پاورپوینت محصولات غیرچوبی جنگلها و مراتع

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

محصولات غیرچوبی جنگلها و مراتع

اسلاید 2 :

مان ترنجبين . Camel`s thorn Manna
مادهاي قندي است به صورت دانههای ريز سفيد، زرد و يا کمي مايل به قهوهاي در اثر فعّالیّت نوعي حشره از راستۀ «هموپترا» روي سرشاخههای جوان خارشتر به وجود ميآيد. اين ماده در اروپا به مان ايران معروف است.
در گذشته، اختلاف درجۀ حرارت شبانه روزي، تفاوت فشار اسمزي، تفاوت غلظت قندهاي موجود در اندامهاي گياه و محيط بيرون، و نيز ايجاد منافذ يا شکافهاي مکانيکي در اثر عوامل محيطي را عامل اصلي ترشح و توليد این مان میدانستند
تحقيقات و بررسيهاي علمي که در استان خراسان انجام شد حشره مولّد ترنجبين را با نام علمي «پوفیلوس نِبولوسوس»nebulosus Poophilus از راسته «هموپترا» و خانوادۀ «سِرکوپیده» Cercopidae شناسايي و ثبت نمود. .
زمستان گذراني حشره به صورت تخم. پورهها پس از خروج از تخم از بافت گياه تغذيه مينمايند. حشره مولّد ترنجبين به طور متوسط داراي 3 سن پورگي و بين 2 تا 3 نسل در سال ميباشد. حشره بعد از فرو کردن خرطوم خود در بافت گياه مانهاي داخل بافت گياه را توسّط خرطوم مکنده و بند بند خود جذب نموده و بعد از انجام فعل و انفعالات مختلف در داخل بدن آنها را در داخل اندام دفعي کيسه مانند موجود در انتهاي بدن خود ذخيره مينمايد و سپس در فاصلۀ زماني کوتاهی مواد قندي جمع شده توسّط آلت دفعي حشره ترشح ميشود.

اسلاید 3 :

با وجود آن که پراکندگي گياه خارشتر در اکثر مناطق ايران گزارش شده است وليکن به دليل عدم حضور حشره مولّد در تمام مناطق رويشگاهي بهرهبرداری مان ترنجبين تقریباً منحصر به مناطق گرم و خشک به ويژه حاشيه کوير بوده و بيشترين مقدار آن در خراسان بهرهبرداری میشود.
بيشترين جمعیّت حشره در شهريور روي اندامهاي هوايي گياه مشاهده ميشود.
توليد و بهرهبرداری از اين محصول در يک دوره سه تا چهار ماهه از اوايل مرداد شروع میشود و در شهريور به حدّاکثر ميزان خود ميرسد،.
نحوۀ بهرهبرداری بدين ترتيب است که در فصل برداشت، روستاييان(بيشتر زنان و نوجوانان) مناطق توليد صبح هنگام با تکان دادن سرشاخهها و شاخههای خشکِ گياه که حاوي قطرات خشک شدۀ ترنجبين است بر روي پارچۀ گستردهاي آن را جمعآوری مینمایند.
موارد مصرف و خواصّ دارویی مان ترنجبين
ترنجبين در طبّ سنّتی به عنوان ملين، مسهل، تببر، در بيماريهاي واگير مسکن درد سينه، طعم دهنده و شيرين کنندۀ دارو، تب و يرقان نوزادان و کودکان مبتلا به سرخجه، رفع ناراحتيهاي ادراري، مصرف میشده است؛

اسلاید 5 :

مان شکرتيغال . Trehala Manna
ویژگیهای گیاهشناسی شکرتيغال
گياهي است علفي، چند ساله، با نام علمي «اکینوپس» Echinops Sppبه ارتفاع حدود 5۰ـ2۰ سانتي متر از تيرۀ کاسني است که غالباً در حاشيۀ مزارع و کوهپايهها ميرويد برگهاي آن کشيده دندانهاي و خاردار و گل آذين کلاهپرکي آن به شکل کرۀ خاردار با برگچههای لولهاي فراوان به رنگ آبي تيره و صورتي در فصل تابستان ظاهر ميشود. ميوه آن فندقه چهار پهلو است ..
)(Asteraceae) ( گونه ای از خارشکر Echinops robustus Bge شکر تیغال

اسلاید 6 :

حشره و گياهان مولّد مان شکر‎تيغال و پراکنش آنها
پيلههای شکرتيغال نوعي ماده قندي يا مان است که توسّط غدد بُزاقي لاروهاي سرخرطومي جنس «لارینوس» Larinus Germ از راستۀ سوسکها، در روي شاخههای جوان يا سطح فوقاني اتّصال برگ به ساقۀ بوتههای گياه تيغدار شکرتيغال ترشح میشود و خيلي سريع خشک، سخت و پيلهاي ميشود. .
طبّق بررسيهای انجام گرفته برروي منابع و عوامل توليد کنندۀ مان شکرتيغال در استان خراسان مان شکرتيغال بر اثر فعّالیّت نوعي سوسک با نام علمي «لارینوس اونوپوردی» Larinus onopordi از خانوادۀ سرخرطوميها بر روي گياهي به نام «اکینوپس روباستوس» Echinops robustus Bunge . از خانواده مرکبان تشکيل ميگردد .
حشرۀ کامل مولّد مان شکرتيغال نوعي سرخرطومي نسبتاً درشت با بدن کشيده به طول12میلیمتر و به عرض 6 تا 7 میلیمتر ميباشد.
در فصل بهار به محض مساعد شدن هوا و درجۀ حرارت محيط کلّيۀ فعّالیّتهاي زيستي حشرات نر و ماده شامل تغذيه، جفتگيري و تخمگذاري انجام ميگيرد. هر حشره ماده بين 50 تا70 عدد تخم در سطح فوقاني برگ و در محلّ اتّصال آن با ساقه جايي که لاروها پس از خروج دسترسي کامل به غذا داشته باشند، به صورت انفرادي و درون اپيدرم بافت گياهي قرار ميدهد. تخمها پس از يک هفته در اوايل تيرماه تفریخ و لاروهاي حشره از آن خارج ميشوند.
در رابطه با سازو کار توليد مان باید گفت که لاروها بلافاصله پس از خروج شروع به تغذيه از بافتهاي جوان گياه ميزبان مینمایند و ترشحات غدد برونريز لب پايين لارو در تمامي مراحل لاروي که به صورت مايع قندي(مان) ميباشد به بيرون فرستاده ميشود. اين ترشحات در مجاورت هوا سفت و سخت ميشود و لارو قبل از سفت شدن آن را به عنوان محافظ خود به شکل پيله در ميآورد.

اسلاید 7 :

گياهان مولّد مان شکرتيغال در اغلب استانهاي ايران به ويژه خراسان، فارس، اصفهان، کرمان، کرمانشاه، همدان، لرستان، شاهرود، مازندران و تهران در ارتفاع 1800 متر از سطح دريا رويش و پراکندگي دارند و جمعآوری محصول نيز کم و بيش در اين مناطق صورت ميگيرد.
عمل بهرهبرداری از محصول شکرتيغال در اواخر بهار و اوايل تابستان به صورت جمعآوری پيلههای اين حشرات با دست و يا انبر انشعابهاي گياه شکرتيغال انجام ميگيرد. مان شکر تيغال در ايران شکر لوله، شکرتيغال، شکرک و گل تيغال گفته ميشود
موارد مصرف و خواصّ داروئی مان شکرتيغال
مان شکرتيغال به راحتي در آب محلول است و داراي طعمي شيرين و لعاب دار است و از گذشتههای دور از زمان بوعلي سينا در ایران شناخته شده و موارد استفادۀ فراوان داشته است. در طبّ سنّتی گياهي است گرم و معتدل و به عنوان خلط آور، مسکن سرفه، تببر، رفعکنندۀ خشکي گلو و معده، ـ مسکن دردهاي احشايي و مؤثّر در تقّويت حافظه و قدرت يادگيري و طعم دهنده شيريني ها به کار ميرود

اسلاید 8 :

بیدخشت يا بيد انگبين . Willow Manna
گياهان و حشرات مولّد مان بیدخشت
بيدخشت نوعي مان است که به صورت قطعات بدون شکل نسبتاً سخت و شکننده و به رنگ سفيد مايل به شيري با طعم شيرين و بوي مطبّوع همراه با ناخالصيهايي از برگ درختان بيد مشاهده ميشود.
اين مادّه در اثر فعّالیّت حشرهاي بنام شته خالدار بيد Tuberolachnusو از خانواده «لاچنیده» Lachnidaeاز راسته جوربالان Homptera برروي برگها و شاخههای جوان انواع خاصي از درختان بيد Salix sppمتعلق به خانواد «سالیکاسه» Salicaceae توليد ميشود. اين حشره ميتواند بر روي بيد يا زرد بيدSalix acmophylla ، بيد مشکSalix aegiptiaca و بيد سياهSalix zygnostemum ، فعّالیّت میکند. .
تقریباً کلّيۀ محققان، گياه ميزبان حشره را انواع گونههای جنس بيد به جز بيد مجنون ميدانند
حشرۀ مولّد مان بیدخشت به انگليسي شتۀ غولي بيد Giant willow aphid گفته ميشود و دليلش اين است که اين حشره از ساير شتههای بيد و تبريزي بزرگتر و طول بدن آن به 4 الي5/5 میلیمتر ميرسد .
اين حشره معمولاً به رنگ سياه تا قهوهاي براق ديده ميشود. در قسمت وسط پشت شکم اين حشره برآمدگي مخروطي شکل نسبتاً بزرگي وجود دارد که از مشخصات بارز و بسيار مهم اين حشره ميباشد و آن را از رشتههای ديگر کاملاً مشخص ميسازد

اسلاید 9 :

شته مولّد بيدخشت زمستان را به صورت پوره در زير پوستکهاي درختان بيد و در زير شاخهها به نحوي که از سرما و بارندگي در امان بماند سپري و در اوايل بهار با مساعد شدن نسبي هوا شروع به فعّالیّت مينمايد
اين حشره در کليه مناطق پراکنش درختان بيد به ويژه در تمام نقاط آسيا، اروپا، آمريکا، آفريقا، چين، هند و خاورميانه ديده شده است. بررسيها و مشاهدات انجام شده، نشان ميدهد که در ايران گياه ميزبان و حشره مولّد در اکثر مناطق کشور به ويژه استانهاي آذربايجان غربي و شرقي خراسان، فارس، اصفهان، گيلان و در استان تهران در درهّها و مسير رودخانهها در جادۀ چالوس، کندوان و ارتفاعات پس قلعه با اهمّیّت اقتصادي بسيار زياد انتشار یافته است و خسارت زيادي به درختان بيد وارد ميکند
چگونگي توليد و نحوۀ بهرهبرداری مان بیدخشت
شتۀ خالدار بيد در تمام طول سال از ابتداي بهار تا اواخر پاييز بر روي برگها ساقههای باريک شاخههای جوان و تنه انواع درختان بيد از طريق بکرزايي تکثير و جمعیّت زيادي را تشکيل میدهد و به صورت کلني زندگي ميکند.
محل و شکل زمستان گذراني اين حشره تا کنون به طور دقيق روشن نشده است. در استان تهران فعّالیّت حشره از مرداد تا اواسط آذر بيشتر از ساير مواقع سال است.
حشره در اين مدّت با خرطوم خود شيره گياهي را مکيده و در اثر يک رشته واکنشهايي که در بدن حشره اتفّاق ميافتد به صورت بيدخشت از بدن حشره خارج و بر روي تنه و شاخ و برگ گياه ميزبان جريان مييابد و به سطح زمين ميريزد.

اسلاید 10 :

موارد مصرف و خواص دارویی آنها
بيدخشت به راحتي در آب حل شده و محلول شيرينی توليد ميکند که داراي خاصّیّت نرم کننده و کمي ملين است و اغلب به جاي شيرخشت که کمياب و گران است استفاده ميشود. همچنين براي شيرين کردن دارو به مصرف ميرسد. اطبّاي قديم اين انگبين را خنکترين و بهترين نوع انگبين قلمداد ميکردند و از مانهاي مشهور ايران است. اين محصول به عنوان مادهاي خنک و برطرف کننده تب تبخال و برفک دهان، آبله مرغان، انواع حصبه و اسهال خوني مصرف سنّتی دارد
شهد مذبور در اثر مجاورت با هوا به صورت کريستال درمیآید و قابل جمعآوری است. قطرات ياد شده در روي زمين به صورت تودههای سياه رنگ چسبناک و در روي برگها به صورت تودههای شيرين و سفيد رنگ است. آن قسمت از سرشاخهها که شيرۀ آن مکيده شده و خسارت دیده است، به مرور زمان ضخيم ميشود و رنگ تيره به خود ميگيرد