بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
جانب هنجاری تلقی اسلامی از آزادی
اسلاید 2 :
1ـ بحث در جانب هنجاری آزادی مبتنی بر پذیرش دو امر است:
الف ) آزادی یکی از ارزش ها و فضایل جامعه سیاسی است.
ب ) این ارزش توصیه ها و الزاماتی را دربارة نحوة چینش و ساماندهی مناسبات اجتماعی در پی خواهد داشت.
اسلاید 3 :
2ـ تلقی های مختلفی از آزادی وجود دارد. این تصورات مختلف از آزادی بازتاب ها و پی آمدهای متفاوتی در نحوة شکل دهی مناسبات و ساختارهای کلان جوامع به همراه دارد بنابراین جانب هنجاری آزادی مرهون نحوة تلقی و تصوری است که یک مکتب و ایدئولوژی از آزادی ارائه می دهد.
اسلاید 4 :
3ـ تفاوت تلقی های مختلف از آزادی مرهون تفاوت نگرش ها در مبانی انسان شناختی و غایت شناختی و دیگر مباحث مهم مبنایی است، برای نمونه همانا طور که چارلز تیلور می گوید، تلقی لیبرالی از آزادی (آزادی منفی) صرفاً محصول تأملات فردی چند متفکر اولیه لیبرال نیست بلکه عوامل مستقلی نظیر ماده گرایی (ماتریالیسم) ، ضدّیت با متافیزیک، سلطة تجربه گرایی و علوم تجربی در پیدایش و بسط این تلقی سهیم بوده اند.
اسلاید 5 :
4ـ نوع نگاه اسلام به رابطة انسان و خدا که بر مدار عبودیت، محبّت متقابل (یحبّهم و یحبّونه) و حرکت و پویش به سوی او (الیه المصیر) رقم خورده است از یک سو و تأکید انسان شناسی اسلامی بر محوریّت «من فطری» آدمی و تفوق آن بر «من طبیعی» از مهم ترین مبانی ترسیم گر تلقی اسلامی از آزادی است.
اسلاید 6 :
5ـ بر خلاف تلقی لیبرالی از آزادی که آن را به صرف فقدان موانع و عوامل بازدارندة بیرونی بر سر راه انتخاب و اختیار آدمی فرو می کاهد، در بینش اسلامی حریّت و آزادی حقیقی انسان در گرو شکوفایی «من فطری و علوی» انسان و رهایی از کلیّه قیود و موانع درونی و بیرونی است که وی را از فعلیت بخشیدن و شکوفا کردن غایات و خیرات من متعالی انسان باز می دارد.
اسلاید 7 :
6ـ در تلقی اسلامی از آزادی ، آزادی در دو قالب « حق» و «ارزش» به رسمیت شناخته می شود. از آنجا که انسان موجودی مختار و انتخاب گر و دارای ارادة آزاد است پس آزادی به معنای استقلال آدمی در انتخاب و إعمال اختیار یک «حق طبیعی» است که ریشه در نحوة وجود و خلقت او دارد پس هیچ قدرت و منبعی حق ندارد این حق طبیعی را از کسی سلب کند. از سوی دیگر نظر به اینکه آدمی در «من طبیعی» و خواهش و امیال غرایز طبیعی خلاصه نمی شود، و «من فطری» وی حقیقت اصیل او را تشکیل می دهد و فعلیت و شکوفایی «من علوی و فطری» او سعادت و رستگاری حقیقی وی را در پی دارد بنابراین «آزادی حقیقی» انسان زمانی فراهم می شود که زمینه ها و شرایط برای«خود شکوفایی» من فطری و رهایی او از موانع درونی و بیرونی فراهم آمده باشد.
اسلاید 8 :
7ـ آزادی به مثابه یک «حق طبیعی» یک «ارزش ابزاری» است به این معنا که نفس صیانت قدرت انتخابگری و إعمال ارادة آزاد توسط آدمیان یک حق است نه یک «ارزش فی نفسه» زیرا فقط در صورتی که إعمال اختیار و استفاده از این حق طبیعی منجر به تحقق یک خیر و غایت ارزشمند شود این آزادی و حق طبیعی واجد ارزش می شود و اگر إعمال اختیار و ارادة آزاد به أفعال و نتایج مضرّ و ناسودمند و ضد اخلاق منتهی شود اساساً ارزشی در پی نخواهد داشت.
اسلاید 9 :
8ـ آزادی بر محور «من فطری» یک «ارزش فی نفسه» است زیرا وضعیت تحقق این درجه از آزادی قرین و همراه تحقق و فعلیت غایات و خیرات حقیقی آدمی است به همین دلیل است که تلقی اسلامی از آزادی، یک تلقی «مثبت حداکثری» از آزادی است که برای آدمی خیرات و اهداف و غایات تعیین شده ای را معتقد است که وصول به آنها ضامن رهایی و آزادی حقیقی انسان است.
اسلاید 10 :
9ـ جامعة مطلوب اسلامی، جامعه ای است که شبکه روابط اجتماعی و ساختارهای کلان آن از سیاست و اقتصاد و نظام آموزشی گرفته تا نظام قضایی و تقنینی آن بر محور اصول و اررش های اسلامی شکل گرفته باشد بنابراین تلقی اسلامی از آزادی که آن را یکی از فضایل و ارزش ها می داند طبعاً بایستی در نحوة سامان شبکة روابط اجتماعی جامعه اسلامی ایفای نقش کند و از انجا که «دولت اسلامی» مقدمه ای برای تکوین «جامعه اسلامی» است برخی از توصیه ها و الزامات تلقی اسلامی از آزادی متوجه «دولت اسلامی» خواهد بود.
اسلاید 11 :
10ـ از آنجا که آزادی به مثابه «حق طبیعی» بخشی از تلقی اسلامی از آزادی را تشکیل می دهد لازم است که در جامعه اسلامی و نیز درون بافت دولت اسلامی به منظور حفظ و صیانت از آزادی های مشروع فردی، « نهاد» سازی های لازم صورت پذیرد. همکاری مناسب قوه قضائیه با این نهادهای نظارتی مردمی و دولتی ضامن اجرایی صیانت از حق آزادی افراد خواهد بود.
اسلاید 12 :
11ـ آزادی معنوی و تعریف آزادی حقیقی بر محور خود شکوفایی من علوی و فطری که مستلزم تأکید بر خیرات و غایات و اهداف خاصی برای حیات فردی و اجتماعی است هرگز به معنای دخالت دولت و حاکمیت اسلامی در سلب اختیار افراد و اجبار فیزیکی آنان به سبک زندگی خاص نیست بلکه این تلقی از آزادی ایجاب می کند که دولت اسلامی و شرایط اجتماعی جامعه ا سلامی به گونه ای باشد که زمینه و شرایط برای حرکت آگاهانه و ارادی افراد برای اخلاقی زیستن و شکوفا کردن قابلیت ها و استعدادهای خویش جهت وصول به غایات و خیرات من علوی آدمی فراهم باشد.
اسلاید 13 :
12ـ دولت اسلامی در کنار مصلحان و نخبگان اجتماعی و نیز نهادهای مدنی همگی موظّف به «فرهنگ سازی» در جهت صیانت و بسط و تسهیل تحقق تلقی اسلامی از آزادی در عرصه حیات فردی و اجتماعی هستند. بدون فرهنگ سازی مناسب در کنار تأسیس «نهادهای مناسب» آزادی مورد نظر اسلام چه در قالب حق و چه در قالب «ارزش» (آزادی معنوی) محقّق نخواهد شد.
اسلاید 14 :
13ـ از آنجا که «آزادی» یگانه «ارزش» و فضیلت جامعه اسلامی نیست و فضایل و ارزش های دیگری نظیر «عدالت» ، «قانون مداری» ، «امنیّت»، «رفاه» ، «نهی از منکر و امر به معروف» ، «کرامت انسانی» و مانند آن نیز از جمله ارزش های جامعه اسلامی است بحث در رابطه آزادی با دیگر ارزش ها و اینکه در تزاحم میان اقتضائات جانب هنجاری آزادی با اقتضائات و الزامات برخاسته از دیگر ارزش ها چه باید کرد؟ از مباحث مهم جانب هنجاری آزادی است که مغفول مانده است.
