بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
مبانی معرفت شناسی غرب
اسلاید 3 :
1 - اهمیت موضوع
معرفت شناسی ، یکی از موضوعات و مسائل بنیادین زندگی بشر است. چارچوبها و ماهیت معرفت شناسی ، مبنای عقاید و اخلاق و اعمال و یا مبنای عمل به شریعت ماست.
مساله معرفت شناسی ، به طور مستقیم به رشد و تکامل انسان و جامعه مربوط است. اگر انسان به معرفت صحیحی از توحید و معاد و انسان و عالَم هستی و. دست یابد و درآن به یقین برسد و شک ها را بزداید ، به سعادت خواهد رسید و اگر چنین نباشد به گمراهی خواهد افتاد.
هر انسانی با پرسش هایی اساسی روبروست که بسیار بر زندگی وی تأثیر گذار است. آیا أساسا انسان توان حل این پرسش ها را داراست؟
اسلاید 4 :
بر فرض که انسان بتواند به این پرسشها پاسخ دهد با چه معیارهایی بفهمد که این پاسخ، صادق (مطابق با واقع) یا غیر صادق است؟
پاسخ به این پرسشها در معرفت شناسی زیر بنای فکر و تفکرات بشر است.
ریشه نگاههای مختلف بشری به اعتقادات متفاوت همین علم است.
سنگ بنای کاخ اندیشه بشری در معرفت شناسی است .این علم یک علم عقلی است با برهان های کاملاً ثابت .
اسلاید 5 :
2- مفاهیم اصطلاحات وماهیت معرفت شناسی
تعریف فلسفه
فلسفه، مسائل و احکام عام هستی و وجود را با روش عقلی مورد مطالعه قرار میدهد.
تعریف علم
سهروردی: علم همان حضور شیء روی ذات مجرد از ماده است یا به عبارت دیگر عدم غیبت شیء مجرد از ماده است و این تعریف هم شامل ادراک ذات و هم ادراک غیر است.
صدرالمتألهین و علامه طباطبائی: علم عبارت است از حضور مجرد نزد مجرد.
تعریف علم از نظر علّامه مصباح: حضور شیء نزد مجرّد.
اسلاید 6 :
علم حصولی همواره بواسطه صورت یا تصویری تحقق پیدا می کند علم حصولی به سه قسم: حسی، خیالی و عقلی تقسیم می شود.
ادراک حسی یا خیالی هر دو در مورد اشیاء جزئی و خاص صادق است اما ادراک خیالی مقید به زمان و مکان نیست و لزومی ندارد در مقابل شما قرار داشته باشد.
در ادراک عقلی، شیء مورد ادراک و باصطلاح، معقول شیء خاصی و جزئی نیست بلکه امری کلی و شامل افراد کثیر است مثل مفهوم انسان به معنی موجود دارای اندیشه.
علم یا حضوری است یا حصولی
اسلاید 7 :
1. در وساطت و عدم وساطت صورت ذهنی
2. در یگانگی یا دو گانگی وجود علمی و عینی
3. در صدق وکذب پذیری
4. در خطاپذیری
5. در کلیت و جزئیت
6. در تقسیم به تصور و تصدیق
7. در شکست پذیری
تفاوتهای علم حصولی و حضوری
اسلاید 8 :
8. در تعلق به محرومات و ممتنعات
9. در امکان حفظ معلوم
10. تفاوت در تفکر و استدلال
11. در تقسیم به بدیهی و نظری
12. در تلازم نسبت به یکدیگر
13. در قابلیت انتقال به غیر
تفاوتهای علم حصولی و حضوری
اسلاید 9 :
علم حضوری همواره جزئی است برخلاف علم حصولی که گاهی جزئی است و گاهی کلّی.
علم حصولی به دو دسته تصور و تصدیق تقسیم می شود زیرا صورت ذهنی یا فهم صدق یک قضیه است که به آن تصدیق گفته می شود و یا چنین نیست که به آن تصور اطلاق می گردد.
اما علم حضوری اساساً چنین تقسیمی را نمی پذیرد و خود نیز زیر مجموعه هیچ یک از تصور و تصدیق قرار نمی گیرد زیرا علم حضوری اصولاً از سنخ صورت ذهنی نیست.
شک تنها در علم حصولی اتفاق می افتد ولی در علم حضوری جایی برای آن وجود ندارد زیرا شک جایی پیدا می شود که از میان دو قضیه متناقض ندانیم کدامیک با واقع مطابق است و کدامیک نامطابق.
تفاوتهای علم حصولی و حضوری
اسلاید 10 :
مکاتب اصلی معرفت شناسی
1. مکتب انکار یا سفسطه;
2. مکتب شک یا سپتی سیسم;
3. مکتب یقین یا رئالیسم.
دیدگاهها و مشربهای مکتب سوم :
1. عقل گرایان. پیروان رنه دکارت فرانسوی;
2. حس گرایان (تجربه). پیروان جان لاک انگلیسی;
3. نسبیون (آمیزه ای از عقل گرایی وتجربه گرایی). پیروان امانوئل کانت آلمانی (1724-1804);
4. مادیون. دیالکتیکها پیروان کارل مارکس آلمانی (1818 - 1883).
اسلاید 11 :
شناخت و معرفت
معنای معرفت ، عبارتست از آگاهی، علم ، دانش، ادراک .
انواع شناخت
1- شهودی 2-حسی 3-عقلی 4-نقلی و تعبدی
معرفت شناسی مبتنی بر علم دیگری نیست . مبانی معرفت شناسی امور بدیهی هستند که به بدیهیات اوّلیه منتهی میشوند و نهایت هم به علم حضوری بر میگردند.
بدیهیات اولیه : عبارت اند از ضروریات و حسیات ظاهریّه
بدیهیات ثانویه : عبارت اند از تجربیات و فطریات و حسیات باطنی
اسلاید 12 :
«علمی است که در باره شناختهای انسان وارزشیابی انواع شناخت وتعیین ملاک صحت و خطای آنها بحث می کند».
معرفت شناسی دانشی است که شناخت های انسان را – درمورد امور واقعی و حقیقی و هم چنین در مورد خود معرفت- مورد بررسی قرار می دهد و انواع آن و درست و نادرست بودن آنها و نیز معیار درستی و صحت آنها را بیان می کند.
تعریف معرفت شناسی
اسلاید 13 :
مسائل اصلی معرفت شناسی
1. ارزش معلومات. اینکه دانش ما از جهان خارج از ذهن ما حکایت می کند ودر این حکایت شک وتردیدی نیست (ارزش علوم وادراکات انسانی);
2. ابزار شناخت. تعداد ونقش آنان در معرفتهای بشری (راه حصول علم ومعرفت);
3. قلمرو شناخت. اینکه چه موضوعاتی در قلمرو شناخت بشر قرار می گیرند (تعیین حدود علم).
اسلاید 14 :
انواع ادراکات
ذهن انسان در آغاز از هر علم و ادراکی خالی است و همه ادراکات طی سه مرحله و سه مرتبه حاصل می شوند : حس، خیال و تعقل.
ادراک عقلی همان ماهیات مختلف هم چون انسان، اسب، گرمی و غیره در خارج ذهن هستند که در ذهن، وجود ذهنی یافته اند بر خلاف ادراک حسی و خیالی که هر دو جزئی هستند و حیوانات نیز در آنها با انسان مشترکند.
ادراک عقلی کلی است یعنی قابل صدق بر موارد نامتناهی بوده و خاص انسان است.
اسلاید 15 :
اقسام عقل به اعتبار ترتیب حصول معقولات برای عقل:
هیولانی، بالملکه، بالفعل و مستفاد.
1. عقل هیولانی: دربدو تولد که عقل انسان نسبت به همه معقولات حالت بالقوه دارد و فاقد هر گونه تعقل است عقل هیولانی نامیده می شود.
2. عقل بالملکه: وقتی که کودک تجربیات زیادی کسب کرد و محسوسات زیادی وارد ذهنش شد و توانست تصورات و تصدیقات بدیهی را تعقل نموده و آماده تحصیل معقولات نظری گردد دارای عقل بالملکه می باشد.
3. عقل بالفعل: مرحله ایست که انسان بوسیله معلومات بدیهی به کسب دانشهای نظری پرداخته و آنها را تعقل می نماید یعنی با مرتب کردن تصورات بدیهی به صورت تعریف از آنها تصورات نظری کسب می کند و با مرتب کردن تصدیقات بدیهی به صورت استدلال تصدیقات نظری را کسب می کند.
اسلاید 16 :
4. عقل بالمستفاد: مرحله ی عقل بالمستفاد حضور معقول در ذهن است که به دو نحو تعبیر کرده اند.
الف- هر مسأله استدلالی در حالی که در ذهن حضور دارد به او توجه دارد چون مشأئیان می گویند امکان ندارد که عقل انسان در آن واحد به روی همه مسائل عقل بالمستفاد باشد همیشه نسبت به پاره ای عقل بالمستفاد و نسبت به بعضی دیگر اینطور نیست.
ب- انسان می تواند به مرحله ای برسد که در اثر اتصال به مبادی عالی همه معلومات بدیهی و نظری را که مطابق با جهان خارج است تعقل نماید و در آن واحد همه مسائل برایش حضور داشته وعقلش بدانها توجه نماید مثل آن چه که برای انبیاء و اولیا می گویند چون در این مرحله نفس چنان به مرحله تجرد تام رسیده است که تدبیر بدن، وی را مشغول نمی سازد. از این رو این مرحله را عقل مستفاد می گویند که برای کسب معلومات خود از عقل فعال استفاده می کند.
اسلاید 17 :
اقسام معرفتشناسی
معرفت شناسی الهی
در معرفت شناسی الهی، انسان علم به همه اسماء و حقایق عالم می تواند بدست آورد و این معرفت ، معرفت و شناخت و علمِ یقینی است .
انسان می تواند با هدایت الهیِ (وحی) قلب و عقل و ذهن و حس، به همهء عوالم هستی به قدر طاقت بشری علم و معرفت پیدا کند.
در شریعت الهی برای هر کدام از راههای کسب معرفت، روشی خاص تعریف شده است .
این نوع معرفت، اوج معرفت انسان به حقایق و به حق تعالی است که توسط متفکران غربی یا انکار شده و یا خارج از محدودهء معرفت شناسی قرار گرفته است .
در صورتیکه اصلی ترین هدف خلقت انسان رسیدن به معرفت حقیقی الله است .
اسلاید 18 :
معرفت شناسی غیر الهی – بشری
در طول تاریخ ، مسأله معرفت شناسی بشری در مقابل معرفت شناسی الهی وجود داشته است .
پس از قرون وسطی و شروع دورهء رنسانس ، بحث معرفت شناسی اهمیت بیشتری یافته و منسجم تر وارد عرصه ء تفکر شده است . با ظهور انسان مدرن، معرفت شناسی مدرن و مبتنی بر مذهب اومانیزم – اصالت بشر- ظهور یافته و تابحال نیز ادامه دارد.
به معرفت عقلی و ذهنی و حسی و تجربی(با تعریفی جدید) ارزش بیشتری داده و آن را محور معرفت شناسی قرار داده است .
اسلاید 19 :
علم مدرن – ساینس- مبتنی براین نوع معرفت شناسی ظهور یافته و منجر به تمدن تکنولوژیک کنونی شده است . در همان حیطه معرفت شناسی حسی و ذهنی نیز به صورت ناقص وارد عرصه شده و راه به خطا نیز برده است .
جان لاک، مبنای شناخت را تجربه می داند و می گوید شناخت در نهایت ریشه در تجربه دارد.
هیوم نیز تنها منبع شناخت را تجربه می داند. این نظرات، بخاطر آن است که بشر، خود را از وحی منقطع نموده است .
انسان در شناخت مسائل پیرامونی خویش و در شناخت خود، ممکن است اشتباه کند، اما اگر به سرچشمهء معرفت متصل شود، به معرفت و شناخت صحیح و یقینی دست می یابد.
اسلاید 20 :
تقسیم دیگری از معرفتشناسی
معرفتشناسی را میتوان به دو دسته كلی تقسیم نمود:
الف. معرفتشناسی پیشینی: این نوع مربوط به پیش از تجربه و قبل از مقام تحقق و معرفتی درجه اول و فیلسوفانه است كه بحث در وجود ذهنی و ادراكات و قالبهای ذهنی میكند و در آن عنایتی به اینكه علم در خارج چگونه به وجود آمده و رشد كرده است، نمیكند و فقط به بررسی ذهن آدمی میپردازد.
ب. معرفتشناسی پسینی: این نوع مربوط به پس از تجربه و در مقام تحقق و معرفتی درجه دوم است كه پس از تولد معارف بشری شكل میگیرد و وجودش مسبوق به وجود رشتههای علمی مختلف است.
