظاهر کنند. متأسفانه همواره این سازگاری بهوقوع نمیپیوندد، چه بسا استعدادهایی که به دلیل عدم استقرار فرد در مشاغل مرتبط با سوابق، علاقه و تحصیلات وی به هرز رفته و چه میزان نارضایتیهای شغلی که از این رهگذر بروز کرده است. از جمله راهکارهایی که در حوزه منابع انسانی برای داشتن نیروهای ماهر، با انگیزه و خلاق مطرح می شود، گردش شغلی کارکنان است.
گردش شغلی فر آیندی است که طی آن کارکنان یک سازمان در سطوح مختلف هم خانواده به صورت جابجایی انجام وظیفه میکنند. بهواسطه این کار، افراد با مشاغل بیشتری آشنا شده و در کار خود از تنوع بالاتری برخوردار میشوند و به عضو مناسبی از سازمان تبدیل شده وانگیزه کار در آنها تقویت میشود - طبیبی و همکاران، 1391، ص-122 . - 121 گردش شغلی رویکردی از طراحی شغل3 است که به طور گسترده توسط بسیاری از سازمانها در سطوح مختلف مورد استفاده قرار میگیرد - نافه یی1،2014، ص. - 94 گردش شغلی سودمند است چون به یادگیری کارکنان قدرت بخشده و سرمایه انسانی را افزایش میدهد. چرخش شغلی مدیران را در معرض انواع تجربه قرار داده و ممکن است در این راه به توسعه حرفهای آنان کمک میکند - اُرتگا2، 2001، ص. - 1361
اهمیت موضوع
گردش شغلی از جمله استراتژیهای طراحی شغل است که به منظور افزایش انگیزه شاغل در انجام کارها یا وظایف تکراری بکار گرفته میشود - عیوق و همکاران، 1389، ص. - 30 امروزه هر مدیر و در کل هر سیستمی، امیدوار است که انعطاف پذیری، مهارت و کارکنان مستعد داشته باشد. چنین افراد و شرایطی می توانند به سرعت و به سادگی بدون اتلاف وقت و صرفهجویی در منابع فعالیت کنند.
با این حال چگونه میتوانیم چنین قدرتی در سازمان داشته باشیم؟ راهکارهای زیادی برای جستجوی این اهداف وجود دارد که یکی از آنها گردش شغلی است. اگر امکان انتقال افراد در کارهایی که کارکنان با آن اشنا هستند و میتوانند آن را انجام دهند چرخش شغلی ایجاد میشود. بهدین صورت افراد حرفه بیشتری یاد میگیرند، کار تنوع بیشتری پیدا میکند و انگیزه کار بیشتر خواهد شد - رشکی و همکاران3، 2014، ص . - 186-187
اهمیت گردش شغلی در محیطهای سازمانی در تمام جهان شناخته شده است. گردش شغلی روش عالی برای تمام کارکنان، مدیران و مدیران اجرایی است - نافه یی، 2014، ص . - 94 با این حال، گردش شغلی فرایندی است که در آن کارکنان فعالیتهای شغلی را از نقاط مختلف یاد گرفته و با ایجاد تغییرات در وظایف، خستگی و تکراری بودن کار را حذف میکنند.
اهمیت گردش شغلی را می توان در آن یافت که قادر به افزایش انگیزه برای توسعه دیدگاهها و بهرهوری از منابع انسانی به منظور بهبود عملکرد سازمان و بهبود سطح مهارتهای کارگران با اعمال ظرفیت های موجود در محیط، ارائه راهکارهای جدید برای نگرش و اندیشه، قابلیت و مهارتهای کارکنان میشود - نافه یی، 2014، ص . - 95 به عنوان یک استراتژی کاربردی و عالی برای استفاده از نیروی انسانی یک سازمان میتوان از گردش شغل، هم برای افراد و هم برای سازمان استفاده کرد.
خبرگان علم مدیریت بر این باورند که گردش شغلی به کارمندان در جهت افزایش توانایی ها و وسعت دیدشان کمک کند. انتصاب صحیح از جمله اقداماتی است که در کاربرد مطلوب منابع انسانی میتواند نقش اساسی ایفا نماید، اما انتصاب هرگز برای ابد انجام نمیشود بلکه بر اساس شایستگی ها، تجربیات و دانشی که فرد در طول خدمت کسب می کند باید به مشاغل بالاتر ارتقا یافته و یا اینکه در مشاغل با مسئولیتهای مختلف جابجا شود. گردش عمودی - ترفیع و تنزل - و گردش افقی - انتقال - و سایر گردشها، اگر به طورصحیح و منظم انجام شود، نه تنها اثربخشی منابع انسانی را بالا میبرد، بلکه سازمان را از رکود و یکنواختی خارج کرده و باعث رضایت کارکنان و در نتیجه افزایش کارآیی و اثربخشی مؤسسه میشود.
