بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در کشورهای جهان و علیالخصوص در کشورهای در حال توسعه، گرمایش زمین یکی از مهمترین چالشهای جهانی مطرح است. بین افزایش گرمایش جهانی و میزان انتشار گازهای گلخانهای، ارتباطی مستقیم برقرار است. از مهمترین اثرات اولیه گرمایش زمین نابودی منابع آب و بروز خشکسالی در کشور است.
از قرن 17 میلادی رشد سریع فعالیتهای انسانی در زمینه کشاورزی و استفاده از سوختهای فسیلی انتشار گازهای گلخانهای را چند برابر افزایش داده است. در این مقاله سعی شده است تا با نگاهی کوتاه به روند سیر صعودی گرمایش زمین، به آشنایی با انواع گازهای گلخانهای و منابع تولیدکننده آنها پرداخته و سهم هر یک از بزرگترین تکشورهای آلاینده در جهان را بررسی و با نگاهی به اقدامات انجام شده در هر یک از شهرهای بزرگ دنیا، به بررسی وضعیت کنونی ایران و تهران پرداخته و به ارایه راهکاری پیشنهادی در روند هر چه بهتر چالش گرمایش زمین و انتشار آلایندهای زیستمحیطی بپردازیم.
-1 گرمایش زمین
منظور از گرم شدن زمین و تغییر اقلیم عبارتست از مشاهده تغییرات معنیدار در متوسط دادههای هواشناسی در طی یک دوره زمانی مشخص که این پدیده دارای دو منشاء طبیعی و انسانی است. منشاء طبیعی آن دورههای تناوبی نجومی و تغییر در میزان انرژی خروجی از خورشید که ناشی از اختلالات خورشیدی است و منشاء انسانی آن نشات گرفته از فعالیت های انشار گازهای گلخانه است[1] در تصویر شماره - 1 - وضعیت میزان گرمایش در کشورهای جهان نشان داده شده است.
در این نمایش کشورهای ژاپن، هند و برخی کشورهای اروپایی مانند انگلستان نقاطی هستند که به طور نامتناسب در روند گرمایش زمین دخیل هستند
محققان عامل افزایش دمای جهان را سهم هر کشور در تولید گازهای گلخانهای تعریف مینماند. مطابق با نمودار شماره - 1 - در سال 2013، کشور آمریکا در افزایش دمای جهان به میزان 0,15 درجه سانتیگراد سهم داشته است. پس از آن کشور-های چین و روسیه هر کدام 0,08 و کشور برزیل و هند هر کدام 0,07 از این افزایش دما را به خود اختصاص دادهاند. نتایج نشان میدهد کشور آلمان و بریتانیا در مکان ششم و هفتم با حدود 0,05 از هر سهم جهانی قرار گرفتهاند
تصویر :1 وضعیت گرمایش جهان در کشورهای مختلف در سال 2013
-2 یافتههای هواشناسی در عصر حاضر
طبق اطلاعات منتشر شده از سوی ناسا1، سازمان هواشناسی ژاپن2 و سازمان جهانی هواشناسی3 سال 2015 به عنوان گرمترین سال تاریخ جهان× ثبت شده است
یافتهها نشان میدهد که قطب جنوب، دو روز از گرمترین روزهای خود را در سال 2015 به خود اختصاص داده است
در طول یک قرن گذشته، کره زمین به طور غیرطبیعی در حدود 0 74 درجه سلسیوس گرمتر شده است
مدلهای اقلیمی پیشبینی مینمایند که میزان مجاز گرم شدن زمین به طور متوسط حدود 0,52 درجه سانتیگراد در هر دهه میباشد. بر اساس نتایج بدست آمده توسط محققین متوسط افزایش درجه حرارت زمین بین 3,5-1 درجه سانتیگراد گزارش شده است که باید توجه داشت، متوسط درجه حرارت سطح زمین تنها 15 درجه سانتی گراد است
نمودار :1 کشورهای جهان در روند افزایش گرمایش زمین - درجه سانتیگراد - در سال 2013
-3 اقدامات جهانی در راستای کاهش گرمای زمین
در بیان اقدامات جهانی و بین المللی در راستای کاهش گرمای زمین برگذاری 3 نشست جهانی، پروتکل کیوتو، کانکون مکزیک و نشست پاریس در سال 2015 را به شرح زیر میتوان برشمرد:
-1-3 پروتکل کیوتو:4 در سال 1997 با نام نشست سران زمین به کشور ژاپن و در شهر کیوتو با حضور بیش از 100 هزار نفر از سران کشورهای جهان تشکیل گردید. هدف این اجلاس مقابله با اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی و تثبیت میزان غلظت گازهای گلخانهای در سطحی استاندارد است که از تعاملات خطرناک ناشی از فعالیت بشر بر سیستم آب و هوای کره زمین ممانعت بعمل آورد. کشورهای شرکت کننده در این اجلاس متعهد شدند، ظرف مدت 10 سال میزان انتشار گازهای گلخانهای خود را به میزان 5 درصد کاهش دهند و راهکارهایی اتخاذ نمایند تا کشورهای در حال توسعه بتوانند از انرژیهای تجدیدپذیر در کشور خود استفاده نمایند
-2-3 نشست تغییرات اقلیمی کانکون مکزیک: 5 پس از برگذاری نشست سران زمین در سال 1997، با حضور 193 کشور، نشستی با هدف کاهش میزان انتشار کربن برگذار گردید . مهمترین تصمیمات اتخاذ شده در این نشست تثبیت حداکثر افزایش دما در آینده به میزان 1,5 درجه سانتیگراد و ایجاد راهکارهای لازم به منظور توسعه و گسترش فناوریهای جدید همسو با محیط زیست و دستیابی به هوای سبز بوده است
-3-3 نشست تغییرات اقلیمی پاریس: کشور فرانسه در اواخر سال 2015 میزبان 195 کشور جهان در شهر پاریس بوده است. هدف از برگذاری این نشست، کنترل و مهار افزایش 2 درجه سانتیگراد گرمای زمین است. از دیگر مباحث مورد بحث در این نشست، کاهش میزان مصرف سوختهای فسیلی در کشورهای جهان است . یکی از مهمترین چالشهای پیش روی در اجلاس، رفع فشارهای اقتصادی برای کشورهایی است که بخواهند مصوبات مطرح شده در نشست را در کشور خود به اجرا درآوند. پس از 14 روز بحث و گفتگو، تمام اعضای حاضر، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و تقلیل استفاده از سوختهای فسیلی را به تصویب رساندند و تعهد کردند میزان افزایش دمای زمین تا سال 2050 کمتر از 1,5 درجه ثابت باقی بماند.
-4 پدیده گلخانهای
در یک بیان جامع، اثر گلخانهای پدیدهای است که میتواند افزایش درجه حرارت زمین را تا میزان 33 درجه سانتیگراد بهمراه داشته باشد. گازهای گلخانهای به طور مؤثر به عنوان یک صافی، اجازه عبور به امواج کوتاه را داده و از عبور امواج با طول موج بلند جلوگیری مینمایند و بدین صورت باعث اثر گلخانهای و گرمایش زمین میشوند. اثر گلخانهای نتیجه فعالیت گازهایی است که پرتوهای با طول موج بلندتر از 0,4 میکرومتر داشته و پرتوهای حرارتی در طی خروج از جو زمین، به وسیله گازهای گلخانهای جذب شده و باعث گرم شدن هوای زمین میگردد. در این حالت انرژی حاصل از جذب این پرتوها، به سطح زمین بازگردانده شده و تنها بخش اندکی از آن از اتمسفر خارج میشود[8]
-5 تاثیر گازهای گلخانهای بر زندگی انسان
طبق آمار ارائه شده توسط سازمان ملل متحد، هر ساله 3 میلیون نفر بر اثر بیماریهایی از قبیل سرطان پوست و آب مروارید که ناشی از آلودگی هوا است از بین میروند. این آمار مشتمل بر 5 درصد از کل مرگ و میر سالانه دنیاست. طبق این آمار، 50 هزار گونه از موجودات زنده در اثر گازهای گلخانهای در حال نابودی هستند که بیش از 1000 برابر نرخ نابودی طبیعی آنهاست.
خشکسالی، فرسایش، تخریب خاک، نابودی زمینهای کشاورزی، تغییر الگوی سنتی کشت و پیشروی آب اقیانوسها و دریاها در خشکی و وقوع طوفانهای سهمگین، تاثیرات مهمی است که بیشترین تخریب را در کشورهای جهان سوم بر جای گذاشته است. اغلب این تاثیرات در نتیجه فعالیتهای صنایعی نظیر کارخانجات روغن نباتی، مواد پاککننده، کنسروسازی و ... است. از میان انواع گازهای گلخانهای co2 بالاترین میزان انتشار و به میزان 30 درصد از کل گازهای گلخانهای میباشد.
-6 گازهای گلخانهای متعارف
مجموعهای از گازها شامل بخارآب، دیاکسیدکربن6، دیاکسیدنیتروژن7 ، متان8 ، کلروفلوروکربن9 و ازن10 را میتوان از مهمترین گازهای گلخانهای برشمرد که توانایی جذب انرژی خورشید در جو را دارا بوده و میتوانند منجر به گرم شدن زمین شوند. بدون گازهای گلخانهای، میانگین دمای سطح زمین در حدود 15 درجه سانتیگراد سردتر از میانگین حاضر خواهد بود
گازهای گلخانهای در ابتدا، ماهیت آلاینده نداشته ولیکن در اثر جذب انرژی خورشید در جو، میتوانند منجر به افزایش نامتعارف دمای زمین گردند. مطابق با جدول شماره - 1 - درصد میزان گازهای گلخانهای در جو بیان شده است . همچنین جدول شماره - 2 - بیان میدارد پتانسیل گرمایش جهانی11 هر یک از گازهای گلخانهای و منابع تولید آنها به چه صورت بیان میشود
جدول :1 گازهای گلخانهای طبیعی موجود در جو زمین
