بخشی از مقاله
چکیده
گیاهان تراریخته، گیاهانی هستند که برای نیل به اهداف و مقاصدی خاص مورد دستورزی ژنی قرار گرفتهاند. این گیاهان از مباحث داغ آکادمیک میباشند و در جوامع مختلف و اقشار گوناگون مورد پذیرش و یا رد واقع شدهاند. تولید غذای هر کشور و دستیابی به امنیت غذایی در هر کشوری بیش از هرچیز وابسته به کشاورزان و از همه مهمتر کشاورزان پیشرو آن کشور میباشد که اکثر تولیدات آنها در بازار به فروش میرسد، بنابراین نگرش آنها در رابطه با گیاهان تراریخته میتواند نقشی تعیینکننده ایفا نماید، بنابراین در این مطالعه نگرش کشاورزان پیشرو، نسبت به گیاهان تراریخته در منطقه گتوند استان خوزستان مورد سنجش قرار گرفت.
تحقیق حاضر از نظر نحوه گردآوری دادهها از نوع توصیفی- پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی - توسعهای به شمار میرود. جامعه آماری این تحقیق، کشاورزان پیشرو در نظر گرفته شد و با استفاده از سرشماری اطلاعات مربوطه جمعآوری شد. به منظور جمعآوری اطلاعات پرسشنامهای محققساخت طراحی گردید که در آن سه عامل اعتماد به متصدیان گیاهان تراریخته، منافع حاصل از گیاهان تراریخته و نگرانیهای حاصل از گیاهان تراریخته - در مجموع 35گویه - مورد سنجش قرار گرفت.
نتایج نشان دادند که کشاورزان منطقه به آگاهی دانشمندان و محققین مهندسی ژنتیک از مسئولیتهای خود اعتماد دارند و کاهش باقیمانده سموم و مواد شیمیایی در طبیعت را از مزایای گیاهان تراریخته میدانند، همچنین نتایج مشخص ساخت که کشاورزان، گیاهان تراریخته را تهدیدی برای تعادل ژنتیکی طبیعت میدانستند. در پایان بر پایه نتایج مطالعه، پیشنهادهایی کاربردی ارائه خواهد شد.
مقدمه
جمعیت جهان روزبه روز در حال افزایش بوده و طی 50 سال گذشته دو برابر شده است - - Syngenta, 2012، و پیشبینی میگردد که جمعیت کره زمین تا سال 2050 به 9 میلیارد نفر نیز برسد . - Sharma, 2012 - با این میزان اراضی اختصاص یافته به کشاورزی تقریبا ثابت مانده است. با این حال این سوال پیش خواهد آمد که چگونه میتوان پاسخگوی جمعیت در حال رشد بود؟
امروزه جهان در قله دومین انقلاب کشاورزی قرار دارد و این انقلاب، انقلاب ژنی است . - United Nations, 2008 - بیوتکنولوژی مدرن میتواند گیاهان تراریخته را تولید نموده و بدین صورت پاسخگوی کمبود موادغذایی در سراسر جهان باشد . - Uphoff, 2012 - امروزه بیوتکنولوژی به عنوان یکی از پنج فناوری که تسریع بخش فرآیند توسعه کشور شناخته میشود . - Amin et al, 2011 - کشت گیاهان تراریخته در جهان از سال 1996 در زمینی به مساحت 1/7 میلیون هکتار آغاز شد و تا سال 2010 این میزان به 148 میلیون هکتار افزایش یافت که در 29 کشور جهان مورد کشت قرار میگرفتند - . - ISAAA, 2010
با توجه به رشد فزاینده این گیاهان در سراسر جهان، امروزه تولید آن، از مباحث بحث برانگیز در محافل آکادمیک جهان می باشد . - Costa-Font, 2008 - طرفداران این فناوری ادعا میکنند که کشت این گیاهان، باعث افزایش بازده، کاهش قیمت، کاهش نیاز به استفاده از علفکشها و آفتکش ها، افزایش عمر نگهداری مواد غذایی، افزایش مقاومت به خشکی شده و بهبود مواد مغذی و طعم گیاهان را به دنبال دارد - . - Ghasemi et al., 2012
اما در دیگر سو، برخی نگرانیهایی از قبیل آلودگی محیط زیستی، تلاقی ژنی، احتمال ایجاد ویروسها و سموم جدید، محدودیت دسترسی به بذور به علت تولید انحصاری، مسائل مذهبی، فرهنگی و اخلاقی، تهدید تنوع ژنتیکی و عواقب ناشناخته را برای این گونه گیاهان اعلام میدارند . - Yohe, 2009 - این محصولات علیرغم میزان تولید فزاینده در سطح جهان، در برخی مناطق جهان، مورد پذیرش قرار نگرفته و آن را رد کرده اند.
لذا توجه به نگرش عمومی در راستای پذیرش این محصولات بسیار مهم است. در ایران، با هدف افزایش تولید و همچنین ارقای مقاومت محصولات استراتژیک در برابر تنشهایی مانند خشکی، گیاهان تراریخته به بخش کشاورزی کشور معرفی شدند اما بنا بر دلایلی، هیچ گیاه تراریخته ای تا به امروز در کشور مورد کشت قرار نگرفت . - Ghasemi et al., 2012 -
گیاهان تراریخته، پدیدهای نوین در کشور میباشند و به منظور معرفی، انتشار و پذیرش آن نیاز است که ذینفعان آن را مورد پذیرش قرار دهند، لذا با توجه به نقش عمدهای که کشاورزان پیشرو که اغلب محصولاتشان را در بازار به فروش میرسانند، در تامین امنیت غذایی کشور دارند، توجه به نگرش آنان نسبت به گیاهان تراریخته بسیار حائز اهمیت است. در این راستا، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که کشاورزان پیشروی منطقه گتوند که یکی از مناطق با تولید بالای کشاورزی در استان خوزستان میباشد چه ادراکی از مزایا و معایب گیاهان تراریخته دارند و چگونه به متصدیان امر گیاهان تراریخته اعتماد میکنند.
مواد و روش ها از آنجا که هدف پژوهش حاضر، تبیین ادراک کشاوزان پیشرو نسبت به تولید و بکارگیری گیاهان تراریخته است، از نظر نحوه گردآوری دادهها از نوع توصیفی-پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی بهشمار میرود. کشاورزان پیشرو منطقه گتوند استان خوزستان که تمامی تولید خود را برای فروش به بازار عرضه میکردند، به عنوان جامعه آماری مطالعه 52 - نفر - در نظر گرفته شدهاند.
با استفاده از سرشماری تمامی این افراد مورد آزمون قرار گرفتند. به منظور جمعآوری اطلاعات، پرسشنامهای محقق ساخت طراحی گردید که در آن سه عامل اعتماد به متصدیان گیاهان تراریخته، منافع حاصل از گیاهان تراریخته و نگرانیهای حاصل از گیاهان تراریخته - در مجموع 36گویه - مورد سنجش قرار گرفت. هریک از این عوامل به وسیله طیف لیکرت پنجگانه - بسیار کم تا بسیار زیاد - سنجیده شد. دادههای حاصل از پرسشنامه توسط نرمافزار SPSS - V20 - مورد توصیف و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
نتایج و بحث ویژگی های جمعیت شناختی
یافتهها نشان می دهد که از مجموع 52 نفر پاسخگو، تعداد 6 نفر 11/5 - درصد - مجرد و تعداد 46 نفر 88/5 - درصد - متاهل بودند. میانگین سنی پاسخگویان، 44/75 سال، با کمینه 25 و بیشینه 75 سال می باشد. میانگین سابقه کار کشاورزی و میانگین میزان زمین پاسخگویان، به ترتیب، 22/07 سال و 24/35 هکتار میباشد. اولویتبندی دیدگاه پاسخگویان در خصوص شاخصهای اعتماد به متصدیان امر گیاهان تراریخته اولویتبندی دیدگاه کشاورزان پیشرو در خصوص شاخصهای عامل اعتماد به متصدیان امر گیاهان تراریخته در جدول شماره یک نشان داده شده است.
من به آگاهی دانشمندان و محققین مهندسی ژنتیک از مسئولیت های خود، اعتماد دارم. سیاست گذاران کشاورزی بیشتر از سلامت فردی، نگران منافع اقتصادی خود هستند. من به تضمین سلامت غذاهای تراریخته از سوی دولت اعتماد دارم. در صورت تایید سلامت غذایی از سوی سازمان استاندارد، هیچ نگرانی در رابطه با مصرف مواد غذایی تراریخته وجود ندارد.
من اعتماد دارم که افرادی که برای خانواده خرید می کنند برای سلامت خانواده ارزش بالاتری نسبت به قیمت و سایر ویژگی های محصولات قائل اند. هدف اصلی شرکتهای خدماتی، حمایتی کشاورزی بیشتر تامین غذایی است تا سلامت غذایی. فروشندگان موادغذایی برای منافع اقتصادی خود بیش از سلامت مصرف کننده اهمیت قائل اند. برای سیاست گذاران، تامین غذای جمعیت در حال افزایش، اهمیت بیشتری از امنیت و سلامت غذایی دارد.
همانگونه که نتایج جدول شماره یک نشان میدهد، پاسخگویان به آگاهی دانشمندان و محققین مهندسی ژنتیک از مسئولیتهای خود اعتماد دارند و نیز معتقدند که افرادی که مسئول خرید خانوار هستند، برای سلامت خانواده خود اهمیت قائل میشوند. اولویتبندی دیدگاه پاسخگویان در خصوص شاخصهای منافع حاصل از تولید و بهکارگیری گیاهان تراریخته اولویتبندی دیدگاه کشاورزان پیشرو در خصوص شاخصهای عامل منافع حاصل از تولید بهکارگیری گیاهان تراریخته در جدول شماره دو نشان داده شده است.
