بخشی از مقاله
چکیده
طی تحقیقی مبنی بر تاثیر ضریب زبري آبراهه بر روي افزایش زمان تمرکز حوزه در یکی از حوزه هاي آبخیز به نام آتشگاه در استان اردبیل با استفاده از روابط تجربی برآورد زمان تمرکز صورت گرفت که در آن از 5 فرمول تجربی استفاده شده است که در یکی از روابطتجربی برآورد زمان تمرکز پارامتر ضریب زبري لحاظ و در 4تاي دیگر لحاظ نشده است زمان تمرکز حوزه بدست آمده و در نهایت فرمول ها با یکدیگر با استفاده از رابطه درصد خطاي نسبی مقایسه و میزان تاثیر ضریب زبري مشخص گردید. که به طور متوسطنمیگیرند داراي خطاي نسبی حدود 56 درصد می باشند و زمان تمرکز را کمتر از انی که اتفاق میفتد محاسبه مینمایند.لذا این تاثیر زبري بستر بر زمان تمرکز را نشان می دهد.
مقدمه
زمان تمرکز حوزه از متداولترین پارامترهاي زمانی مورد استفاده در هیدرولوژي بوده و به عنوان عامل اساسی براي انتخاب شدت باران طرح از منحنیهاي شدت-مدت-فراوانی هر منطقه که ارتباط تنگاتنگی با سیلابهاي حداکثر در فرمول استدلالی دارد میباشد. در ارزیابی عملیات آبخیزداري اظهار میدارد که در بسیاري از موارد به دلیل اشتباه در انتخاب نوع سازه، احداث غیر اصولی سازهها بدون توجه به مشخصات فنی پیشبینی شده براي آنها و... عملیات سازهاي خود ممکن است باعث وقوع سیلابهاي مخرب شوند.
مواد و روش تحقیق
حوزه آبخیز آتشگاه در جنوب غربی شهرستان اردبیل میباشد . این حوزه داراي مشخصات با طول جغرافیایی 48 درجه و 3 دقیقه و عرض جغرافیایی 38 درجه و 13 دقیقه وبه مساحت 40.8228 کیلومتر مربع. در شکل - - 1 نمائی از موقعیت حوزهي آبخیز آتشگاه در کشور ارائه شده است.
شکل - 1 - موقعیت حوزه آبخیز آتشگاه در کشور
زمان تمرکز حوزه بعد از اینکه با روابط تجربی براورد گردید فرمولی که در آن ضریب زبري به دلیل برآورد دقیق آن لحاظ شده است همچون هات- وي به عنوان زمان تمرکز اصلی براي حوزه در نظر گرفته شد و با استفاده از شاخص درصد خطاي نسبی اقدام به تهیه خطاي هریک از روابط تجربی نسبت به این رابطه گردید که در نهایت میزان تاثیر ضریب زبري بر روي زمان تمرکز حوزه محاسبه گردید .
- روابط تجربی
الف- رابطه برانسبی-ویلیامز
که در آن L طول ابراهه اصلی به کیلومتر و D قطر دایره معادل حوزه ابخیز بر حسب کیلومتر و M مساحت حوزه به کیلومتر مربع و F شیب متوسط آبراهه اصلی برحسب متر در 100 متر میباشد.
ب- رابطه ونتورا
که درآن A مساحت حوزه بر حسب کسلومتر مربع و S شیب متوسط آبراهه برحسب متر بر متر میباشد .
ج- رابطه اسپی
که در آن L طول مسیر جریان بر حسب کیلومتر و S شیب متوسط آبراهه به درصد میباشد .
د- رابطه مهندسین ارتش امریکا
در این فرمول Tc - زمان تمرکز - را برحسب ساعت ، L طول مسیر آبراهه اصلی - km - ، H اختلاف ارتفاع دو طرف آبراهه اصلی - m - ، C ضریب رواناب .
و- رابطه هات- وي
که در آن = L طول ابراهه اصلی به متر ، =Tcبه دقیقه ، = S شیب متوسط حوزه به درصد ، = N ضریب زبري مانینگ - ضیائی ، . - 1370
-رابطه درصد خطاي نسبی
براي مقایسهدادههاي برآوردي با میانگین زمان تمرکز بدست آمده از پارامتر آماري - RE روش درصد خطاي نسبی - استفاده شده است. که در آن RE درصد خطاي نسبی ، : O مقادیر مشاهدهاي ، : O⌃ مقادیر برآوردي میباشد .
