پاورپوینت تعریف پرتوهای یونساز

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

تعریف پرتوهای یونساز
اثرات بیولوژیکی پرتوهای یونساز
هدف حفاظت در برابر اشعه
چگونگی دستیابی به هدف
قانون حفاظت در برابر اشعه ایران
استانداردهای حفاظت در برابر اشعه
اصول اساسی حفاظت در برابر اشعه
مفاهیم و اصول اساسی حفاظت در برابر اشعه

اسلاید 2 :

تعریف پرتوهای یونساز
پرتوهای یونساز از ديدگاه حفاظت در برابر اشعه به پرتوهايي اطلاق ميگردد كه بتوانند در مواد بيولوژيكي يونسازي نمايند نظير پرتوهاي آلفا، بتا، گاما، ايكس و نوترون.

اسلاید 3 :

اثرات پرتوهای یونساز
پرتوها باعث یونیزاسیون:
اتمها میگردند که،
مولکولها را تحت تاثیر قرار میدهند و میتوانند بر،
سلّولها اثرگذاشته و عامل تاثیربر روی،
بافتها شوند وموجب تاثیر در
اندامها شده و منجر به تاثیر در
تمام بدن شوند.

اسلاید 4 :

اثرات بیولوژیکی پرتوها
اثرات قطعی
اثرات احتمالی
آسیب اندامها
ایجاد زمینه آب مروارید
ایجاد زمینه انواع سرطانها
بروز اختلالات ژنی

اسلاید 5 :

اثرات قطعی
اثرات قطعی ناشی از تخریب وسیع سلّولها در دزهای بالاست
بروز زود هنگام اثرات : چند روز تا چند هفته
وجود حد دز آستانه برای ایجاد اثر خاصّ
عدم بروز اثر قبل از دز آستانه
میزان آسیب بستگی به سطح دز پرتو دارد

اسلاید 6 :

مثالهایی از اثرات قطعی

اسلاید 7 :

اثرات احتمالی
ایجاد تغییرات در ژنها در اثر آسیب سلّولی
تکثیر سلّولی با ژنهای تغییر یافته موجب افزایش:
ابتلا به سرطانها
امکان توّلد نوزاد با اختلالات ژنی
بروز نارسایی های ارثی
میگردد
برای این اثرات حّد دز آستانه وجود ندارد
اثرات دیر آشکار میگردند
احتمال اثر با افزایش دز همراه است
شّدت اثر به دز بستگی ندارد

اسلاید 8 :

هدف حفاظت در برابر اشعه
جلوگیری از اثرات قطعی
کاهش اثرات احتمالی

اسلاید 9 :

چگونگی دستیابی به هدف
وجود قانون
ساختار قانونی
وجود مقرّرات و استاندارد ها
ثبت و صدور پروانه
بازرسی و نظارت
اعمال مقرّرات

اسلاید 10 :

قانون حفاظت در برابر اشعه ایران
این قانون در سال 1368 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است.
بر اساس این قانون، واحد قانونی موظف به اجرای مقررات، آیین نامه ها و استانداردهای مربوطه می باشد. این مسئولیت ها از طرف سازمان انرژی اتمی ایران به مرکز نظام ایمنی هسته ای کشور به عنوان واحد قانونی (Competent Authority/ Regulatory Body) تفویض شده است.

اسلاید 11 :

استانداردهای حفاظت در برابر اشعه
استانداردهای بین المللی:
ICRP 60
IAEA, Safety Series 115, Basic Safety Standard (BSS)
استانداردهای ملّی:
حفاظت در برابر پرتوهای یونساز و ایمنی منابع پرتو-استاندارد پایه، کد ملّی: 7751
Basic Radiation Safety Standard, (BRSS)

اسلاید 12 :

اصول اساسی حفاظت در برابر اشعه
توجیه پذیری فعالیت(Justification)

بهینه سازی حفاظت (Optimization)
ALARA= As Low As Reasonably Achievable
حدود دُز فردی(Dose Limits)

اسلاید 13 :

کمیت ها و یکاهای حفاظت در برابر اشعه

اسلاید 14 :

هدف
در مبحث حفاظت در برابر اشعه، به منظور ارزیابی خطرات بالقوه
ناشی از پرتوها و نیز برآورد میزان آسیب بیولوژیکی ناشی از پرتوها، شناخت کمیت های و یکاهای آن امری ضروری است:

کمیت هایی که میدان پرتو را توصیف می نمایند را کمیت های پرتوسنجی می نامند (مانند پرتودهی).

کمیت هاییکه میزان مشخصی از پرتو را اندازه گیری می نمایند
کمیت های دز سنجی نامیده می شوند (دز جذبی ، دز معادل ، دز مؤثر و.).

اسلاید 15 :

کلیات
انرژی
پرتودهی وآهنگ پرتودهی
دز جذبی
دز معادل،آهنگ دز معادل و ضریب توزین پرتو
دز مؤثر و ضریب توزین بافت
دز معادل و مؤثر جمعی

اسلاید 16 :

انرژی
انرژی عبارت است از توانایی انجام کار و کار عبارت است از
جابجایی نقطه اثر نیرو و یکای هر دو در دستگاه بین المللی یکاها
ژول (J) می باشد.
1 ژول [J] = 1 نیوتن متر [N.m]

در حفاظت در برابر اشعه برای معرفی انرژی پرتوها از یکای
الکترون ولت eV)) استفاده می شود.

1 الکترون ولت [eV] =6/1 10-19 ژول [J]
 

اسلاید 17 :

پرتودهی
پرتودهی که با علامت (x) نشان داده می شود کمیتی است برای سنجش میزان فوتون های ایکس و گاما و سه نکته در تعریف آن حائز اهمیت است:

فقط برای فوتون ها تعریف می گردد.
در هوا بکار برده می شود.
کل بارهای هم علامت تولید شده را اندازه گیری می نماید .

یکای جدید پرتودهی کولن بر کیلوگرم (C/Kg) و یکای قدیم آن رونتگن (R ) می باشد.

اسلاید 18 :

یک کولن بر کیلوگرم عبارت است از آن مقدار تابش ایکس و گاما که بتواند در شرائط متعارفی یک کولن بار الکتریکی هم علامت در یک کیلوگرم هوا ایجاد نماید.

یک رونتگن عبارت است از آن مقدار تابش ایکس و گاما که بتواند در شرائط متعارفی4-1058/2 کولن بار الکتریکی هم علامت در یک کیلوگرم هوا ایجاد نماید.
1R=58/210-4 C/kg air =► 1 C/kg air =3876 R

آهنگ هر کمیت عبارت است از میزان آن کمیت در واحد زمان.
میزان پرتودهی در واحد زمان را آهنگ پرتودهی نامند .
واحد آهنگ پرتودهی C/Kg.s و یا R/s می باشد.

اسلاید 19 :

دز جذبی

دز جذبی که با (D) نشان داده می شود کمیتی است که انرژی جذب شده از کلیه پرتوها در واحد جرم هر ماده را اندازه گیری می کند.

یکای جدید دز جذبی ژول بر کیلوگرم ماده می باشد که نام ویژه آن گری(Gy) می باشد.
یکای قدیم دز جذبی راد (rad) می باشد.

یک گری عبارت است از انرژی معادل یک ژول ناشی از انواع پرتوها که به یک کیلوگرم از ماده منتقل میشود.

یک راد عبارت است از انرژی معادل2-10 ژول ناشی از انواع پرتوها که به یک کیلوگرم ماده منتقل می شود.
1Gy=100 rad =► 1rad= 10-2 Gy

اسلاید 20 :

دز معادل
دز معادل که با (HT,R) نشان داده می شود کمیتی است که دز جذب شده در بافت را با توجه به اثرات بیولوژیکی آن را اندازه گیری می کند و برابر است با حاصل ضرب متوسط دز جذب شده از پرتو نوع R در بافت T (DT,R) در ضریبی به نام ضریب توزین پرتو(WR).
HT,R= DT,R*WR
یکای جدید دز معادل مانند دز جذبی ژول بر کیلوگرم ماده می باشد که نام ویژه آن سیورت(Sv) می باشد.

یکای قدیم دز معادل رم (rem) می باشد.

1Sv=102 rem =►1rem=10-2 Sv

میزان دز معادل در واحد زمان را آهنگ دز معادل می نامند.