بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
حیطه درس:
دارو شناسی برای خانه های بهداشت
اسلاید 2 :
اصول و مبانی تجویز دارو
مروری بر آشنایی با اصول و مبانی تجویز دارو
اسلاید 3 :
اهداف آموزشی
انتظار می رود فراگیران پس از مطالعه این درس بتوانند:
مکانیسم عمل دارو را توضیح دهند.
راه های تجویز دارو را شرح دهند.
پاسخ های مضر به دارو را تعریف کنند.
عوامل موثر بر پاسخ های مضر قابل پیش بینی به دارو را نام ببرند.
پاسخهای مضر غیر قابل پیش بینی به دارو را نام ببرند.
نسخه یا دستور پزشک را تعریف کنند.
مشخصات یک نسخه را توضیح دهند.
اسلاید 4 :
فهرست عناوین
مکانیسم های عمل دارو
راه تجویز داروها
انواع پاسخهای مضر به داروها
پاسخ های مضرغیر قابل پیش بینی به داروها
نسخه یا دستور پزشک
مشخصات نسخه دارویی
پرسش وتمرین
نتیجه گیری
منابع
اسلاید 5 :
مکانیسم های عمل دارو
یک دارو بعد از رسیدن به یک غلظت مناسب درمحل خود در بدن، اثر درمانی و دلخواه به وجود می آورد. در این جهت مولکول های ترکیبات شیمیایی باید از نقطه ورود بدن به مجاورت بافت محل اثر خود رسیده و با آن واکنش انجام دهند. میزان پاسخ دارو به مقدار بکار رفته و زمان باقی ماندن آن دربدن بستگی دارد.
اسلاید 6 :
راه تجویز داروها
ازآنجا که اغلب اثر بخشی یک دارو بستگی به شکل دارو و راه مصرف آن دارد، لذا در کارخانجات دارویی سعی بر این دارند تا پس از بررسی آثار فارماکولوژیک یک دارو، آن را به بهترین شکل ممکن تهیه و عرضه نمایند.
اسلاید 7 :
راه تجویز داروها
چهار راه عمده تجویز داروها عبارتند از:
1-خوراکی
(جذب داروها از قسمت های مختلف
دستگاه گوارش)
2-تزریقی
(زیرپوستی، عضلانی، وریدی و
داخل نخاعی)
اسلاید 8 :
راه تجویز داروها
3-ریوی:
4-موضعی:
اسلاید 9 :
راه تجویز داروها
1. راه خوراکی:
یکی ازمعمولترین روش های تجویز داروهاست.
این روش تجویز، هرچندسالم، مطمئن و اقتصادی است اما تغییرات دستگاه گوارش حاصل از غذا، هیجانات وفعالیت های فیزیکی جذب داروها را کند می کند.
اسلاید 10 :
روش خوراکی ( جذب دهانی )
1. جذب دهانی:
از آنجا که فضای دهان دارای لایه نازک سلولهای پوششی، عروق خونی فراوان و PH اسیدی کمی است، لذا مقدار کمی از داروها از این مسیر جذب می شوند.
ترشح بزاق و مخلوط شدن با داروها جذب بعضی از آن ها را تسهیل می کند.
بخشی از مخاط دهان که درجذب خوراکی داروها اثر دارند شامل زیر زبان و قسمت داخلی گونه ها است.
اسلاید 11 :
روش خوراکی ( راه های جذب دهانی )
1. زیر زبانی:
در جذب دهانی به روش زیر زبانی دارو در ناحیه زیر زبان گذاشته می شود تا در بزاق حل شده و جذب شود (مثل نیترو گلسیرین ). در این روش جذب سریع است و اثر دارو زود ظاهر می شود (2 دقیقه)
2. داخل گونه:
در جذب دهانی به روش داخل گونه قرص بین دندان و سطح داخلی گونه ها
قرار داده می شود. مثل (بعضی هورمون ها وآنزیم ها) که در نتیجه دارو سریع
جذب شده و بدون گذشتن از کبد مستقیما" وارد گردش خون می شود.
3. جویدنی:
درجذب دهانی روش دیگر جویدنی است، مثل (مبندازول).
اسلاید 12 :
روش خوراکی ( جذب معده ای )
جذب معده ای:
هر چند که معده دارای عروق خونی زیاد است و سطح گسترده ای دارد ولی از نظر جذب داروها حائز اهمیت نیست.
زمان باقی ماندن دارو در معده جهت جذب به PH دارو و حرکت معده بستگی دارد.
معده دارای PHاسیدی (حدود 1/4) است و داروهای اسیدی مثل فنوباربیتال و آسپیرین در آنجا غیر یونیزه باقی مانده و جذب می شوند. با کندی سرعت تخلیه معده جذب داروها کاهش می یابد، به این دلیل است که داروها را اغلب با معده خالی، به همراه آب جهت فرستادن دارو به محل جذب در روده مصرف می کنند. بعضی از داروها که محرک معده هستند همراه با غذا مصرف می شوند.
اسلاید 13 :
روش خوراکی ( جذب روده ای )
جذب روده کوچک:
روده کوچک با پرزهای زیادی که دارد، یک سطح وسیع برای جذب فراهم می آورد. جذب داروها اغلب در قسمت بالای روده کوچک انجام می شود. محتویات روده دارای PH قلیایی (7تا 8) است که به مقدار زیاد بر روی جذب داروهای بازی غیر یونیزه اثر می گذارد.
افزایش حرکت روده ناشی از اسهال یا مصرف مسهل ها موجب کاهش زمان در معرض قرار گرفتن دارو و مخاط روده شده و جذب را کاهش می دهد.
جذب رکتال:
جذب سطح رکتوم خیلی زیاد نیست ولی جذب دارویی به دلیل وجود عروق زیاد در آنجا صورت می گیرد. یکی از مزایای این روش آن است که بخشی از دارو (حدود 50 در صد) بعد از جذب ازراست روده از کبد عبور نمی کند.
اسلاید 14 :
راه تجویز دارو
2. راه تزریقی :
در این روش جذب دارو سریعتر از سایر روش ها صورت می گیرد و معمولا برای رساندن سریع دارو به بدن از این روش استفاده می شود. تزریق می تواند به روش های زیر جلدی، وریدی، عضلانی، داخل نخاعی و داخل شریانی و داخل پوستی باشد.
3.راه ریوی:
ریه ها به علت دارا بودن سطح گسترده برای جذب و همچنین شبکه مویرگی غنی در اطراف کیسه های هوایی یکی از روش های مهم مصرف دارو هستند بطور مثال در مصرف گاز های بیهوشی نظیر هالوتان و یا گاز های درمانی نظیر سالبوتامول (متسع کننده برونش) .
اسلاید 15 :
راه تجویز دارو
4. راه موضعی:
جذب داروهای موضعی که برروی پوست و یا غشاء مخاطی سایر اندام ها به کار می رود نسبتا سریع است. کاربرد داروها بر روی پوست اغلب برای اثر موضعی است ولی بعضی از ترکیبات محلول در چربی از سد پوست عبور کرده و اثر سیستمیک بوجود می آورد مثل پماد نیترو گلیسیرین
اسلاید 16 :
انواع پاسخ های مضر به داروها
داروها به روش های مختلف با بدن واکنش داده ومنجر به پاسخ های مضر قابل پیش بینی و بعضی اوقات مضر غیر قابل پیش بینی می شوند.
هیچ دارویی نیست که کاملا بی خطر باشد و آثار سمی بوجود نیاورد، بعضی اوقات آثار جانبی داروها خیلی سریع از بین میرود ولی گاهی اوقات هفته ها و ماهها ادامه می یابد.
بعضی اوقات عوارض جانبی داروها نسبتا ملایم هستند ولی بعضی دیگر ممکن است کشنده باشند.
هر چه، تعداد دارویی مصرفی بیشتر شود وقوع عوارض افزایش می یابد و این موضوع یکی از مشکلات مهم دارو درمانی می باشد.
اسلاید 17 :
پاسخ های مضر قابل پیش بینی
فاکتورهای متعددی برروی پاسخ های افراد نسبت به داروها اثر می گذارد. این عوامل عبارتند از:
1 - سن:
به طور کلی مشخص شده که کودکان و افراد سالمند به داروها حساسیت بیشتری نشان می دهند نوزادان اغلب از نظر سیستم کلیوی وکبدی تکامل یافته نبوده و در نتیجه مکانیزم های دفعی ومتابولیکی آن ها ناقص است، سالمندان به دلیل کاهش عملکرد کلیه وکبد و هچنین وجود بیماری های همراه مانند قلب و عروق پاسخ های متفاوتی به داروها نشان می دهند.
2- توده بدن:
جهت ایجاد غلظت دارویی دلخواه در افراد با اندازه های مختلف باید دوز دارویی براساس توده بدن تنظیم گردد.
اسلاید 18 :
پاسخ های مضر قابل پیش بینی
3 - جنس:
یکی ازدلایل پاسخ مختلف زن و مرد به داروها تغییر دراندازه (Size) آنهاست. زنها اغلب از نظر اندازه کوچکتر از مردها هستند و در نتیجه اگر در تعیین دوز دارو برای زنان این فاکتور در نظر گرفته نشود غلظت دارو در بدن آنها افزایش می یابد. همچنین نسبت چربی و آب در بدن زنان و مردان با هم متفاوت است و داروها هم از نظر حلالیت در آب و چربی دربدن زنان و مردان با هم متفاوت هستند.
4. محیط های اجتماعی - فرهنگی:
داروهایی که روی رفتار و اخلاق بیمار موثرند به مقدار زیاد مستعد تاثیر پذیری از عوامل محیطی بیمار هستند. فرد مصرف کننده در معرض 4 عامل محیطی قرار می گیرد که عبارتند از:
الف) خود داروی مصرفی ب ) شخصیت مصرف کننده دارو ج ) محیط زیست مصرف کننده د ) تداخل سه جزء قبلی
اسلاید 19 :
پاسخ های مضر غیر قابل پیش بینی :
تمام پاسخ های دارویی غیر قابل پیش بینی و غیر قابل توضیح عبارتند از:
الف : آلرژی دارویی
ب : ازدیاد حساسیت
ج : وابستگی دارویی
د : تداخل دارویی
ه : تشدید اثر
و : اثر تجمعی
اسلاید 20 :
نسخه یا دستورات پزشک
دستور پزشک درزمینه تهیه یا کاربرد یک ماده دارویی ازطریق نسخه به بیمار ارائه می شود. دستور پزشکی را می توان برروی هر قطعه کاغذی نوشت مشروط براینکه شرایط قانونی را در نوشتن رعایت کرد.
نسخه:
عبارت است از یک دستور دارویی که به طور کتبی و یا شفاهی از طرف پزشک، دندانپزشک و یا سایر افرادی که مطابق قانون اجازه تجویز دارو را دارند صادر میگردد. صفت مشخصهای که نسخه دارویی بایستی دارا باشد این است که دارویی معین، در زمان مشخص جهت فرد بخصوصی تجویز شود.
