بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
عنوان نشست تخصصي:
فرصتهاي يادگيري و اصول ايجاد آن
تأمّلي در حوزه ديدگاه هاي برنامه درسي و تحولات ديدگاهي در راستاي ايجاد فرصتهاي يادگيري سازنده و فرايندمدار؛
اسلاید 2 :
هدف نشست:
ترسيم چشماندازي از فرصتهاي يادگيري در برنامه درسي و آموزش و ارتباط آن با بحث ديدگاههاي برنامه درسي و توجه به كاربرد تلفيقي همخوان از ديدگاههاي برنامه درسي در برنامه ريزي درسي، هدف اصلي اين نشست است. اين نشست در پي آن است تا از طريق فرآيندي تشخيصي و نقادانه، نگاهي دوباره و در عين حال فرآيندمدار را در طراحي فرصتهاي يادگيري و از طريق توجه به موضوع ديدگاهها و فراديدگاههاي برنامة درسي مطرح نمايد.
اسلاید 3 :
مباحث اساسي:
فرصت هاي يادگيري و روند توجه به آن
اصول ايجاد فرصت هاي يادگيري:
ديدگاه هاي برنامه درسي زمينهساز فرصت هاي يادگيري
طيف ديدگاه هاي برنامه درسي و تلفيق هاي ديدگاهي
چند تلفيق ديدگاهي برنامه درسي
تحولات ديدگاهي در راستاي ايجاد فرصتهاي يادگيري سازنده و فرايندمدار
طرحها و رهيافتها:
1ـ فرصتهاي يادگيري در آموزش و پرورش مادامالعمر و خودراهبري در يادگيري
2- فرصتهاي يادگيري در الگوهاي فرآيندمدار
3-فرصتهاي يادگيري در ديدگاه هاي انسانگرايانه و سازندهگرايانه
اسلاید 4 :
فرصت هاي يادگيري و روند توجه به آن:
فرصتهايي كه معلمان از طريق برنامههاي درسي و آموزشها فراهم ميآورند در توسعة انساني، اجتماعي و فرهنگي موثرند.
ايجاد فرصتهاي يادگيري در كلاس درس را شامل فعاليتها، تجربيات، درسها و تعاملهاي بين فراگيران و شرايطي كه توسط معلمان ترتيب داده شده مي تواندانست. خلق فرصتهاي يادگيري بيش از همه توسط معلمان ميتواند در كلاس انجام پذيرد.
زمينة ايجاد فرصت هاي يادگيري در برنامه درسي با كمك طراحان و برنامهريزان درسي، بخصوص در نظامهاي متمركز فراهم ميگردد.
توجه به فرصت يادگيري در مهمترين تعاريفي كه از «برنامه درسي» شده است جاي ويژهاي دارد. در تعريف سيلر، الكساندر و لوئيس (1981) برنامه درسي به عنوان «طرحي جهت آماده كردن مجموعهاي از فرصتهاي يادگيري براي افراد تحت تعليم» معرفي ميشود.
با تحولاتي كه از سالهاي 1990 به بعد در حوزه برنامه درسي صورت مي پذيرد ، اين مطلب توسط سياستگذاران آموزشي به رسميت شناخته ميشود كه اصلاح برنامة درسي به قوت متكي به بستر و زمينه در سطح محلي است و وارد شدن فعال معلمان را ميطلبد.
تعديل و سازگار ساختن آموزش، بهتر از همه، توسط معلمان ميتواند به عهده گرفته شود كه نسبت به پاسخهاي فراگيران حساس هستند، با دانشآموزان در تعاملند و از آنها حتي ياد ميگيرند .
اسلاید 5 :
راههاي زيادي وجود دارد تا معلمان برنامه درسي را با توجه به نيازهاي دانشآموزان و فرصتهاي يادگيري قابل طرح در كلاس اصلاح كنند. مواردي چون مهيا كردن زمينه براي دست ساختهها، طرحها و توليدات خلاق دانشآموزي، ترتيب دادن ملاقات و گفتگو با افراد مرجع و انديشمند، ايجاد بازيهاي گروهي، طراحي بستههاي يادگيري، برنامهريزي سفر علمي، ترتيب دادن نمايشهاي اصيل، ايجاد زمينه مطالعه و پژوهش انفرادي، ارائه سؤالات بديع و موارد ديگري از اين دست هستند.
به هر حال، اين برنامه درسي طراحي شده است كه بيش از همه ميتواند از طريق موقعيتها و فعاليتهاي يادگيري در نظرگرفته شده در برنامه، فرصتهايي را براي يادگيري عميقتر و چندگانهتر در اختيار معلمان و دانشآموزان قرار دهد. در واقع، آنها شاهراه و شريان اصلي هستند كه بستر اصلي و ارضاء كنندهاي را براي برنامهريزي عمومي فراهم ميكنند.
اسلاید 6 :
اصول ايجاد فرصت هاي يادگيري:
1 ـ تمرين مناسب
2 ـ رضايت خاطر
3 ـ موفقيت
4 ـ رويكردهاي چندگانه
5ـ پيامدهاي چندگانه
اسلاید 7 :
به مقدار قابل توجهي فرصتهاي يادگيري كه توسط معلمان و باتوجه به خطوط راهنماي برنامههاي درسي و آموزشها فراهم ميآورند متأثّر از موقعيت هاي يادگيري درنظرگرفته شده و ديدگاههاي حاكم بر برنامه درسي طراحي شده است. «آموزش» نيز دنبال آن و در صحنة عمل و اشتغال عملي فراگيران با برنامه درسي و فعاليتهاي درسي در نظر گرفته شده، متأثر از فرصتهاي يادگيري طراحي شده است. شايد بتوان بهشكليساده و تاحدودي درنگاهي كلاسيك در حوزه برنامهريزي درسي اين ارتباطات را در قالب نمودار زير تصويركرد:
نظرگاهها و ديدگاههاي برنامه درسي
موقعيتها و فرصتهاي يادگيري
طراحي شده در برنامه درسي
آموزش
]ايجاد فرصتهاي يادگيري در مرحلة عمل[
يادگيري
مرحلهي طراحي
برنامه درسي
مرحلهي تدوين
برنامه درسي
مرحلهي
اجراي برنامه درسي
پيامد و نتيجهي
برنامه درسي
ديدگاه هاي برنامه درسي زمينهساز فرصت هاي يادگيري
اسلاید 8 :
ديدگاه هاي برنامه درسي و تلفيق هاي ديدگاهي
موضوع ديدگاههاي برنامه درسي، مبحثي چارچوب يافته در حوزه برنامهريزي درسي است. ديدگاه برنامه درسي چارچوبي مفهومي برگرفته از فرضهاي فلسفي، ارزشي، فرهنگي، علمي و اجتماعي در مورد تعليم و تربيت، ماهيت انسان، ماهيت يادگيري و ماهيت دانش در يك جامعه است. ديدگاههاي برنامه درسي از نظريات برنامه درسي و ايدئولوژيها بر ميخيزند و به صورت چارچوب يافته، شاخصهاي اساسي براي جهتگيري مطلوب برنامه درسي در اختيار برنامهريزان قرار ميدهند.
از منظري كلاسيك در حوزه برنامهريزي درسي، تعيين ديدگاه برنامه درسي از حساسترين مراحل برنامهريزي درسي است كه موجب ميشود برنامة درسي مفهوم شود و مؤلفههاي آن داراي نظم و ترتيب شوند و در هنگام برنامهريزي شاخصهاي جهت دهنده و راهنمايي كننده در اختيار باشد. به طور كلي، با تعيين ديدگاههاي برنامه درسي، يك چارچوب اساسي نظري براي رجوع به برنامهريزي درسي فراهم ميآيد.
با مروري به مباني نظري حوزه ديدگاههاي برنامه درسي و چارچوبهاي مختلف طبقهبندي ديدگاهها و ايدئولوژيهاي برنامه درسي كه توسط صاحبنظران اين حوزه ارائه شده و در نظرگرفتن مبناي تحقق انساني در تقسيمبندي اين چارچوبهاي پيشنهادي براي طبقهبندي ديدگاهها، ميتوان طيفي با روند صعودي از ديدگاههاي برنامه درسي را تدوين كرد كه از توجه به «مفهوم انسان» و ماهيت او و محقق شدن او در فرايند تعليم و تربيت با توجه به جنبههاي دروني انسان برخاسته باشد.
اسلاید 9 :
طيف ديدگاه هاي برنامه درسي
اسلاید 10 :
تلفيق ديدگاههاي برنامه درسي:
به علت آن كه جريانهاي ارزشي فلسفي، فرهنگي و اجتماعي متفاوتي به صورت پيچيده در تعامل هستند تا ماهيت انسان را شكل دهند و چون هيچ ديدگاه برنامة درسي به تنهايي نميتواند براي تمام طرحهاي برنامة درسي در يك نهاد تربيتي كه ميخواهد جمعيت متنوعي را با اهداف چندگانه زير پوشش برد كافي باشد، ما با تلفيقي از ديدگاهها در حوزة برنامة درسي روبهرو خواهيم بود.
چند تلفيق ديدگاهي از نظر ميلر:
1 ـ فراديدگاه سنّتي؛
2- فراديدگاه كاوشگري / تصميمگيري؛
3- فراديدگاه تطوّري (دگرگوني شخصي و اجتماعي)
چند تلفيق ديدگاهي از نظر شورت
1ـ طرحهاي مبتني بر تعاملي از كودكمداري، جامعهمداري و رشتههاي علمي
2ـ طرحهاي مبتني بر هستة مشترك يا مسألة مشترك
3ـ طرح مبتني بر انديشه عمومي در يادگيريها و پيدا كردن شعور مشترك
4 ـ الگوي فرايندمداري در طراحي برنامة درسي
اسلاید 11 :
تحولات ديدگاهي در راستاي ايجاد فرصتهاي يادگيري سازنده و فرايندمدار
طرحها و رهيافتها:
درنظر گرفتن آنچه در حوزه ديدگاههاي برنامه درسي و تلفيق هاي ديدگاهي مختلف مطرح گرديد و همچنين توجهي به موقعيتهاي يادگيري و رويّههاي ايجاد فعاليتهاي يادگيري ناشي از اين تلفيق ها در حوزۀ برنامه درسي و آنچه در مورد ارتباط بحث ديدگاههاي برنامه درسي و فرصت هاي يادگيري مطرح شد، مجموعه اينها ميتواند بسترساز شناخت فرصتهاي يادگيري قابل حصول سازنده و فرايندمدار در تحولات ديدگاهي حوزة برنامه درسي و در اثر كاربرد جهتگيريهاي نوين براي ما باشد.
در تكميل اين مباحث، فرصتها و موقعيتهاي يادگيري در چند فراديدگاه شامل:
1 ـ آموزش و پرورش مادامالعمر و خودراهبري در يادگيري،
2 ـ الگوهاي انسانگرايانه و سازندهگرايانه و
3 ـ الگوهاي فرآيندمدار كه برگرفته از مطالعات قبلي مي باشند به صورت نمونه مطرح ميشوند.
به طور مشخص، راههايي كه فراديدگاههاي مذكور و ديگر تلفيقهاي همخوان ديدگاهي در خلق فرصتهايي براي يادگيري مطرح ميكنند و مورد استفاده قرار ميدهند ميتواند راهنمايي براي طراحي و تدوين برنامه درسي براي تصميمسازان و دستاندركاران مرتبط با برنامهريزي درسي باشد.
اسلاید 12 :
1 ـ فرصتهاي يادگيري در آموزش و پرورش مادامالعمر و خودراهبري در يادگيري
در اين فراديدگاه، تمركز بر ايجاد زمينه يادگيري مادامالعمر و خود راهبر شدن و خود ارزشياب شدن فرد و ارتقاء يادگيريها در طول عمر انساني است. هشت اصل راهنما وجود دارند كه در تنظيم فعاليتهاي يادگيري و ارائه فرصتهاي يادگيري از اهميت برخوردارند.
ديدگاههاي تشكيل دهندة آموزش و پرورش مادامالعمر و خودراهبري در يادگيري، عمدتاً تلفيق همخواني از ديدگاههاي توسعه فرآيندشناختي، رشد اجتماعي، تحقق خود و شكوفايي انساني، از مجموعة ديدگاههاي مطرح در پلههاي سوّم تا پنجم طيف صعودي ديدگاهها با تأكيد بر فرآيندمداري هستند كه در نمودار طيف صعودي ديدگاههاي برنامه درسي قابل مشاهده ميباشند.
جدول صفحه بعدي موقعيتها و فرصتهاي يادگيري در تعليم و تربيت مادامالعمر را با توجه به اين اصول راهنما نشان مي دهد.
اسلاید 14 :
2ـ فرصتهاي يادگيري در الگوهاي فرآيندمدار
در الگوي فرايندمداري كه نمونهاي از آن در آموزش و پرورش مادامالعمر و خود راهبري نيز مطرح گرديد، از طريق تلفيق ديدگاههايي چون توسعه فرايند شناختي، رشد اجتماعي (كاركرد اجتماعي) و تحقق خود و شكوفايي انساني، جهتگيري برنامه درسي را به سمت ايجاد فرصتهاي يادگيري براي تسلط بر مهارتهاي فرآيندي، ميتوان سوق داد.
زمينههايي چون توجه به ايدههاي دانشآموزان و ساخته شدن دانش، وجود زمينههايي براي داشتن كاركرد مؤثر اجتماعي، غوطهور شدن در مسائل عمومي و ملي، فرصت براي حل مسائل اجتماعي، توسعه مهارت تصميمگيري، رشد مفهوم خود مثبت و تقويت مهارتهاي ميان فردي، خودراهبري در يادگيري و تهيه نقشهاي براي كارها و خود ارزشيابي، نمونههاي آن هستند.
مواردي ازمعيارهاي اساسي، ديدگاههاي مورد توجه و تاكيد در اين فراديدگاه و مشخصات فرصت هاي يادگيري را ميتوان درجدول زير خلاصه كرد:
اسلاید 16 :
3ـ فرصتهاي يادگيري در ديدگاه هاي انسانگرايانه و سازندهگرايانه
برخلاف جهتگيريهاي سنتيتر برنامه درسي فرصتهاي يادگيري در برنامه درسي انسانگرايانه در چهارچوب يك پيوستار هدف ـ وسيله و به صورت تجويز شده از بيرون برنامهريزي نميشوند. در اين ديدگاه، دانش آموزان خودشان ممكن است برنامهاي براي رسيدن به هدفي دور بنا كنند و آزادي گستردهاي در دنبال كردن راه خودشان داشته باشند.
آهنگ اصلي چنين فراديدگاهي انساني كردن آموزش است. طرحهايي كه در اين ديدگاه قرار ميگيرند معمولاً چهرهاي دانشآموزمدار دارند و بر عدم تمركز مرجعيت و سازماندهي تأكيد دارند.
ديدگاه انسانگرايانه در طيف خود، حركتهاي افراطي بسيار كودكمدار يا ساختارزدايانه را نيز ميتواند شامل گردد كه در اينجا موردنظر نيست.
بررسي نشان مي دهد ديدگاههاي تشكيل دهندة آموزش و پرورش انسانگرايانه و سازندهگرايانه، در قالب فراديدگاه تحقق انساني و تلفيق ديدگاههاي: تحققخود و شكوفايي انساني، تربيت عقلاني و رشد فراشناختي، با توجه به طيف صعودي ديدگاهها ميباشند.
مواردي ازمعيارهاي اساسي، ديدگاههاي مورد توجه و تاكيد در اين فراديدگاه و مشخصات فرصت هاي يادگيري را ميتوان درجدول زير خلاصه كرد:
