پاورپوینت اصول تغذیه با شیر مادر

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

اصول تغذیه با شیر مادر

اسلاید 3 :

مقدمه
آگاهی از بیولوژی، تولید و فیزیولوژی شیرمادر، همچنین مسائل مرتبط با آن برای همه پزشکان و کارکنان بهداشتی، صرف نظر از تخصصهایشان ضروریست.
پزشکان و کارکنانی که با بهداشت و درمان نوزادان و کودکان سر و کار دارند، موظف هستند این اطلاعات را بشکلی سازمان یافته و بنحوی مسئولانه اجرا نمایند.
تغذیه کودک از پستان مادر، پدیده ای بیولوژیک است و هر مادری بایست بتواند بدون هر گونه واسطه ای آنرا بمنصه ظهور بگذارد.
شیردهی موفقیت آمیز نیازمند آگاهی، حمایت و تحقق جوی ارزشی و درک کننده است.
متاسفانه متاثر از مدرنیته کاذب و سود اقتصادی سرشار کارتلهای تولید کننده فورمولا، هر روز شاهد دریافت پیامهایی نومید کننده در ترویج تغذیه با شیرمادر هستیم.
مبارزه مستمر گروههای حامی شیرمادر، بیمارستانهای دوستدار کودک و کارکنان دلسوز و مسئولیت پذیر مهمترین پشتیبانان ترویج تغذیه با شیرمادر هستند.

اسلاید 4 :

چشم انداز تغذیه با شیرمادر
تغذيه انحصاري با شیرمادر، موجب نجات جان سالیانه هفت ميليون كودك، مبتلا به بیماریهای اسهالی وعفونتهاي حاد تنفسي میگردد.
جان یک میلیون نوزاد را تنها میتوان با شروع تغذیه با شیر مادر، در طی نخستین ساعت تولد نجات داد.
شیر مادر سلامت و تندرستی میلیونها کودک دیگر را بطور غیر مستقیم تضمین می کند.
تغذیه انحصاری با شیرمادر قادر است، جان دو سوم از کودکان 0 تا 3 ماهه که بدلیل بیماریهای اسهالی و عفونت تنفسی میمیرند، را محافظت نماید.
شیرمادر قادرست جان یکسوم کودکان 6 تا 12 ماهه را از ابتلا با بیماریهای عفونی کشنده نجات بخشد.
شیرمادر تضمین کننده جان یک هفتم کودکان زیر 5 سالی است، که دو سال اول زندگی شیر مادر خورده باشند.

اسلاید 5 :

اهمیت شروع شیرمادر در نخستین ساعت زندگی
موجب نجات جان یک میلیون نوزاد و کودک شیر خوار از مرگ میگردد.
نوزادانی که بمحض تولد، حداکثر طی ساعت اول شیر خورده اند، از سلامت بیشتری برخوردار بوده اند.
نوزادانی که در طی ساعت اول در مقایسه با ساعت دوم از پستان مادر تغذیه شده اند، احتمال موفقیت آمیز بودن شیردهی بیشتر بوده است.

اسلاید 6 :

تولید شیرمادر
اساسا تولید شیرمادر بنا بر تقاضای شیر خوار می باشد.
افزایش مکیدن شیر خوار موجب تخلیه بیشتر پستانهای مادر گردیده و بنوبه خود منجر به ترشح بیشتر شیرمادر میشود.
ترشح شیرمادر دارای پتانسیل بالایی است، گزارشهای مختلفی وجود دارد که مادران دو قلو و حتی سه قلو، نیازی به فرمولا نداشتند.
متاسفانه هر گونه مداخله ناآگاهانه که تلاش میجوید، بنحوی از انحاء یک ماده غذایی را در ششماه اول تولد به شیرمادرخوارعرضه نماید، خواسته یا ناخواسته با زیر پا گذاشتن اهمیت ” تغذیه انحصاری شیر مادر“، تنها موجب کاهش مقدار و کفایت شیرمادر خواهد شد.

اسلاید 7 :

ترشح پرولاکتین
هرمون پرولاکتین که از هیپوفیز قدامی ترشح میگردد موجب تولید شیرمادر میگردد و بصورت نوسانی و هر 75 دقیقه یکبار(هر روز 7 تا 20 بار روزانه) ترشح میگردد.
معمولا پیکهای ترشحی در هر نوبت بر روی سطوح پایه ای افزوده میگردد.
غلظت پرولاکتین درحاملگی بیست برابر پیش از حاملگی است.
مادرانی که شیر نداده اند، سطح پرولاکتینشان با گذشت چند هفته به سطح پیش از حاملگی باز میگردد.
بهر دلیل که فعالیت مکیدن نوک پستان مادر انجام نگردد، سطح پرولاکتین نیز افت میکند.
هر چند، پرولاکتین برای ترشح شیرمادر الزامیست، معهذا غلظتهای پلاسمایی آن مستقیما با تولید و ترشح شیرمادر مرتبط نیست.

اسلاید 8 :

اکسیتوسین
هنگامی که شیرخوار نوک پستان را میمکد، یکدسته سیگنال آوران ناشی از تحریک حسی پایانه های عصبی از نوک پستان به مغز ارسال و موجب آزاد شدن هورمون اکسیتوسین از هیپوفیز خلفی میگردد.
گاهی این تحریک حسی با دیدن، شنیدن و حتی فکر کردن مادر اشتغالات مثبت شیردهی نیز فعال میشود.
اکسیتوسین بطور سیستمیک، گیرنده مربوطه بر روی سلول میواپیتلیال را فعال و آنرا وادار به انقباض و موجب جهش شیر از آلوئولها بسوی سینوسهای شیری میکند. این پدیده را ”جهش شیر یا لت دان ” مینامند.
اکسیتوسین همچنین موجب افزایش انقباض رحم نیز شده، لذا سبب برگشت سریعتر رحم مادر شیرده به وضع نرمال و کاهش خونریزی میگردد.
برخی مادران تاثیر اکسیتوسین را بصورت انقباض نوک پستان بیان میکنند.

اسلاید 9 :

ارتباط شیوه زایمان با تغذیه شیرمادر
متاسفانه، سزارین شانس تغذیه موفقیت آمیز با شیر مادر را 10 تا 20 در صد کاهش میدهد.
پس ازانجام سزارین، درد های مادر بهانه ای جهت جدایی مادر و نوزاد گشته، و باعث تهدید شیر مادر در طی نخستین ساعات زندگی میگردد.
سزارین اورژانس، بیشتر از الکتیو شانس خدشه در تغذیه مستمر با شیر مادر میگردد.
گاهی شدت استرس در سزارینهای اورژانس بقدری زیاد است که موجب وقفه در جهش شیرمادر میگردد.

اسلاید 10 :

ده گام درموفقیت آمیز بودن شیرمادر
زایشگاهها باید از سیاست مدون تغذیه ای، مبتنی بر شیرمادر برخوردار باشند و کلیه کارکنان نسبت به مزایای آن عمیقا توجیه شده باشند.
کلیه کارکنان بهداشتی درمانی در ترویج تغذیه با شیرمادر آموزش دیده باشند.
کلیه خانمهای باردار در طی این دوره در مورد مزایای شیرمادر آگاهی یابند.
به مادران شیرده کمک شود در طول اولین ساعت پس از تولد، به نوزاد خود شیرمادر بدهند.
به مادرشیرده نشان داده شود، چگونه وقتی که از کودک جدا است، شیردهی را متوقف نکند (آموزش انواع روشهای دوشیدن و ذخیره سازی).
همواره بر ” تغذیه انحصاری با شیرمادر“ در شش ماه نخست زندگی تاکید گردد.
ضرورت هم اتاقی مادر و نوزاد (همبستری مادر و نوزاد) پا فشاری گردد.
تغذیه با شیرمادر همواره بنابر تقاضای شیرخوار باشد.
از گولزنک، بطری و سر بطری اکیدا استفاده نگردد.
گروههای ”حامی مادران شیرده“ تشکیل و مادران جهت دریافت هر گونه برنامه فرهنگی در ارتباط با شیر مادر راهنمایی و ارجاع گردند.

اسلاید 11 :

توصیه هایی در خصوص تداوم شیرمادر
ترغیب مستمر مادر به شیردهی توسط کارکنان بهداشتی – درمانی
ارتباط بدون واسطه پوستی مادر و نوزاد در شروع نخستین نوبت شیردهی
تغذیه شبانه با شیرمادر خصوصا در چند هفته نخست (مطابق میل کودک)
پایش مستمر بر تغذیه با شیرمادر در مراکز بهداشتی-درمانی
دیدارهای پیگیر پزشک و ارائه راهکاری متنوع و برطرف نمودن مشکلات احتمالی، پایش دقیق و پیگیر رشد و تکامل کودک
توجه به تغذیه کمکی در پایان شش ماهگی
عدم جدا کردن مادر و شیرخوار، مگر در موارد ضروری و آنهم استمرار شیردهی بکمک دوشیدن دستی یا پمپاژ
مادر نوزاد پره ماچور کودکش را مستقیما با شیر خودش تغذیه نماید.

اسلاید 12 :

درشت مغذیهای شیرمادر
پروتئین شیر مادر برای رشد و تکامل مغز شیرخوار ضروریست، براحتی قابل جذب است و تحت تاثیررژیم غذایی مادر نیست.
چربی شیر مادر متشکل از زنجیره های بلند که برای تکامل مغز و عملکرد بهینه بینایی الزامی است. کلسترول نسبتا بیشتر شیرمادر در مقایسه با شیرگاو امکان سروکار بیشتر با آن و بهبود متابولیسم گردیده، عملا کودک را در سراسر زندگی از عوارض هیپرکلسترومی محافظت مینماید. چربی شیرمادر تحت تاثیر رژیم غذایی اوست.
فورمیلک که حاوی آب و پروتئین بیشتر و تا حدی رقیق است، برای فروکش نمودن تشنگی شیرخوارمفید است، هیندمیلک که حاوی چربی بیشتریست، موجب رضایت و سیری شیرخوار میگردد.

اسلاید 13 :

محتوی آب و کربوهیدرات شیرمادر
کربوهیدرات شیرمادر حاوی لاکتوز بمثابه مهمترین كربوهيدرات عمده شيرمادراست كه بيشتر از ساير شیر حيوانات وجود دارد. لاكتوز شيرمادر تامين كننده حدود 40 در صد نيازهاي انرژي نوزاد است و موجب جذب بیشتر کلسیم میشود، همچنین مهمترین سوخت مغز شیرخوار بوده و مانع از نشو میکرو-ارگانیسمهای بیماری زا در روده های کودک میگردد.
آب شیرمادر برای جبران نیازهای او کافیست و حتی در آب و هوای خیلی گرم نیز شیرخوارانی که تغذیه انحصاری با شیر مادر میگردند، به آب احتیاج ندارند.
طعم شیرمادر تحت تاثیر تغذیه مادر است که در نقش مهمی در انتقال ذائقه سازی بومی- فرهنگی مادر به کودک در آینده دارد و به اجرای تغذیه کمکی بومی جغرافیایی کمک میکند.

اسلاید 14 :

پروتئين شیرمادر
پروتئين شير مادر متشکل از كازئين و پروتئين وی است و فراوانی آن در شير انسان 80٪ و در شيرگاو 20٪ (كازئين شیر گاو غالبا حاوی مولكولهاي درشت) است.
پروتئین وی شیرگاو عمدتا حاوی بتا لاکتآلبومین است.
بر خلاف شيرگاو، شیرمادر حاوی اسيد آمينه های سيستين و تورين است. سيستين اسيد آمينه ضروري براي رشد جسمي و تورين براي رشد و تكامل مغز كودك خردسال ضروری است.
غلظت پروتئينهاي موجود در كلستروم سه برابر شيرمادر است و سرشار از مواد ايمني بخش بخصوص سکرتوری آی جی آ و لاكتوفرين و شامل کلیه اسيد آمينه ضروري است.
شیر دام پروتئين بيشتري نسبت به شير انسان دارد و چون شيرخوار انسان كند تر از ساير پستانداران رشد ميكند (وزن کودک در حوالي 5 ماهگي و وزن گوساله در حوالي 7-6 هفتگي دو برابر ميشود)، لذا کودک به پروتئين كمتري نياز دارد، بنابراين اگر از شیر دام تغذیه نماید، استرس بر كليه هايش بیشتر خواهد شد.
شیرمادر دارای نسبت بیشتر وی به کازئین در مقایسه با شیرگاو است (70 به 30 در مقابل 18 به 82 بترتیب).
پروتئین وی شیرانسان مرکب از؛ آلفا لاکتآلبومین، لاکتوفرین، لیزوزیم و ایمنوگلوبین ترشحی آ است (سه تای اول فقط در شیر انسان)

اسلاید 15 :

آمينواسيدهاي موجود شيرمادر
در شیرمادر نسبت مناسبی بين اسيدهاي آمينه حاوي گوگرد متيونين به سيستين برقرار است) سيستين براي جنين و نوزاد نارس اسيد آمينه ضروريست).
شیر مادر نوزاد نارس، چگالی پائینتری از اسيدهاي آمينه آروماتيك نظیر؛ فنيل آلانين و تیروزین دارد (بدلیل كمبود آنزيم متابوليزان در نوزاد نارس مناسبتر است).
تورين یک اسيد امينه حاوي گوگرد است (برخلاف شیر دام) بمقدار زيادي در شيرانسان وجود دارد و در تكامل سيستم اعصاب مركزي نقش مهمی دارد و براي كودكان خردسال (بدليل نقص سنتز آنزيمی) از اهمیت زیادی برخوردارست.
غلظت لينولئيك اسید شير مادر 8-7 برابر شير گاو است، اين ماده در ساختمان و رشد مغز نقش اساسی دارد.
شير مادر حاوی مقادير كافي آراشيدونيك اسید است كه براي شيرخوار ضروري محسوب و كمبود آن موجب بروز؛ درماتيت، ترومبوسيتوپني، تاخير رشد و افزایش ابتلا به عفونتهاي مختلف ميگردد.

اسلاید 16 :

ترکیب و خصوصیات چربی شیرمادر
ترکیب بصورت گلبول چربی بوده و حاوی مقادیر زیادی اسیدهای چرب ضروری است و عمدتا متشکل از تریگلیسیرید بوده و نصف انرژی شیرمادر را تامین میکند.
جذب چربی شیرانسان خیلی بهتر از شیرگاو می باشد و نسبت چربيهاي اشباع نشده به اشباع در شيرمادر 1 به 1 ولي در شير گاو 3 به 1 است.
اسیدهای چرب شیرانسان حاوی مقادیر زیادی از اسیدهای چرب پلی آنساچوره با زنجیره های بلند است (شیرگاو محتوی زنجیره های کوتاه و متوسط)، در واقع اسید آراشیدونیک و اسید دوکوزا هگزانوئید از مشتقات اسیدهای چرب ضروری لینولئیک و لینولنیک است، بطور انحصاری در شیرمادر وجود دارد تا شیرگاو. این دو ترکیب بی نظیر در ساختمان شبکیه و سایر غشاهای فسفولیپید مغز بکار رفته و موجب بهبود عملکرد بینایی و بهبود تکاملی اعصاب شیرخوار میگردد.
واریبیلیتی چربی شیرمادر محتوای چربی درهیند میلک 2 تا 3 برابر فورمیلک است، كمترين مقدار چربی در ساعت 6 صبح است ولی تدريجا غلظت چربی تا ساعت 2 بعد از ظهر به حداكثر مقدار ميرسد، چربی شیرمادر از یک مادر به مادر دیگر و حتی در شیرهای مختلف متفاوت است (چربي شير مادر نوزاد نارس گاهی تا 30٪ از شير مادر نوزاد رسيده کمتر است).

اسلاید 17 :

ويتامينها، مواد معدني و آهن شيرمادر
مقدار دريافت شيرخوار از ويتامينهاي محلول در چربي، بطور محسوسی متغير است.
ويتامين ایی به ميزان زيادي در كلستروم و شيرمادر وجود دارد.
شيرمادر حاوي مقدار کافی ويتامين کا و با جذب مناسب است، اما بدليل مصرف ناچيز آغوز در نخستین روزهای تولد برای نوزاد کفايت نميکند و جهت جلوگيري از خونريزي تزريق این ویتامین ضروری است.
با وجود ناچيز بودن مقدار آهن شيرمادر، جذب آن بسيار خوب است و تا حدود 70٪ ( گاهی تا 90٪) ميرسد، اين در حاليست كه جذب آهن شيرگاو خيلي ناچيز بوده و فقط 10٪ است.
بر خلاف شيرگاوخواران، كم خوني فقر آهن در شيرمادر خواران، تا قبل از يكسالگي نادر است، متاسفانه آهن اضافه شده به شيرهای مصنوعی نيز چندان افاقه نمیکند، پيشگيری از كم خوني فقرآهن بسهولت امكان پذير نيست.
تجويز آهن تا شش ماهگی در شير مادرخواران لازم نيست، زيرا اشباع لاكتوفرين با آهن، فعاليت ايمني بخش آنرا بخطر می اندازد.
قرار گرفتن شيرخوار در معرض آفتاب بطور برهنه تنها به مدت 10 دقيقه و يا فقط سر و دستها بمدت 30 دقيقه نياز ويتامين د یك هفته شیرخوار را تامين ميكند. شیرمادر محتوی مقادی کافی از سایر ویتامینهاست.

اسلاید 18 :

املاح وعناصر کمیاب شیرمادر
بطور کلی کلسیم و فسفر در شیر مادر بنحو قابل توجهی کمتر از شیرگاو است.
املاح فوق شیرمادر بنا بدلایل؛ اتصال به پروتئینهای هضمی، در اشکال کمپلکس و یونیزه، جذب بیولوژیک بیشتری نسبت به شیرگاو دارد.
برغم وجود کمتر املاح شیرانسان در مقایسه با شیرگاو، جذب بیشتر محتویات املاح استخوانی در شیرمادر این نقص را جبران مینماید.
غلظت آهن، روی و مس در طول شیردهی رو به کاستن میگذارد.
با اینکه غلظت مس شیرمادر قابل توجه نیست، اما همچنان برای نیازمندی کودک شیرخوار کافیست (بر خلاف آهن و روی).

اسلاید 19 :

املاح موجود در شيرمادر
دريافت كلسيم در برنامه غذايي مادر بمنظور پيشگيري از تخليه ذخائر كلسيم استخوانهای اسكلتي در دوران شیردهی ضروريست .
يد موجود در شيرمادر تحت تاثیر يد رژيم غذايي مادراست (توجه: عدم استفاده از يد راديواكتيو درزمان شيردهي).
جذب كلسيم شير مادر بدليل وجود نسبت بالای نسبت كلسيم به فسفر (2 به 1) به شير گاو (4 به 1) برتری دارد.
اگرچه ميزان روي شير مادر كم است اما جذب بیولوژیک آن در مقايسه با روي افزوده شده به شيرهای مصنوعی بالاتر است

اسلاید 20 :

ویتامینهای موجود در شیرمادر
کمبود ”ویتامین کا“ منجر به هیپو پروترومبینمی شده و ممکنست موجب خونریزی در نوزاد گردد.
محتوی ”ویتامین کای“ شیرمادر ناچیزاست، بهمین خاطر ضروریست، در کلیه نوزادان در بدو تولد (0/5 تا 1 میلیگرم عضلانی در نوزادان نارس و فولترم بترتیب) ویتامین کا دریافت نمایند.
محتوی ”ویتامین د“ شیرمادر ناچیز و برای نوزاد ناکافیست، لذا نوزادان و کودکان زیر یکسال (روزانه 400 واحد ویتامین د و 1500 واحد ویتامین آ) به ویتامین د اضافه (همراه با ویتامین آ در کشورهای در حال توسعه) نیازمندند، بویژه در فصول سرد بدون آفتاب، گو اینکه در شیرخوار سیاهپوست یا آلودگی هوا این ضرورت ملموستر است.
شیر مادر تنها دارای 40 واحد به ازای هر کیلوگرم محتوای ویتامین د است، که بهیچ وجه برای کودک در حال رشد (مخصوصا اگر مادرش نیز کمبود داشته باشد)، کافی نیست.
تزریق ویتامین کا در همه نوزادان در شش ساعت نخست زندگی اکیدا توصیه میگردد.
دریافت ویتامین آ و د با مقادیر 400 واحد ویتامین د و 1500 واحد ویتامین آ از پایان هفته دوم تا اولین جشن تولد شیرخوار نیز توصیه میگردد.