بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
جلسه دوم زمین در کشاورزی
اسلاید 2 :
وقتي از كشاورزي صحبت مي شود، زمين اولين چيزي است كه به ذهن انسان مي رسد. در حقيقت بدون استفاده از زمين فكر كردن به كشاورزي غير ممكن است. اين بدان معني نيست كه در كارهاي غير كشاورزي زمين اهميت ندارد اما ماهيت صنعت كشاورزي در مراحل مختلف آن استفاده از زمين را محور اصلي كارهاي كشاورزي قرار داده است. مفهوم زمين آنچنان كه در كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرد خيلي پيچيده بوده و شامل تمام منابع طبيعي مي شود.
زمين مهمترين نهاده در توليد است و اين اهميت همچنان وجود دارد. در كشورهاي در حال رشد اندازه زميني كه بوسيله يك خانوار اداره مي شود مشخص كننده وضعيت اجتماعي و اقتصادي صاحب زمين مي باشد تاريخ نشان داده است كه ثروت يا فقر انسان صرفاً به تسلط وي بر زمين بستگي دارد.
اسلاید 3 :
زمين سالم ترين شكل پس انداز و بيمه در برابر نااطمينانيهاي مالي آينده است. با ازدياد جمعيت، تقاضا براي استفاده هاي مختلف از زمين افزايش مييابد و باعث افزايش دائم ارزش زمين مي شود. بنابراين سرمايه گذاري در زمين آن را به يك دارايي تبديل مي كند و ارزشی بيشتر از ارزش پول نقد يا ساير دارايي هاي منقول به آن مي دهد.
نقش زمین در کشاورزی:
زمين اساس كشاورزي است. اصولا هر نوع توليدي بستگي به زمين دارد و به طور خاص توليدات كشاورزي نيز بستگي به زمين دارند. زمين علاوه بر اينكه منبع توليد محصولات، مرتع و جنگل است، فضا را براي ساختن خانه ها، شهرها، جاده ها، فرودگاهها، تفريح گاهها، مدارس، صنايع و غيره نيز بوجود مي آورد. در ارتباط با نقش زمين در كشاورزي، زمين منبع توليد غذا و مواد فيبري، چراگاه و مرتع و جنگل است.
اسلاید 4 :
زمين منبع اصلي براي مرتع و چراگاه بوده كه از آن غذاي احشام تامين ميشود و از اين طريق به تامين غذاي انسان كمك ميكند. از آنجا كه زمينهاي چراگاهها در بسیاری از کشورها دولتي است، سطح عملكرد اينگونه زمينها كم است. ناگفته نماند كه اين گونه زمينها نقش مهمي در تغذيه ميليونها راس دام دارند.
جنگل ها:
زمينهاي جنگلي عموماً به طرق مختلف به زندگي بشر و كشاورزي كمك كرده است. ثروت جنگل نقش اساسی در توسعه یک ناحيه و شغل كشاورزي دارد. جنگلها به طرق مختلف در توسعه يك ناحيه كمك مي كنند. براي مثال بعنوان منبع چوب، هيزم، گياهان دارويي و خوشبو و شيميايي، ابزارآلات نادر جنگي و زغال. جنگل همچنین مي تواند برای کنترل سرعت باد و فشار هيدرو ديناميكي موثر باشد. از جنگلها مي توان بعنوان تفريحگاههاي توريستي استفاده كرد.
اسلاید 5 :
زمين به عنوان عامل توليد، يك وظيفه دوگانه دارد. زمين فضا براي هر گونه صنعت توليدي را فراهم ميكند و بعلاوه بعنوان يك عنصر حيات بخش و ضروري براي رشد گياهان و جانوران از آن استفاده مي شود. البته از آنجا كه كشاورزي ماهیتا به زمين بسيار زيادي احتياج دارد، قسمت اعظم زمين چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال رشد به كشاورزي اختصاص یافته است.
زمين براي استفاده تفريح گاه ها نيز مورد نياز است. بعنوان يك دستاورد طبيعي از توسعه اقتصادي و صنعتي، تقاضا براي تفرج گاهها به سرعت زياد شده است. بر طبق شواهد صنعت جهانگردی در كشورهاي توسعه يافته جهان سريعتر از كشورهاي در حال رشد توسعه مي يابد. رشد جمعيت شهري و تمايل به داشتن تفرجگاه ها باعث كاهش سرانه زمينهاي تفريحي در جهان شده است. زمين هاي وسيعي به پاركهاي ملي تبديل شده اند.
اسلاید 6 :
خصوصيات زمين به عنوان عامل توليد
زمين بعنوان عامل توليد سه خاصیت مهم دارد که ممكن است بصورت زير طبقه بندي شوند.
الف)زمين تحت تاثير قانون بازدهي نزولي است .
قانون بازدهي نزولي:
اين قانون يكي از قانونهاي قديمي در اقتصاد است و استفاده از اين قانون در مورد زمين خيلي رايج است. استفاده واحدهاي اضافه از نيروي كار یا سرمايه در يك زمين محدود منجر به بازدهي نزولي خواهد شد. اين قانون بر اساس تجربه اي گسترده و متفاوت از كشاورزان در سراسر جهان بدست آمده است. محدوديتي در زمين وجود دارد كه با بروز آن توليد مزرعه ديگر افزايش نمييابد و به عنوان يك پديده عمومي مدتهاست كه در كشاورزي شناخته شده است. واحدهاي اضافه كار و سرمايه ممكن است باعث بازدهي بيشتر از واحد های قبل شوند اما پس از آن خيلي زود بازدهي در هر واحد نهاده كوچكتر و كوچكتر مي شود تا جاييكه هر واحد اضافه از نيروي كار و سرمايه هيچگونه افزايشي در توليد بوجود نمي آورد. بعد از اين مرحله، بهتر است كه از اين نهاده استفاده نشود.
اسلاید 7 :
ب) عرضه محدود زمين
مشخصه دوم منحصر بفرد زمين اين است كه عرضه زمين بوسيله طبيعت محدود است، نظر به اين كه زمين با قانون بازدهي نزولي مربوط است، محدوديت عرضه آن مسئله را جدي تر مي كند.
در مقايسه با ديگر عوامل توليد كه بوسيله انسان مي تواند افزايش يابد، زمين قابل گسترش نيست. اين مشخصه زمين آن را به عنوان يك عامل توليد قيمتي در كشاورزي مطرح كرده است. منابع زمين نه تنها در دنيا محدود هستند بلكه مقادير بزرگي از زمين نيز قابل استفاده در كشاورزي نيستند.
تفكرات مالتوس درباره جمعيت و عرضه مواد غذايي متاثر از کمبود زمين بود.
اسلاید 8 :
كيفيت متفاوت زمين
سومين مشخصه مهم زمين بعنوان يك عامل توليد در كشاورزي به تفاوت كيفيت زمين مربوط مي شود. اگرچه بشر براي فرار از قانون بازدهي نزولي، سعي در به زير كشت بردن مساحت بيشتري از زمين دارد ولي همواره مشكلاتي از قبيل نامرغوب بودن زمينهاي جديد مشاهده شده است. طبيعتاً اول زمينهاي مرغوب زير شخم مي روند و زمينهاي با مرغوبيت كمتر در مرحله بعدي اهميت قرار مي گيرند. تفاوت ها نه تنها به گونهاي است كه در سطور بالا اشاره شد بلكه انواع متفاوتي از كيفيت خاك، شرايط اكولوژيكي، توپوگرافي و عوامل ديگر نيز به تنوع وسيعي در كيفيت زمين منجر شده است. اين تفاوتها اجاره (رانت) را بوجود مي آورد.
اسلاید 9 :
نيروی كار در كشاورزی
از آنجا كه نيروي كار و ماشين نمي توانند كاملاً جايگزين يكديگر شوند، نيروي كار در كشاورزي يكي از عوامل مهم توليد در بخش كشاورزي است. علي رغم پيشرفت زياد تكنولوژيكي در بخش كشاورزي نيروي انساني در اين بخش بيشتر از ديگر بخشهاي اقتصاد اهميت دارد.
عرضه و تقاضاي نيروي كار موضوع جديدي براي بحث بوجود مي آورد. نابرابري بين عرضه و تقاضا براي نيروي كار در بخش كشاورزي باعث بوجود آوردن چندين مبحث توسعه اي در مراحل مختلف انتقال اقتصادي شده است.
كارگر مهمترين عاملي است كه بيشترين اهميت را در افزايش توليد در كشاورزي سنتي دارد. قديمي ترين صنعت توليدي كه بوسيله بشر ساخته شده كشاورزي بوده و اصلي ترين نهاده در مراحل توليد، نيروي انساني بوده است.
اسلاید 10 :
انتقال از كشاورزي سنتي ايستا به كشاورزي ديناميك به همان نسبت كه به نوآوري هاي تكنولوژيكي بستگي دارد، به نيروي كار در كشاورزي نيز نياز دارد. بعضي از نوآوريهاي كشاورزي طوري هستند كه به نيروي كار بيشتر احتياج دارند. حتي با استفاده از سرمايه زياد، تعدادي از عمليات كشاورزي نياز به كارگر بیشتر براي فعاليتهايي مانند بذر پاشي، آماده سازي زمين، علف هرز زدايي و برداشت محصول و غيره دارند. بنابراين نيروي كار در هر مرحله از توسعه اقتصادي اهميت ويژه اي دارد.
اسلاید 11 :
يكي از مدل هاي مهم توسعه اقتصادي يك كشور با نيروي كار اضافه، مدل لوييس است اين مدل مراحل توسعه را بر اساس انتقال مزد بگيرهاي ثابت از بخش كشاورزي به بخش غير كشاورزي با حداقل مزد طراحي كرده و به سرمايه داران اين جازه را مي دهد كه منافع عظيمي براي سرمايه گذاري بيشتر و در نتيجه توسعه بخش سرمايه ای داشته باشند. در اين مدل، لوييس منفعت دو جانبه اي را از سوي كشاورز مجسم كرد. اول به عنوان عرضه كننده نيروي كار ارزان و دوم به عنوان عرضه كننده غذا به بخش غير كشاورزي که طي مراحلي درآمد حاصل را از بخش شهري به بخش روستايي انتقال داده و پس از رفع احتياجات مصرفي بقيه درآمد به منظور تشكيل سرمايه در بخش كشاورزي قرار مي گیرد. بنابراين نيروي كار نقش مهمي را به طور مستقيم و غيرمستقيم در كشاورزی ايفا مي كند.
اسلاید 12 :
بررسي هاي تاريخي تكامل اقتصادي سه مرحله متمايز در مراحل انتقال اقتصادي را نشان ميدهد. فاز يا مرحله اول وقتي است كه نجات اقتصاد منحصراً بستگي به اشتغال در بخش كشاورزي دارد. كارگر تنها عامل سهم گذار به (عامل سهيم) درآمد ملي است كه در بخش اوليه يا كشاورزي موجود است و عملكرد پاييني داشته و منبع شغلي ديگري نيز ندارد.
مرحله دوم با بهبود در عملكرد مزرعه و توسعه بخش غير كشاورزي كه نيروي كار را از اين بخش به خود جذب مي كند، شروع مي شود. در ابتدا بخش غير كشاورزي به توليد ابزاري كه در بخش كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرند ميپردازد. با معرفي و توسعه مشاغل غير كشاورزي، شرايط زندگي بهبود يافته و منجر به تنوع و كيفيت بهتر نيروي كار ميشود. اين امر باعث رشد بيشتر در بخش كشاورزي شده و در نتيجه نيروي كار به بخش غير كشاورزي انتقال مييابد. اين مرحله سومين مرحله توسعه را مشخص ميكند كه با رشد سريع اشتغال در بخش غير كشاورزي و ميزان رشد بيشتر در اقتصاد همراه است. بنابراين درك اهميت رابطه بين كارگر و كشاورزي بسيار ساده است.
اسلاید 13 :
عرضه نیروی كار
عرضه نيروي كار در كشاورزي بستگي به ميزان جمعيت دارد. در كشاورزي ايستاي سنتي ميزان نيروي كار كشاورزي بطور مستقيم با ميزان جمعيت تغيير مي كند. به علت عدم تنوع شغلي، ازدياد جمعيت مستقيماً باعث افزايش نيروي كار در بخش كشاورزي مي شود. در جاييكه بخش كشاورزي و غير كشاورزي با هم وجود داشته باشند، نيروي كار بخش كشاورزي به باقيمانده نيروهاي حاصل از ميزان رشد جمعيت و همچنين به رشد اشتغال غير كشاورزي بستگي دارد.
اسلاید 14 :
تقاضا براي نيروي كار
تقاضا براي نيروي كار در كشاورزي به اندازه مزرعه، سيستم مزرعه داري و ميزان توسعه تكنولوژيكي بستگي دارد.
1- اندازه مزرعه
معمولاً بنظر مي رسد كه هرچه اندازه مزرعه بزرگتر باشد، نياز به كارگر بيشتر خواهد بود و برعكس. اما در عمل هميشه اينطور نيست. رابطه مستقيم بين اندازه مزرعه و نياز كارگر طبق اين گفته تا حدودي صحيح است اما بعد از آن ممكن است نتيجه عكس بدهد. بنابراين سيستم مزرعهداري و توسعه تكنولوژيكي دو عامل مهم در كاهش يا افزايش تقاضا براي نيروي كار كشاورزي هستند. معمولاً مزارع كوچك براي يك اندازه مشخص زمين نسبت به مزارع بزرگ به نيروي كار بيشتري نياز دارند
اسلاید 15 :
2- سيستم مزرعه داري
سيستم مزرعه داري نيز به همان نسبت اندازه مزرعه اهمیت دارد. در سيستم فشرده مزرعهداري، عموماً به نيروي كار بيشتري در هر واحد زمين در مقايسه با سيستم گسترده مزرعهداري نياز است. نتيجه بحث بالا اين است كه مزارع كوچك كه با سيستم فشرده كار ميكنند، به نيروي كار زيادي نياز دارد. مزرعه داري فعاليتي است كه در آن استانداردهاي مورد نياز نميتوانند ثابت بمانند. علاوه بر اندازه و سيستم مزرعه داري، عوامل مختلف ديگري باعث تغييراتي در نياز به نيروي كارميشوند. براي مثال الگوي كشت، مرغداري و توليد لبنيات و باغباني و غيره نياز متفاوت به كارگر دارند.
اسلاید 16 :
البته امروزه تاكيد بر مديريت مزرعه است و علت آن استفاده مطلوب از نيروي كار مي باشد. الگوي كشت طوري تنظيم شده است كه نياز به كارگر را برای برداشت يك محصول بعد از اتمام برداشت محصول اول بوجود می آورد. حتي می توان نیاز به نیروی کار را بر حسب روز و نيز بوسيله تركيب مزارع كوچك سبزيجات، واحدهاي مرغداري و دامداري با عمليات بزرگ كشاورزي ممكن ساخت. در حالت فصلي بودن، اشتغال غير كشاورزي مي تواند بوسيله واحدهاي كشت و صنعت در روستا بوجود آيد.
اسلاید 17 :
توسعه تكنولوژيكي
رشد تكنولوژيكي به شدت بر تقاضا براي نيروي كار اثر مي گذارد. با رشد تكنولوژي عمليات كشاورزي سريعتر مكانيزه شده و باعث انتقال كارگر به بخش غير كشاورزي مي شود. تجربه كشورهاي توسعه يافته نشان مي دهد كه رشد تكنولوژيكي در كشاورزي باعث كاهش تقاضا براي نيروي كار شده است.
سئوال اين است كه آيا تكنولوژي جديد باعث خروج كارگران از مزارع شده يا باعث استفاده بيشتر از آنها شده است؟ دلايل زيادي در قبول يا رد اين سئوال مطرح شده ولي نمي توان نتيجه قطعي گرفت. طبيعت و ميزان رشد تكنولوژيكي تاثير مداوم روي تقاضا براي نيروي كار دارد.
اسلاید 18 :
كارايي كارگر بخش كشاورزي
ساده ترين راه اندازه گيري كارايي كارگر مقدار توليد هر كارگر است. عملكرد كارگر مزرعه به طور مستقيم با تعداد نيروي كار، كيفيت نيروي كار و ميزان تكنولوژي رابطه دارد. تغييرات در عملكرد كارگر با مراحل انتقال كشاورزي از حالت ايستا به ديناميك مربوط است.
الف)تعداد نيروي كار
در يك تكنولوژي راكد يا ايستا، با افزايش نيروي كار، عملكرد نهايي كارگر (بعبارت صحيح تر عملكرد كارگر اضافه) كم خواهد شد.
ب) كيفيت نيروي كار
عملكرد نيروي كار در بخش كشاورزي بستگي به كيفيت فيزيكي و ذهني او دارد. كيفيت فيزيكي كارگر بستگي به سلامت كامل، انرژي و مشخصات نژادي او دارد.
اسلاید 19 :
ج)ميزان توسعه ی تكنولوژي
طبيعت و ميزان توسعه تكنولوژيكي تأثير بسزايي در عملكرد كارگر در بخش كشاورزي دارد. روشهاي بهتر كشاورزي، بذرهاي با كيفيت تر، كود شيميايي و آفت كشها و ابزارهاي پيشرفته باعث افزايش عملكرد كارگر در كشاورزي شده اند.
اسلاید 20 :
سرمايه در کشاورزی
سرمايه به عنوان عامل توليد نيازي به معرفي ندارد. در هر تلاش برای توليد، سرمايه نقش مهمي داشته و مهمترين عامل در افزايش سرعت رشد در هر صنعت است.
اهميت سرمايه در كشاورزی:
براي بررسي علمي جايگاه سرمايه در توليد كشاورزي، چارچوب عمومي صنعت كشاورزي را مورد بحث قرار مي دهيم. مشكلات توليد كشاورزي سازمان يافته مي تواند در يكي از گروههاي زير قرار داشته باشد:
الف) بدست آوردن زمين و آماده سازي آن براي فعاليتهاي كشاورزي
ب) خريد نهاده مانند بذر، كود شيميايي، سموم و غيره
پ) فراهم كردن ابزار و ماشين هاي كشاورزي
ت) سازمان دهي كارگراني كه ماشينها و ابزار را روي زمين مورد استفاده قرار مي دهند تا محصولات بيشتري را بدست آورند.
