بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
کمیّتها و یکاها در حفاظت پرتوی
حفاظت در برابر اشعه: پرتونگاریِِ صنعتی (ویرایش نخست ـ 1395)
اسلاید 2 :
آنچه میآموزید!
ویرایش نخست 1395
حفاظت در برابر اشعه: پرتونگاریِ صنعتی
اسلاید 3 :
آسیبهای تابشی
دز جذبی
آهنگ دزِ جذبی
دزِ معادل
دزِ (معادلِ) مؤثر
دز تجمعی
جمعبندی
عناوین
اسلاید 4 :
آسیبهای تابش
در درسهای قبل آموختیم که
پرتونگاری با پرتوهای نافذ ایکس و گاما انجام میشود، و
ایکس و گاما میتوانند برای انسان خطرناک باشند (آسیبِ تابشی).
اسلاید 5 :
آسیبِ تابشی (ادامه)
چهگونه آسیبِ یک پرتو را اندازه بگیریم؟
آیا تواناییِ آسیبرسانیِ پرتوهای مختلف یکسان است؟
آیا هرچه شدت پرتو بیشتر باشد، آسیبِ آن بیشتر است؟
آیا واکنش اندامهای مختلف به تابش یکسان است؟
اسلاید 6 :
اندازهگیریِ آسیب
برای اندازهگیریِ آسیب چه چیزهایی لازم است؟
یک کمیّتِ قابل اندازهگیری،
یکا (واحد)،
دستگاه اندازهگیری، و
روش اندازهگیری.
اسلاید 7 :
کمیّتِ دز جذبی: تعریف
آسیبی که پرتوهای یونساز به بدن وارد میکنند به انرژیای (گرمایی) بستگی دارد که در بدن آزاد میکنند.
دز جذبی بدن (ناشی از تابش) برابر است با مقدار انرژیای که تابش در هر کیلوگرمِ بافتهای بدن آزاد میکند.
اسلاید 8 :
یکای دز جذبی
یکای دزِ جذبی گری (Gy) نام دارد.
J/kg 1 = Gy 1.
گاهی از یکای کوچکتری بهنام راد (rad) هم استفاده میشود.
rad 100 = Gy 1
اسلاید 9 :
دز جذبی: مثال
جذب 280 ژول انرژی در بدن یک انسان 70 کیلوگرمی مشابه دز جذبیِ 4 گری (Gy 4) است.
این مقدار انرژی برابر گرمای یک قلپ چای داغ است.
اسلاید 10 :
آهنگ دز جذبی
در نقطهای در اطرافِ یک منبعِ تابش، دز جذبیای که در هر لحظه (مثلاً هر ثانیه یا هر دقیقه) به بدن منتقل میشود آهنگِ دز جذبی از آن چشمه نام دارد.
اسلاید 11 :
آهنگ دز جذبی: مثال
فردی بیست ثانیه در نزدیکیِ یک چشمهی پرتونگاری بوده است و دز جذبیای برابر با mGy 5 دریافت کرده است. آهنگ دز جذبی در نقطهای که او ایستاده چند mGy/s بوده است؟
اسلاید 12 :
آهنگ دز جذبیِ یک چشمهی گاما
مهمترین عوامل مؤثر بر آهنگِ دز جذبی در نقطهای پیرامون یک چشمه:
نوع چشمه
انرژیِ فوتونها را تعیین میکند،
اکتیویتهی چشمه
تعداد فوتونها در هر ثانیه (آهنگ تابش فوتون) را تعیین میکند،
فاصله از چشمه
هرچه از چشمه دورتر باشیم، آهنگ دز کمتر میشود.
اسلاید 13 :
اثرِ نوع چشمه
انرژیِ فوتونها را برحسب الکترونولت میسنجند.
J 19-10×1/6 = eV 1
اسلاید 14 :
اثرِ نوع چشمه (ادامه)
مقایسهی آهنگِ گسیلِ فوتون در واپاشیِ کبالت ـ 60 (60Co) با نظیرش در ایریدیم ـ 192 (192Ir)
واپاشیِ کبالت ـ 60
واپاشیِ ایریدیم ـ 192
انرژیِ میانگین = keV 1250
انرژیِ میانگین = keV 400
اسلاید 15 :
اثرِ اکتیویتهی چشمه
آهنگِ گسیلِ فوتونهای گامای یک چشمه با اکتیویتهی آن متناسب است.
یک بکرل کبالت 60
دو بکرل کبالت 60
یک ثانیه
یک ثانیه
اسلاید 16 :
اثر فاصله بر آهنگِ دز
هر چه فاصله از چشمه بیشتر شود آهنگِ دز آن کمتر میشود.
برای یک چشمهی کوچک، مانند چشمههای گامای پرتونگاری، آهنگ دز با عکس مجذور فاصله از چشمه متناسب است.
اسلاید 17 :
اثر فاصله بر آهنگِ دز (ادامه)
Gy/h 9
Gy/h 2/25
Gy/h1
m 1
m 2
m 3
چشمه
اسلاید 18 :
همیشه در دورترین فاصلهی ممکن تا چشمه کار کنید!
نکتهی حفاظتی
اسلاید 19 :
فاکتور گاما
آهنگِ دز جذبیِ حاصل از یک چشمهی گاما
با اکتیویتهی یک کوری
در فاصلهی یک متری
فاکتور گامای (گاماگسیلیِ ویژهی ـG) آن چشمه نامیده میشود.
اسلاید 20 :
فاکتور گاما (مثال)
فاکتور گامای ایریدیم 192
فاکتور گامای کبالت 60
mGy/h 4/8= آهنگ دز
mGy/h 13= آهنگ دز
Bq 1010×3/7 = Ci 1 = A
