پاورپوینت اصلاح گیاهان دارویی

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

اصلاح گياهان دارويی

اسلاید 2 :

تعریف گیاهان دارویی

تمام يا اجزايي از آن به صورت تازه، خشك شده يا فراوريشده جهت تشخيص، درمان، پيشگيري، كمك به اعمال فيزيولوژيكي و حفظ بهداشت بدن انسان  بكار ميرود.
یک یا برخی از اندامهای آن دارای مادهی موثرهی مشخصی باشد که در درمان بیماری یا پیشگیری از بروز آن بر موجودات زنده مورد استفاده قرار گیرد.

اسلاید 3 :

تعریف گیاهان دارویی

گیاهی که دارای صفات زیر باشد گیاه دارویی نامیده میشود:

1) در پیکراین گیاهان یک مادهی موثره یا متابولیتهای ثانویه ساخته و ذخیره شده باشد كه برای مداوا به کار رود.
 این مواد طی فرآیندهای ویژه و پیچیدهی بیوشیمیایی به مقدار خیلی کم و (حتی کمتراز1 درصد وزن خشک) ساخته میشود.

2) اغلب ممکن است یک اندام گیاه مثل ریشه، ساقه، برگ و . دارای بیشترین مادهی موثره بوده، بنابراین نمیتوان کل گیاه را مادهی دارویی دانست.

اندامهای گیاهی برداشتشده که حاوی مادهی موثره باشند پس از فرآوری و آمادهسازی تحت جداسازی، خرد کردن، خشککردن، تخمیر و . قرار میگیرند.

اسلاید 4 :

تفاوت گیاه دارویی و داروی گیاهی

گیاهان دارویی شامل بخشهایی از گیاه است که پس از خشکاندن، بدون ایجاد هرگونه تغییری در مغازهها و عطاریها به فروش میرسد. گیاهان دارویی مثل زیره، رازیانه، هل یا دارچین گیاهانی هستند که برخی خواص درمانی آنها که عمدتاً بی ضرر یا کم ضرر هستند، به اثبات رسیده است اما:
داروهای گیاهی حاصل تبدیل برخی گیاهان به دارو در کارخانههای داروسازی و طی فرآیندی خاص و استریل هستند.

اسلاید 5 :

تعریف گیاهان دارویی
ماده مؤثر گیاهان در قسمتهای مختلف گیاه به شرح ذیل وجود دارد :

1- بذر: شنبلیله، آنیسون، سیاه دانه، كرچك، خار مریم (ماریتیغال)، زیره و .
2- برگ: گردو، گزنه، مورد، آویشن شیرازی، گل انگشتانه و .
3- ساقه: بید، رزماری، دارچین، بلوط و .
4- ریزوم: سنبل الطیب، سورنجان، گزنه، نعناع، زردچوبه و .
5- ریشه: شیرین بیان، گزنه، بابا آدم، كاسنی و .
6- گل: بابونه، گل محمدی، رازك، گاوزبان، زعفران، ذرت، همیشه بهار، پنیرك و .
7- سرشاخه گلدار: گل گاوزبان، زوفا، اسطوخودوس، آویشن برگ باریك و .
8- میوه: زیتون تلخ، زرشك، عناب و .
9- صمغ: باریجه، آنغوزه، سقز، كتیرا و .
شکلهای مصرف گیاهان دارویی:
* گیاه تازه
* گیاه خشک شده یا کنسرو شده
* بصورت فرآوری شده توسط حرارت
استحصال مواد مؤثر در صنعت
جوشانده – قطره – شربت – ژل – پماد – شامپو – عرقیات – سیگار – قرص – كپسول – آمپول و ..

اسلاید 6 :

Importance of MPs

اسلاید 7 :

تاریخچه گیاهان دارویی
قدمت شناخت خواص دارویی گیاهان شاید بیرون از حافظه تاریخ باشد
مصریان و چنییها در زمره اولین جمعیتهای بشری هستندکه فراتر از 3000 سال قبل از میلاد مسیح ازگیاهان به عنوان دارو استفاده برده و حتی برخی از گیاهان را برای درمان دردها کشت داده اند.
شناخت مواد دارویی مورد استفاده مصریان قدیم از روی پاپیروسهای مقدسی که از آنان به جای مانده است، میسر میباشد.
باارزشترین این پاپیروسها «پاپیروس اسمیت» است.
دو كشور چین و هند هم چون ایران از پیشگامان طب سنتی و داروسازی گیاهی بوده اند.
اولین آثار كشف شده از چین نوشتهای است به نام شینون مربوط به حدود 2800 سال قبل از میلاد مسیح كه در آن حدودا 1000 گونه ی دارویی شرح داده شده است.
یكی دیگر از نقش های گیاهان دارویی در شفا و افزایش طول عمر انسان مربوط به 2000 سال قبل از میلاد مسیح در كشور هند می باشد.

اسلاید 8 :

تاریخچه گیاهان دارویی
بقراط حکیم بنیانگذار طب نهان قدیم و شاگرد وی ارسطو و دیگران برای استفاده ازگیاهان در درمان بیماریها ارزش زیادی قائل بوده اند.
یکی ازشاگردان ارسطو به نام تئوفراست مکتب درمان با گیاه را بنیانگذاری کرد.
پس از آن دیوسکوریدوس در قرن اول میلادی مجموعهای از ۶۰۰ گیاه دارویی را با ذکر خواص درمانی هر یک را تهیه و به صورت کتابی در آورد که این کتاب بعدها سر آغاز بسیاری از مطالعات علمی در زمینه گیاهان دارویی گردید.
تاریخچه پزشكی و درمان در ایران به دوران آریایی، در حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد.
توضیح خواص درمانی زیره و شوید در نسخه عربی (پیرامون ۱۳۳۴ م) از کتاب دماتریا مدیکا از نوشتههای دیوسکوریدوس

اسلاید 9 :

تریتا به عنوان نخستین پزشك و جراح آریایی با گیاهان و خواص آن ها آشنایی فراوان داشت. او برای درمان بیماری ها از عصارههای گیاهانی كه خود استخراج می كرد، استفاده می نمود.
 در كتیبه های مربوط به زمان هخامنشیان، از زعفران به عنوان گیاه دارویی یاد شده است.
در قرن هشتم تا دهم میلادی دانشمندان ایرانی ابوعلی سینا و زکریای رازی، و دیگران به گیاهدرماني رونق زیادی دادند و گیاهان بیشتری را در این رابطه معرفی کردند.
از تألیفات رازي: كتاب «طب المنصوري» و 24 كتاب معروف در زمينه نسخههاي تهيه و تجويز دارو از منابع گياهي را نام برد.
كتاب «قانون» يكي از معروفترين آثار پزشكي دنيا، از ارزشمندترين منابع قديمي طب سنتي است كه ابوعليسينا پزشك و فيلسوف ايراني در آن 811 داروي گياهي و خواص درماني آنها را معرفي كرده است
در قرن سیزدهم ابنبیطار خصوصیات بیش از ۱۴۰۰ گونه را در کتابی که از خود به جای گذاشته یاد آور شد.
تاریخچه گیاهان دارویی

اسلاید 10 :

اهمیت اقتصادی گیاهان دارویی
اهميت و ارزش گياهان دارويي همواره در زندگي انسان مورد توجه بوده است
نقش: در تأمين بهداشت و سلامت جوامع هم به لحاظ درمان و هم پيشگيري از بيماريها
يکي از مهمترين منابع تأمين غذايي و داروئي بشر در طول نسلها
ارزش اقتصادي و تجاري گياهان داروئي فوقالعاده زياد و
روز به روز بطور تصاعدي، اين ارزش افزایش مییابد
ارزش تجارت جهاني گياهان دارويي از 24/3 ميليارد دلار در سال ۱۹۹۷
حدود 100 ميليارد دلار در سال 2010
پيشبيني ميگردد تا سال 2050 به ارزشي بالاتر از 5000 ميليارد دلار(5تريليون)
حدود ½ تا ¼ از داروهاي موجود در بازار دارويي دنيا داراي منشأ گياهي هستند؛
يا مستقيماً از گياهان استخراج شدهاند و يا پس از شناخت مسيرهاي متابوليكي، در آزمايشگاهها سنتز شدهاند

اسلاید 11 :

در اروپا حدود ۱۵۰۰ گونه از گياهان دارويي و معطر مورد استفاده
حدود 25% از داروهاي تجويزشده در امریکا، حاوي حداقل يک ترکيب فعال گياهي
بيش از 60 ميليون آمريكايي سالانه مصرفكنندة گياهان دارويی
در آمريكا سالانه در حدود 125 ميليون نسخه نوشته شده حاوي داروهاي گیاهی
در چين، فروش داروهاي سنتي در طول چند سال اخير دو برابر
در هند صادرات نسبت به سالهاي قبل سه برابر
حدود 40% داروهاي داروخانههاي چين گياهي
با توجه به رويكرد كشورهاي جهان به داروهاي گياهي و فرآوردههاي طبيعي در سالهاي آينده مصرف گياهان دارويي در صنایع دارویی 
اهمیت اقتصادی گیاهان دارویی

اسلاید 12 :

وضعیت گیاهان دارویی ایران
ايران با دارا بودن ۱۱ اقليم از ۱۳ اقليم آب و هوايي جهان  تنوع آب و هوايي بسيار مناسب
ايران از نظر تنوع گونهاي با خواص متعدد دارويي و ارزش صنعتي در زمره مهمترين کشورهاي
جامعه گياهي ايران نيز به تعداد تقريبي 10/000-7/500 گونه، داراي تنوع و فراواني كمنظير
برخورداري از قريب به ۵۶۹ جنس دربرگيرنده حدود ۲۳۰۰ گونه
يکي از هفت کشور آسيايي داراي بيشترين تنوع گياهان دارويي (جدول روبرو)

اسلاید 13 :

گياهان دارويي ايران داراي خواص مختلف دارويي، آرايشي و بهداشتي، کشنده آفات، مکملهاي غذايي، چاشنيجات، عطرسازي و .  ميتوانند در صنايع مختلف مورد استفاده قرار گرفته و تبديل به کالا شوند
داشتن بيش از 90% از كل گونههاي دارويي دنيا
نزديک 1728 گونه بعنوان گياهان بومي ايران (اندميک) هستند يک ظرفيت انحصاري در کشور
علاوه بر زعفران، مهمترين گياهان دارويي صادراتي در سال‏هاي اخير زيره سبز، آويشن، بابونه، بومادران، كتيرا، شيرينبيان، برگ کنار، سقز، و . که 
به کشور‏هاي آلمان، آمريکا، انگلستان، فرانسه، پاکستان، هند، چين، ترکيه، بحرين، کويت، قطر، و امارات صادر
پس از هند و پاکستان بزرگترين کشور توليدکننده حنا
اصليترين توليدکننده عصاره کتيرا در جهان مي باشد ۷۰ درصد کتيراي توليدي در شرق
بطور متوسط توليد ۴۰۰ تن در سال
وضعیت گیاهان دارویی ایران

اسلاید 14 :

ضعفها و تهديدها
ايران، عليرغم برخورداري از منابع غني و متنوع گياهان دارويي به دليل موقعيت خاص جغرافيايي، نه تنها نتوانسته است از بيشتر ظرفيتهاي نهفته در اين صنعت بهخوبي استفاده نمايد، بلکه بنا به دلايلي، بسياري از گونههاي گياهي ارزشمند آن در معرض خطر انقراض قرار گرفتهاند:
برداشت بيرويه و غيراصولي گياهان دارويي، تخريب زيستگاههاي طبيعي، نداشتن نيروي متخصص کافي و عدم بکارگيري فنون مؤثر و مدرن روز در حفاظت و تکثير گونههاي ارزشمند
سهم ايران از تجارت 100 ميليارد دلاري جهاني گياهان دارويي در سال 2010 حدود 100 تا 150 ميليون دلار(5/1-1%) بود
تنزل از رتبه 5 صادركننده گياهان دارويي به 32 از سال 1382 تاكنون
تعداد گونههاي دارويي منتخب آن براي داروهاي گياهي تنها 238 گونه و
داروهاي گياهي موجود در بازار داخلي آن فقط 150 داروي گياهي
از 2300 گونه موجود
در حاليكه مثلاً در کشور آلمان (يک کشور از قاره كوچك اروپا) بالغ بر 7000 نوع دارو بصورت قرص،کپسول، آمپول و شربت با منشاٌ گياهي توليد
وضعیت گیاهان دارویی ایران

اسلاید 15 :

جالب است بدانيم كه تعداد کل قلم داروهايي که از گياه نعناع به تنهايي در جهان به دست ميآيد، 672 قلم است ولي اين رقم در ايران براي نعناع به همراه گياه سير حدود 18 قلم دارو ميباشد
در حاليكه دنيا به سمت افزايش ميزان استفاده و استعمال داروهاي گياهي به جاي داروهاي شيميايي پيش ميرود و در حدود 55-54% داروهاي شيميايي جهان منشاٌ گياهي دارند
مثلاً 37% از داروهاي صنعتي درآمريکا با داروهاي گياهي جايگزين شدهاست
اين نرخ براي داروهاي داخلي در حدود 10-5% ميباشد
اگر چه مطابق اظهارنظر مقامات مسؤول و برخي منابع رسمي در حال حاضر اين سهم تنها حدود 2% است
وضعیت گیاهان دارویی ایران

اسلاید 16 :

ذخایر ژنتیک گیاهی
اهلی کردن گیاهان با ساکن شدن جوامع بشری همراه بوده است
قدمت آن حدود 10هزار سال پیش
اهلی کردن منجر به خلق ژنوتیپهای سازگار با شرایط محلی شده، و منجر به تشكيل ذخیره ژنتیکی غیرقابل محاسبهای برای امروز
تا قبل از پروسه اهلی کردن، فرایندهای تکاملی از طریق گزینش طبیعی
گزینش طبیعی یا انتخاب طبیعی فرایندی است که در طی نسلهای پیاپی، سبب شیوع آن دسته از صفات ارثی میشود که احتمال زنده ماندن و موفقیت زاد و ولد یک ارگانیسم را در یک جمعیت افزایش میدهند
مثال: مقاومت میکروارگانیسمها در برابر آنتیبیوتیکها
به طور طبیعی دریک جمعیت از باکتریها، تعداد بسیار زیادی باکتری وجود دارد. علاوه بر آن گوناگونی مواد ژنتیکی در باکتریها (بیشتر در اثر جهش) بسیار چشمگیر است. بسیاری از باکتریها هنگامی که در معرض آنتیبیوتیکها قرار میگیرند بسرعت کشته میشوند. با این حال برخی از آنها در اثر جهش (موتاسیون) اندکی نسبت به آنتیبیوتیکها مقاومترند و اگر تنها به مدت کوتاهی در معرض آنتیبیوتیک قرار گیرند زنده خواهند ماند.
این حذف انتخابی باکتریهای غیر مقاوم از جمعیت همان انتخاب طبیعی است

اسلاید 17 :

سه فرایند سیستماتیک که باعث تغییر ساختار ژنوتیپی گیاهان میشوند شامل:
جهش، مهاجرت (جريان ژني) و نوترکیبی است که
گزینش طبیعی، تنوعی که توسط این سه فرایند ایجاد شده است را غربال میکند
جهش یا موتاسیون یک تغییرِ ژنتیکیِ است که صفاتِ زیستی بعضی از افرادِ یک گونه را تغییر میدهد.
به عبارتِ دقیق تر، جهشها تغییراتی در توالیِDNA هستند
در هر یک از فعالیتهای سلولی نظیر فرایندهای همانندسازی، رونویسی، ترجمه، ترکیب مجدد یا نوترکیبی کروموزومها و بروز و ظهور اطلاعات ژنتیکی احتمال خطا و اشتباه وجود دارد.
جریان ژن :(gene flow) (به آن مهاجرت ژن نیز گفته میشود) جابجایی و انتقال آللهای ژن از یک جمعیت به جمعیتی دیگر است
الل (allele) در حقیقت ژن کنترلکنندهی یک صفت است که در یک جایگاه مشخص روی کروموزوم قرار گرفته
مهاجرت به داخل و یا خارج از یک جمعیت، نقشی کلیدی در تغییر بسامد آللها در آن جمعیت بازی میکند.
ذخایر ژنتیک گیاهی

اسلاید 18 :

عوامل زیادی در میزان جریان ژن بین جمعیتهای گوناگون تاثیرگذارند اما
تحرک یکی از اساسیترین عوامل
هر اندازه توان تحرک یک جاندار به همان نسبت توان مهاجرتش نیز 
گر چه جانوران توان جابجا شدن بالاتری  دارند، ولی گیاهان نیز با استفاده از عواملی چون باد و دیگر جانوران، میتوانند گرده و تخم خود را در مسافتهایی قابل توجه منتشر سازند
نوترکیبی ژنتیکی فرآیندی است که طی آن مولکول اسید نوکلئیک (DNA, RNA)  شکسته شده و به شکلهای مختلف به یکدیگر متصل میشوند
در حال حاضر یعنی دوره بعد از اهلی کردن گیاهان، گزینش طبیعی به همراه گزینش مصنوعی توسط بشر باعث افزایش سرعت عمل و تغییر گیاهان در جهت تأمین اهداف بشر است.
ذخایر ژنتیک گیاهی

اسلاید 19 :

منبع ژنتیکی در مفهوم عام عبارتست از تنوع ژنتیکی در هر موجود بیولوژیکی و در دنیای گیاهی عبارتست از تنوع ژنتیکی موجود در گیاهان زراعی اهلی و گونه های وحشی وابسته به آنها
Germplasm is the living genetic resources such as seeds or tissue that is maintained for the purpose of plant breeding, preservation, and other research uses 
انواع ذخایر ژنتیکی گياهي:
گونههای وحشی
واریتههای بومی
اشکال ابتدائی گیاهان زراعی در مراکز تنوع اولیه آنها
گیاهان مهاجرت کرده به مراکز ثانویه که ممکن است تنوع آنها در این مراکز زیادتر باشد
واریتههای زراعی
ارقام اصلاح شده جدید
ذخایر ژنتیک گیاهی

اسلاید 20 :

ذخائر ژنتیکی گیاهی یک مؤلفهی مهم در بخش امنیت غذایی
برآوردها نشان میدهد جمعیت جهان در 2020 به حدود 8 میلیارد نفر برسد؛ پس
تولید مواد غذایی باید 2 برابر افزایش؛ یعنی 5 میلیارد تن در سال افزایش
این مسئله اهمیت جمعآوری و حفظ ذخائر ژنتیکی گیاهی را در جهان آشکار میکند
چرا که برای تأمین این افزایش، انسان ناچار به اعمال فشار بر روی زیستگاههای طبیعی خواهد بود (برداشت زیاد از طبیعت)
سال 2010 در کنفرانس رم توسط FAO سال تنوع زیستی نامگذاری شد؛ چون سرعت انقراض جانوران و گیاهان در سالهای اخیر خیلی افزایش یافته
در خیلی از کشورها شاهد ایجاد بانکهای ژن هستیم که بخشی از تنوع ژنتیکی موجود در کشورها را مورد حمایت خود قرار میدهند.
اما باید دقت شود روشهای جمعآوری حداقل باید 2 هدف را تأمین کنند:
1. تأمین حداکثر تنوع
2. حداقلی کردن از بین رفتن مواد گیاهی در طی زمان
ذخایر ژنتیک گیاهی