بخشی از مقاله
چکیده
امروزه اهمیت گیاهان دارویی و نقش حیاتی آن در پیشبرد اهداف ملی، منطقهای و جهانی بر کسی پوشیده نیست . وجود استعدادهای بالقوه عظیم ملی و نیز فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی در کشور توجه بیش از پیش به این مقوله را به مسئولین کشور یادآوری نموده که اگر به این مقوله بصورت جامع نگرانه عنایت شود، میتواند در جهت دستیابی به مدیریت توسعه پایدار در این بخش ایفای نقش نماید یکی از موارد بحث برانگیز پیرامون گیاهان دارویی، دانش بومی می باشد.
این دانش بسیار گسترده است و جنبه های متفاوتی از جمله اتنوبوتانی گیاهان دارویی را نیز دربرمی گیرد ؟اتنوبوتانی به معنی دانشی است که بشر از گیاه شناسی و اکولوژی محیط زیست گیاهان دارد امروزه تولید داروهای نوترکیب و واکسنها، دستیابی به روشهای درمان کم هزینه بیماری ها از جمله بیماری های ژنتیکی، از وظایف زیست فناوری پزشکی میباشد.
هدف از اصلاح گیاهان دارویی، افزایش کمیت و کیفیت آن دسته از مواد مؤثره در این گیاهان است که در صنایع دارویی از اهمیت خاصی برخوردار هستند.بیوتکنولوژی با آنکه در ابتدای راه تکامل خود است اما اثرات برجسته ای بر جنبه های تئوری و عملی زندگی بشر برجای نهاده بطوری که هیچ یک از انواع دیگر پژوهشهای علمی را نمی توان یافت که در مدت زمانی بدین کوتاهی ، چنین رشد قابل توجهی داشته و پیشرفتهای بسیاری در عرصه های اکولوژی ، ژنتیک ، میکروب شناسی ، زیست شناسی مولکولی و تکنولوژی کشت سلولهای گیاهی و جانوری ایجاد کرده باشد.
.1 مقدمه
امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آن در پیشبرد اهداف ملی، منطقه ای و جهانی برای تحقق سلامت و نشاط جوامع، خود کفایی دارویی، ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی، امنیت غذایی و حفظ ذخایر ژنتیکی و حضور فعال در بازار های جهانی بر کسی پوشیده نیست .
وجود استعدادهای بالقوه عظیم ملی و نیز فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی در کشور توجه بیش از پیش به این مقوله را به مسئولین کشور یادآوری نموده که اگر به این مقوله بصورت یک ضرورت ملی و در چارچوب یک برنامه مشخص و با نگرش سیستمیک و جامع نگرانه عنایت شود، می تواند علاوه بر دستیابی به مدیریت توسعه پایدار در این بخش، بالاخص در ابعاد کلان، در توسعه اقتصادی - زیست محیطی، بهداشتی ”خودکفایی دارویی“، اشتغال، امنیت غذایی و ذخایز ژنتیکی در عرصه ملی و همچنین بعنوان یک منبع درآمد ارزی برای کشور در عرصه جهانی ایفای نقش نماید
با ظهور داروهای شیمیایی و بیولوژیک، نقش و اهمیت گیاهان دارویی در تأمین سلامت بشر، در معرض فراموشی قرار گرفت. اما با گذشت زمان، استقبال از گیاهان دارویی با رشد قالب توجهی روبرو شده است گیاهان دارویی به دلیل ماهیت طبیعی و وجود ترکیبات همولوگ دارویی در کنار هم، با بدن سازگاری بهتری دارند ومعمولاً فاقد عوارض ناخواسته هستند، لذا به خصوص در موارد مصرف طولانی و در بیماریهای مزمن، بسیار مناسب میباشند .
در حال حاضر با توجه به افزایش بی رویه جمعیت تأمین سلامت و بهداشت جمعیت بیش از شش میلیاردی ساکنان کره زمین از طریق تولید داروهای نوترکیب و واکسن ها، دستیابی به روش های درمان کم هزینه بیماری ها و یافتن درمان بیماری های لاعلاج و تشخیص سریع تر و مؤثر تر بیماری های گوناگون از جمله بیماری های ژنتیکی از وظایف زیست فناوری پزشکی میباشد
بیوتکنولوژی
اکتشافات بنیادین بدست آمده در زیست شناسی سلولی در دهههای 60 و 70 میلادی، آغازی بر انقلاب در علوم زیستی است که بسیار فراتر از انقلاب صنعتی قدرت دگرگو ن ساختن نمادهای تکنولوژی جامعه امروز را در جهت تغییر جایگاه عملکرد آن در جهان و افزایش کیفیت زندگی انسان، در بعدی وسیع تر دربر دارد .این انقلاب علمی تحت عنوان بیوتکنولوژی به تکنیک های گوناگون استفاده از موجودات زنده یا قسمتی از موجودات زنده به منظور ساخت یا اصلاح محصولات، اصلاح گیاهان و جانوران و یا پرورش میکروارگانیزم ها برای کاربردهای ویژه اطلاق می شود و هر بخشی از صنعت، از جمله کشاورزی، می کوشد به شکلی به قابلیت پنهان آن دسترسی یابد
بیوتکنولوژی با آنکه در ابتدای راه تکامل خود است اما اثرات برجسته ای بر جنبه های تئوری و عملی زندگی بشر برجای نهاده بطوری که هیچ یک از انواع دیگر پژوهشهای علمی را نمی توان یافت که در مدت زمانی بدین کوتاهی، چنین رشد قابل توجهی داشته و پیشرفتهای بسیاری در عرصه های اکولوژی ، ژنتیک ، میکروب شناسی ، زیست شناسی مولکولی و تکنولوژی کشت سلولهای گیاهی و جانوری ایجاد کرده باشد و در ضمن دارای ویژگیهای صرفه جویی در منابع تجدد ناپذیر ، حداقل تاثیر منفی بر محیط زیست و تضمین کننده هماهنگی بین رفاه بشر و اقتصاد باشد.
بدون تردید سه فناوری نوظهور اواخر قرن بیستم یعنی فناوری زیستی Biotechnology “ ، فناوری اطلاعات Technology Informationو فناوری نانو Nanotechnology آینده جامعه بشری را با تحول شگرف روبرو نموده و به ویژه قرن بیست و یکم را آبستن عرضه تسهیلات و خدمات نوین نموده است
بیوتکنولوژی از مدرن ترین شاخه های زست شناسی است که مجموعه ای از علوم بیوشیمی ،میکروبیولوژی سلولی ،بیولوژی،مهندسی ژنتیک و غیره را شامل می شود در ششم از قرن بیستم اصلاح گران توتنستند عملکرد بالایی از واریته های جدید را به دست آورده وبدین ترتیب انقلاب سبز را بوجود آورند. اما همزمان با افزایش جمعیت ،این افزایش نتوانست کمبود مواد غذایی را جبران کند، لذا دانشمندان به تحقیق در این زمینه پرداختند پیشرفت های جدید زمینه های جدید را بوجود آورده که با کمک آن می توان از میکرو ارگانیزم ها برای تولید محصولات تجاری متفاوت شامل مواد غذایی ودارو بهره گرفت.
به همین کیفیت تکنیک های برای بهبود بیماری ها،تولیدات شیمیایی بیولوژی و تولید سوخت مور استفاده قرار گرفته است. مهندسی ژنتیک یکی از ابزارهای کارآمد بیوتکنولوژی می باشد که هدف از آن شناخت ساختمان و کارایی زن ،،تولید پروتئین و مواد اولیه مفید دیگر به وسیله روش های متداول و نوظهور و تولید گیاهان و حیوانات تراریخته با ویژگی های مطلوب میباشد البته بایسی توجه داشت که مهندسی ژنتیک با زنتیک تفاوت داشته بدین ترتیب که ژنتیک بیشتر یک علم است و به بررسی نحوه ی انتقال صفات از والدین به فرزندان می پردازد و از ابتدای قرن 20 پس از کشف مجدد قوانین مندل به صورت یک علم نوین ظهور کرد اما مهندسیژنتیک یک فناوری یا تکنیک است که با استفاده از علوم مختلف طی دست ورزی یا دست کاری زنتیکی موجودات زنده درسطح مولکول DNA تغییراتی در موجودات ایجاد می شود مهندسی ژنتیک بخشی از بیوتکنولوژی مدرن امروزی است که از دهه 80 میلادی به طور جدی مطرح شده است
اهمیت بیوتکنولوژِی
توسعه ی پایدار در مفهوم گسترده ی خود عبارت از اداره و بهره برداری صحیح و کارای منابع پایه ،منابع طبیعی ،منابع مالی و نیروی انسانی برای نیل به الگوی مصرف مطلوب،همراه با بکارگیری امکانات فنی ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل های امروز و آینده ، به طور مستمر و قابل رضایت می باشد. براساس این تعریف فناوری کلیدی مهم برای بهره وری بیشتر و بهینه از منابع محدود طبیعی است که به توسعه پایدار در تمام ابعاد منجر می گردد لذا برآیند توانایی و ظرفیت های یک کشور برای انتخاب،تشخیص و انطباق یک فناوری بی خطر و مناسب برای محیط زیست می تواند معیاری برای خودکفایی پایدار و در نهایت نیل به توسعه جهانی باشد . امروزه بیوتکنولوژی و بویژه نوع مدرن آن ،یکی از ابزارهای نیرومند تکنولوژیک محسوب می شود که خود به دلیل ظرفیت و توان بالقوه وقابل توجه اش،اثر شگرفی برجامعه از حیث اقتصادی ،علمی و اجتماعی گزارده است.
باتوجه به مسائل ذکر شده به طور اخص می توان اهمیت بیوتکنولوژی در کشاورزی را به صورت ذبل بیان نمود:
الف - کاربرد بیوتکنولوژی در کشاورزی باعث افزایش تولید می گردد.نمونه های از این تاثیر تولید فرآورده های جدید دامی و یا تولید مثل برای بدست آوردن گاو هایی با شیر دهی بیشتر است.
ب - بکارگیری بیوتکنولوژی در کشاورزی باعث کاهش هزینه های کشاورزی می گردد.
ج - بکار گیری این تکنولوژی امکان بالقوه برای تولید غذاهایی با کیفیت بالا، با ارزش افزوده بیشتر و متناسب با انتظارات مصرف کننده و صنایع تبدیلی غذایی را بوجود آورده است د - امید می رود که بیوتکنولوژی با ارائه گیاهانی مقاوم به آفات و امثال ان ،روشهایی را برای مقابله و کنترل علف ها و آفات در اختیار دهد که برای محیط زیست زیانی نداشته باشد
کاربردهایبیوتکنولوژِی
مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی می تواند برای تولید بذرهای برتر با تولید بالا، هزینه کاشت کمتر یا با تحمل بالا نسبت به بیمار یها و حشرات و استر سهای محیطی مانندتغییرات آب و هوا، خشکی و شوری مورد استفاده قرار گیرد .می توان با انتقال ژن نسبت به افزایش توان تثبیت ازت توسط گیاه اقدام کرد و یا با انتقال ژن ماده ویژ های، ارزش غذایی یک محصول خوراکی را افزایش داد. بطور کلی در مورد کشاورزی بیشترین کاربرد بیوتکنولوژی را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
✓ تعیین نقشه ژنتیکی و خصوصیات ژنتیکی گیاهان برای گونه های با ارزش مصرف جهانی
✓ تهیه مارکرهای ژنتیکی برای تشخیص سریع بیماری ها
✓ شناخت منابع و مولکول های جدید گیاهی و ارزیابی آ نها
