پاورپوینت ررسی روش ایت الله معرفت درتفسیرالاثری الاجامع

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

بررسی روش ایت الله معرفت درتفسیرالاثری الاجامع

اسلاید 2 :

شناخت مولف:
ایت الله محمدهادی معرفت; در سال ۱۳۰۹ شمسی در خانواده ای روحانی در کربلا دیده به جهان گشود. وی در حوزه های علمیه کربلا، نجف و قم تحصیلات خویش را در زمینه های ادبیات، منطق، ریاضی، اصول، فقه و فلسفه نزد اساتیدی بنام، فقهایی عالی قدر و مجتهدانی گران قدر۱ فرا گرفت و پس از هجرت به قم، در بحث-های آیات عظام گلپایگانی;، اراکی; و میرزا هاشم آملی; شرکت نمود.

این عالم قرآن پژوه و فقیه پارسا در کنار تحصیل، به تحقیق و تألیف همت گماشت و آثار فراوانی در زمینه علوم قرآنی و فقه از خود به یادگار گذاشت. از آن جمله می توان به «التمهید فی علوم القرآن» (ده مجلد)، «تنزیه انبیاء»، «تناسب آیات»، «تاریخ قرآن» و «التفسیر الاثری الجامع» (شش مجلد) در زمینه قرآنی؛ «و تمهید القواعد»، «حدیث لا تعاد»، «ولایه الفقیه ابعادها و حدودها»، «مالکیه الأرض» و «احکام شرعی» در زمینه فقه اشاره کرد. همچنین کتاب های «تناسخ الارواح»، «پرتو ولایت»، «جامعه مدنی» و «ولایت تشریع» از دیگر آثار آن اندیشور فرزانه است.وی پس از ۷۶ سال عمر با برکت و پر بار، در دی ماه ۱۳۸۵ دیده از جهان فروبست.

اسلاید 3 :

انگیزه نگارش «التفسیر الاثری الجامع»
آخرین تألیف ارزشمند و گرانمایه آیت الله معرفت;، «التفسیر الأثری الجامع» است. این تفسیر با همکاری دو گروه ده نفری از سال ۱۳۷۹ آغاز گردیده و تا پایان قرآن کریم فیش برداری شده است، اما فقط تا انتهای سوره بقره به قلم ایشان نگارش یافته و به زیور طبع آراسته گردیده است.

آیت الله معرفت انگیزه و هدف خویش از تألیف این کتاب را این گونه بیان میکند:

«روایات تفسیری، جملگی به صورت خام در کتاب ها عرضه شده است و کاری که فقها بر روی روایات فقهی انجام میدهند، بر روی روایات تفسیری انجام نگرفته و لذا سلیم و سقیم به هم آمیخته است. برای جداسازی و تعیین سرنوشت نخبه تفاسیر روایی با همت دوستان فاضل خویش به این کار خطیر اقدام نمودم.» (التفسیر الاثری الجامع، ۱/۶

اسلاید 4 :

ساختارتفسیر
اولین جلد «التفسیر الاثری الجامع»، شامل مقدمه ای است در حدود ۲۵۰ صفحه که می توان آن را عصاره ای از برخی مباحث تألیفات مفسر در زمینه علوم قرآنی دانست؛ مباحثی چون فضایل القرآن، التفسیر و التأویل (الظهر و البطن)، صیانه القرآن من التحریف، التفسیر الاثری فی مراحله الاولی، آفات تفسیر؛ الحروف المقطعه فی اوایل السور و……
پس از مقدمه، تفسیر سوره ها به صورت ترتیبی از سوره حمد آغاز شده است .
.5جلد دیگر به تفسیر سوره بقره اختصاص یافته است

اسلاید 5 :

تقسيم بندي روش هاي تفسيري از ديدگاه آيت الله معرفت
ايشان روش هاي تفسيري را به دو روش اصلي تقسيم مي کنند:
اول. تفسير اثري
که شامل روش هاي زير مي شود:
تفسير القرآن بالقرآن؛ 2. تفسير القرآن بالسنة؛ 3. تفسير القرآن بقول الصحابي؛ 4. تفسير القرآن بقول التابعي. 
تذکر:
مقصود مؤلف از تفسير اثري، اعم از چهار روش فوق است و از هر چهار روش در کتاب التفسير الأثري الجامع استفاده کرده است

اسلاید 6 :

دوم. تفسير اجتهادي
اين تفسير شامل شيوه هاي زير مي شود:

1. تفسير ادبي؛ 2. تفسير فقهي؛ 3. تفسير کلامي؛ 4. تفسير فلسفي؛ 5. تفسير عرفاني رمزي و صوفي اشاري؛ 6. تفسير اجتماعي؛ 7. تفسير علمي؛ 8. تفسير جامع.

اسلاید 7 :

برخی از ویژگی های تفسیر
ويژگى‏هاى اين اثر گران‏بها را مى‏توان در مؤلفه‏هاى زير، خلاصه نمود:
1. يكى از اسیب های دامنگير نوع كتاب‏هاى تفسير اثرى، فراهم آمدن تركيبى از روايات صحيح، موضوع، ضعيف و. در كنار هم كه در پاره‏اى از موارد، نه‏تنها گرهى از كار فروبسته تفسير نگشاده، كه گرهى بر گره‏هاى آن افزوده است
نويسنده در اين اثر، تلاشى درخور انجام داده است. وى ضمن آوردن روايات تفسيرى، آنها را مورد نقد علمى قرار داده و بازشناسى روايات صحيح از ضعيف را در پرتو محكمات قرآن و حديث ميسر ساخته است(

اسلاید 8 :

2.تفسير تطبيقي ( سبک نوين در تفسير روايي )
اين مطلب از چند جهت قابل توجه است:

الف:در اين تفسير براي اولين بار روايت هاي تفسيري فريقين ( شيعه و اهل سنت ) در کنار همديگر قرار گرفته و به نقد و بررسي و داوري بين آن ها پرداخته شده است.

ب:در اين تفسير علاوه بر استفاده از احاديث پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) و اهل بيت (عليهم السلام)، از اخبار صحابه و تابعين نيز استفاده شده است.

ج:در اين تفسير از اقوال مفسران شيعه و اهل سنت به مناسبت مباحث استفاده شده است.

اسلاید 9 :

3:رويکرد تقريبي در تفسير
سبک نويني که مؤلف در تفسير خود برگزيده، رويکرد تقريبي را شکل داده است. يعني استفاده از احاديث و اقوال مفسران فريقين در کنار هم، بدون توهين به آن ها، همراه با نقد و بررسي محترمانه و عالمانه و منصفانه، رويکرد جديدي را در تفسير شکل داده است که از آن با عنوان تفسير تقريبي ياد مي شود که جهت گيري تفسيري را نشان مي دهد.

نگاه تقريبي به تفسير در عصر حاضر، زمينه ساز وحدت مسلمانان و استفاده همگان از احاديث اهل بيت (عليهم السلام) و پي بردن به نقاط قوت روايات فريقين و رفع نقاط ابهام و ضعف مي شود. اين رويکردي است که مسلمانان در عصر حاضر بيش از هر چيز بدان نياز دارند.

اسلاید 10 :

4:مباحث فقهی
درذیل ایه [سورة البقرة (2): آية 233]
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالاً عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (233)

حق حضانت فرزند
[2/ 6821] ما رواه أبو داوود عن الأوزاعي عن عمرو بن شعيب عن أبيه عن جدّه عبد اللّه بن عمرو: أنّ امرأة جاءت إلى النبيّ صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فقالت: يا رسول اللّه، إنّ ابني هذا كان له بطني و عاء و ثديي له سقاء و حجري له حواء، و إنّ أباه طلّقني و أراد أن ينتزعه منّي! فقال لها رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: «أنت أحقّ به ما لم تنكحي»

اسلاید 11 :

و المالكيّة: في الذكر إلى أن يبلغ الحلم. و الأنثى حتّى تتزوّج.
و الشافعيّة: إلى أن يبلغ الولد سنّ التميز و يختار أن يكون مع أمّه أو أبيه.
و الحنابلة: إلى سبع سنين. ثمّ يختار إن كان ذكرا. أمّا الأنثى فتقع في كفالة الأب بعد سبع سنين‏.
*** قال العلّامة الحليّ: إذا بانت المرأة من الزوج، كانت أحقّ بالحضانة في الذكر مدّة الحولين، و في الأنثى مدّة سبع سنين. قال: و هو رأي الشيخ في النهاية.
و قال المفيد: الأمّ أحقّ بالولد الذكر مدّة الحولين، و بالأنثى مدّة تسع سنين‏.

اسلاید 12 :

5: كثرت منابع:
نويسنده در عين وفادارى به مكتب و اعتقاد جازم به اصول مذهب، خود را به منابع روايى فرقه‏اى خاص از مسلمانان مقيد نكرده است، بلكه با سعه صدر، علمى‏نگرى، پرهيز از برانگيختن تصعب و با خوددارى از جريحه‏دار كردن احساسات ديگران، از همه آثار مدون مورد اهتمام فرق مسلمان استفاده كرده است. نگاهى به فهرست بلند منابع اين كتاب كه حدود 220 مرجع را دارا مى‏باشد، گواه درستى اين ادعاست‏

اسلاید 13 :

6:شرح و توضيح برخى از كلمات و يا مفاهيم دشوار روايات:
آوردن توضيحاتى درباره برخى از لغات و يا عبارات مشكل متن روايات، از ديگر مزاياى اين اثر است كه آگاهى از آن‏ها براى فهم بهتر خواننده ضرورى است و يافتن آن‏ها در منابع، صرف نظر از اينكه ممكن است منابع لازم در اختيار خواننده نباشد، او را از مطالعه بازمى‏دارد؛ لذا نويسنده با توضيحاتى لازم و كوتاه، موضوع را روشن ساخته است‏

اسلاید 14 :

جايگاه التفسير الاثري الجامع در روش ها و گرايش هاي تفسير قرآن
هر چند که گرايش غالب اين تفسير شيوه تفسير اثري ( = نقلي ) است، اما با دقت در آن متوجه مي شويم که در اين تفسير از روش هاي متنوع استفاده شده است؛
اینک به بررسی موارد جزی ان می بردازیم

1ــتفسیر قران به قران

استاد معرفت در مقدمه تفسير يادآور مي شود که اولين گام او در تفسير، استفاده از تفسير قرآن به قرآن يعني ردّ متشابهات به محکمات است که مورد تأکيد قرآن و روايات است. در اين تفسير در موارد متعددي از اين روش استفاده شده است. از جمله در مورد تفسير آيه صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ به آيه وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً استدلال شده است.
و نيز در تفسير اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ به آيه توبه 72و حديد 27استشهاد کرده اند. سپس با استفاده از آيه طه / 81 و نحل / 106 و ممتحنه / 1 و بقره / 108 توضيح مي دهند که صراط مستقيم راه ميانه است که غلو و تقصير در آن نيست.

اسلاید 15 :

2.روش تفسير قرآن با سنت پيامبر و اهل بيت (عليهم السلام)
مرحوم آية الله معرفت در مقدمه تفسير بيان کرده که گام دوم ايشان در تفسير هر آيه، استفاده از روايات پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم)، اهل بيت (عليهم السلام) و صحابه است.

اسلاید 16 :

3.تفسير قرآن با اقوال صحابي
مؤلف، تفسير صحابي را از نظر علمي و عملي معتبر مي داند و آن را يکي از منابع اصلي تفسير مي شمارد. البته با دو شرط: اول صحة الاسناد و دوم اينکه صحابي از افراد بلند مرتبه صحابيان باشد
البته ايشان در جاي ديگر، اقوال صحابيان معصوم را حجت مي داند
او در لا به لاي تفسير آيات سوره حمد مکرر از احاديث صحابيان بزرگ استفاده کرده اند از جمله: از ابن مسعود و ابن عباس جابر بن عبدالله و.
مانند:
[1/ 531] و أخرج ابن أبي حاتم عن ابن عباس في قوله: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‏ يقول ألهمنا دينك الحق‏.
[1/ 532] و أخرج الطبراني في الكبير عن ابن مسعود قال: الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‏ الذي تركنا عليه رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم‏

اسلاید 17 :

4.تفسیربا قول تابعی
مؤلف محترم در تفسير، به دفعات از اقوال تابعين بهره برده است.مثلاً در تفسير الْعالَمِينَ در سوره حمد، از عکرمة نقل مي کند که مقصود « جن و انس » هستند ( 475/1 ) و از سعيد بن جبير ( 476/1 ) و مجاهد ( 477/1 ) و فراء و ابوعبيده ( 478/1 ) زيد بن اسلم ( 479/1 ) و. روايت هايي حکايت مي کند و گاهي به بررسي و نقد آراي تابعين مي پردازد.

اسلاید 18 :

5.روش تفسير اشاري ( رمزي و عرفاني و باطني )
الف :تفسیررمزی
در تفسير سوره حمد، برخي از تفاسير اشاري رمزي را حکايت کرده است، از جمله در مورد تفسير « اَلْحَمْدُ لِلّهِ » از تفسير حقائق التفسير، السلّمي از امام صادق (عليه السلام) حکايت مي کند:في قوله « اَلْحَمْدُ لِلّهِ » فقال: من حمده بجميع صفاته کما وصف نفسه فقد حمده. لانّ الحمد، حاء و ميم و دال. فالحاء من الوحدانية و الميم من الملک، و الدال من الديمومة فمن عرف بالوحدانية و الملک و الديمومة فقد عرفه. سپس مؤلف مي نويسد:و هذا من الرموز عند اهل الاشارةو هيچ نقدي نسبت به اين تفسير بيان نمي کند.

اسلاید 19 :

ب :شيوه تفسير عرفاني و صوفي
مؤلف محترم تلاش مي کند که با توجيهي نوين، اين اشارات قلبي و عرفاني را قابل قبول جلوه دهد.ايشان معتقد است که اينها از باب تداعي معاني است نه تفسير اصطلاحي؛ براي مثال در مورد آيه:اذْهَبَا إِلَى‏ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى‏. که خطاب به موسي و هارون است و مسأله مبارزه با فرعون مطرح شده است.

برخي عرفا به ذهنشان رسيده و تداعي معاني شده که: تهذيب نفس و جلوگيري از طغيان و سرکشي آن قبل از هر چيز است. پس به خود خطاب کرده که: چرا از فرعونيت نفس خود غافل هستي، به سوي او برو و به تهذيب آن بپرداز که طغيان کرده است.اما اين عارف نمي خواهد که قرآن را تفسير کند و بگويد مقصود از فرعون در آيه نفس اماره است و نمي گويد که مقصود از موسي و هارون، هر انسان خردمند و حکيم است، بلکه به ذهنش خطور کرده که از نجواي آيه براي وعظ و تذکر نفس استفاده کند. بنابراين تفسير به رأي نخواهد بود.

اسلاید 20 :

ج :شيوه تفسير باطني
مؤلف محترم در مقدمه تفسير، مطالب مفصلي در مورد تأويل و بطن ارائه و ديدگاهي جديد در مورد بطن ( = تأويل ) ابراز کرده است و آن را معناي التزامي آيه و پيام عام و قاعده کلي مي داند که با الغاي خصوصيت از آيه به دست مي آيد.

سپس آيه:وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُم لاَ تَعْلَمُونَ. را بيان مي کند که ظاهر آيه در مورد مشرکان و اهل کتاب است، اما پيام عام، آيه قاعده کلي « رجوع جاهل به عالم است » است که شامل همه اعصار مي شود که عموم مردم به متخصص رجوع کنند