بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: زمینه های اجتماعی رشد بنیادگرائی و سلفی گری در جهان اسلام
اسلاید 2 :
بنيادگرايي واژهاي است که اصالتاً و نخستينبار براي اشاره به جنبشهاي مختلف پروتستان در امريکا بهکار رفته است.
این مفهوم اشاره دارد به فهمي ناب از منابع و متون اوليه دینی و پيراستن آن از شوائبي که در اثر مدرنيته عارض اين سنت ديني گشته است.
با انتقال این مفهوم جهان اسلام
با واژه هايي چون بنيادگرايي، اسلام سياسي، جنبشهاي اسلامي معاصر، احياگري اسلامي و مانند آن معاملهاي يکسان ميشود که اين امر عمدتاً به دليل غلبه ضلع سياسي اين پديده در جهان معاصر است.
اسلاید 3 :
بنيادگرايي در جهان اسلام را را جنبشي در تلاش براي حصول مقاصد پنجگانه زير دانسته است:
1. احياي قرآن و سنت خلفاي راشدين؛
2. نفي تحولات بعدي در دوران ميانه جهان اسلام بهخصوص در زمينههاي فقه، کلام، فلسفه و .؛
3. انفتاح ابواب اجتهاد به خلاف رأي علماي گذشته سني؛
4. تلقي حداکثري از اسلام به عنوان طريقي جامع براي زندگي، به خلاف نظر علماي سنتي که بهزعم مودودي آن را محدود به شهادت، صلات، صوم، صدقه و حج ميدانند.
5. تهذيب و خلوص عقيدتي و رفتاري.
اسلاید 4 :
سوال اصلی: چه چیزی در جامعه و جهان اسلام رخ داده است که بازار بنیادگرائی و تمایل به سلف چنین گرم شده است؟
جواب اجمالی: در یک جمله کوتاه در مورد زمينههاي اجتماعی بنيادگرايي و سلفيه ميتوان به يک عامل اصلي مواجهه با تمدن غرب و مدرنيته و عواملي محلي مانند فقدان دموکراسي، فقدان تحصيلات کلاسيک ديني، اوج گرفتن باورهاي ديني در برخي جوامع اشاره کرد.
اسلاید 5 :
مدرنيته با ايجاد تحول در نقش دين در زندگي فردي و اجتماعي، بحرانهاي متعدد هويتي و اجتماعي را براي جوامع سنتي که عامل سامان بخش آنها دین بود ايجاد کرده است.
اسلاید 6 :
عبدالله احمد النعيم استدلال کرده است که بنيادگرايي محصول ناگزير منابع مذهبي خاص اسلامي نيست، بلکه اين پديده يک پاسخ بومي به بحرانهاي عميق اجتماعي، سياسي و اقتصادي در جوامع اسلامي است. از نظر او، جوامع اسلامي در معرض همان اصول زندگي اجتماعي و سياسي هستند که بر جوامع ديگر نيز حاکم است. مسلمانان نيز بهطور انفرادي يا جمعي، تلاش ميکنند نيازهاي ابتدايي به غذا، مسکن، امنيت و ثبات سياسي را همچون ديگر انسانها بهدست آورند. آنان اين امور را تحت همان شرايط و قواعدي انجام ميدهند که بر تمام جوامع انساني حاکم است؛ يعني قواعدي مثل تغييرات اجتماعي و نيز اصل انطباق در واکنش به تحولاتي که زندگي افراد را تحت تأثير قرار ميدهد. (Ahmad Anna'im, 2003, pp. 25-26).
از ديد اين دسته از انديشمندان، مدرنيته تغييراتي ساختاري در جامعه ايجاد ميکند که اضمحلال سنت را در پي دارد؛ شهرنشيني، پلوراليزم قومي و مذهبي، ايجاد دولت –ملت برخي از مهمترين اين تغييرات هستند.
اسلاید 7 :
پژوهشگران جامعه شناسي دين (Bruce, 2008, pp. 1-10) اغلب برآناند که جوهره حرکت بنيادگرايي نوعي اعتراض به روند مدرنيزاسيون و تأثيرات وسيع اجتماعي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي آن بر جوامعي است که دستکم يکي از مهمترين منابع الهام نظري و عملي نظامها و روابط اجتماعي، سياسي، اقتصادي و حتي خانوادگي اين جوامع دين بوده است.
اسلاید 8 :
سوال مهم :
مدرنيته چه تغييراتي را در جوامع ايجاد کرده که چنين واکنشهاي تندي برانگيخته است؟ مدرنيته چگونه تلقي سنتي از دين و جايگاه آن در جوامع سنتي را متحول کره است که دينداران به فکر بازگشت دوباره به منابع اصيل ديني افتادهاند؟
اسلاید 9 :
مدرنيته با ايجاد تحول در ساختارهاي اقتصادي جوامع سنتي، موجب شد زندگي پيشتر يکپارچه و منسجم سنتی به حوزههاي متعدد و مختلفي تقسيم شود که هر حوزه داراي نظام ارزش منحصر و خاص خود بود که لزوماً ارتباطي با ارزشهاي ديني و نظم پیشین نداشت نداشت.
مثلا در جامعه سنتی کارگر فردی و عضوی از خانواده کارفرما محسوب می شد،در حالی که در جامعه مدرن کارگر کارخانه در نظر صاحب کارخانه فقط کارگر است و کارفرما به دیگر جنبه های زندگی او کاری ندارد. کارگر فقط باید خوب کار کند.
ادب، دین، خانواده و تربیت او به صاحب کارخانه ارتباطی ندارد.
اسلاید 12 :
نهادهايي که پيشتر در کنترل نهاد دین (کلیسا و حوزه) بود مانند نهاد آموزش، بهداشت، تأمين اجتماعي و دادهگاهها به تدريج سکولار شده و از دست نهاد دینی خارج شد. ديگر حتي نهادهای دینی نيز که متولي اين امور مدرن ميشدند، افرادي را به کار ميگرفتند که دانش آموخته نهادهاي سکولار بودند.
اسلاید 15 :
مدرنیته در ابعاد گوناگون سیاسی اقتصادی و آموزشی جايگاه کليدي دين در جامعه سنتي را مخدوش کرد.
مکتب خانه
اسلاید 16 :
مدارس و کلاسهای درس جدید
اسلاید 17 :
اصلاحات دینی در اروپا از اين جهت نيز مهم بود که با زير سؤال بودن حجيت و مرجعيت دینی و کليسا، راه را براي ايجاد فرق متعدد و انشعابات مختلف درون کليسا فراهم ميکرد و از اين جهت جامعه را با واقعيت تنوع ديني و فرهنگي آشنا ميساخت که خود ضرورت عملي بسيار مهمي براي شکل گيري نظامهاي دموکراتيکي بود که بر دين بنا نشده باشند؛ چه اينکه ديگر يکپارچگي اعتقادي لازم براي چنين حکومتي ديني وجود نداشت.
اسلاید 18 :
در اروپا اختلافات مذهبي، از سوی اصلاحگران ايده دموکراسي را به عنوان يک راه حل تقويت کرد، اما در کشورهاي اسلامي به عکس وجود اختلافات مذهبي، تبديل به انگيزهاي قوي براي بسياري اصلاح گران اجتماعي شد تا وحدت امت اسلامي را تقويت کرده و از دامنه اختلافات بکاهند.
در جهان اسلام، تلاش براي اين بود که اختلافات ديگري مانند اختلاف در قوميت، زبان، فرهنگ و مانند آن، در سايه وحدت ديني امت اسلام ناديده گرفته شود.
اسلاید 19 :
از سوي ديگر، تحولات در علم، اين پيامد محسوس معرفت شناختي را داشت که موجود حقايق مطلق را در معرفت منکر ميشد.
تلقی جدید از علم اين پيامد نظري را دارد که در مورد هيچ نظريهاي نميتوان گفت اين مطلقاً سخن نهايي است؛ سرايت چنين تلقياي از معرفت علمي به معرفت ديني در دراز مدت مطلقگرايي ديني را به چالش کشد.
