بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بسم الله الرحمن الرحیم
اصل هشتم قانون اساسي و وظایف حقوقدانان وقضات محقق
اسلاید 2 :
عدم بر هم زدن «نظم اجتماعي» در معرفتشناسي ديني تا آنجا اهميت دارد كه حتي سيدالشهداء(ع) نيز سعي دارد فلسفهي قيام خود را اختلال در نظم اجتماعي و بروز آنارشيسم معرفي نكند. آن حضرت در تبيين اقدام خود ميفرمايند: «إِنّى لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا وَ لا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا»: «من از روى خودخواهى و خوشگذرانى و یا براى فساد و ستمگرى قیام نكردم.» اين سخن بدان معنا است كه حضرت به صراحت ميخواهند اين موضوع را بيان كنند كه خاستگاه عمل او، شورش عليه حكومت نيست بلکه قیام علیه جریان فاسدی است که قصد هدم ونابودی اسلام وحکومت اسلامی را کرده است.
اسلاید 3 :
حال اين سؤال مطرح ميشود كه در صورت بروز انحراف در حكومت (ولو در شكل ديني) چه كاري بايد كرد؟ آيا بايد چون نظريهي هابز، تن به اقتدار حكومت داد و هر آنچه را كه گفت انجام داد؟ آيا بايد به بهانهي عدم اخلال در نظم اجتماعي، ديده را بر انحراف حكومت بست؟
اسلاید 4 :
پاسخ اين سؤال را سيدالشهداء در ادامه فراز فوقالذكر بيان ميكنند: «إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاِْصْلاحِ فى أُمَّةِ جَدّى(صلى الله علیه وآله وسلم) أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهى عَنِ المُنْكَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّى وَ أَبى عَلِىِّ بْنِ أَبیطالب»: «من قیام كردم براي اصلاح امّت جدّم، مىخواهم امر به معروف و نهى از منكر كنم و به سیره و روش جدّم و پدرم على بن ابیطالب عمل كنم.» بنابراين راهكار امام براي مقابله با انحرافات حكومت، «امر به معروف و نهي از منكر» است. اين مسأله آنقدر مهم است كه سيدالشهداء، براي رسيدن به هدف اصلي خود كه «اصلاح» جامعه است، از ابزاري به نام امر به معروف و نهي از منكر ياد ميكند.
اسلاید 5 :
امر به معروف و نهي از منكر آنقدر در اسلام از اهميت برخوردار است كه از حضرت امير(ع) روايت شده: «لَتَأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ أَوْ لَيَفْتَحَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فِتْنَةً تَتْرُكُ الْعَاقِلَ مِنْكُمْ حَيْرَانَ ثُمَّ لَيُسَلِّطَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ شِرَارَكُمْ فَيَدْعُو خِيَارُكُمْ فَلا يُسْتَجَابُ لَهُمْ ثُمَّ مِنْ وَرَاءِ ذَلِكَ عَذَابٌ أَلِيم»: «بايد امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و گرنه به فتنه و بلایی مبتلا میشوید که عاقلان از شما در آن حیران و سرگردان میمانند، سپس خدا بَدان شما را بر نيكانتان مسلط مىكند. و چون چنين شود، هر چه نيكان دعا كنند دعايشان مستجاب نمىشود.»
اسلاید 6 :
در حالي كه در طول اين سالها «امام خامنه ای روحی فداه» بارها و بارها نسبت به اهميت اجراي اين اصل ديني و قانوني به مسئولين و مردم هشدار دادهاند. تا جايي كه ايشان حتي در «پيام نوروزى» سال 1372 خود (كه معمولا در آن سياستهاي كلان كشور را بيان ميكنند) در مورد اين موضوع نيز صحبت كرده و فرمودند:
اسلاید 7 :
«دشمنان مىخواهند بين دولت و ملت و مسئولين و آحاد مردم، جدايى ايجاد كنند. بايد در جهت عكس آن حركت كرد. آنان مىخواهند كه مردم از اسلام و هدفهاى انقلاب، فاصله بگيرند. پس، اين چيزى است كه به ضرر ملت ماست و بايد اين فاصله را كم كنند و هرچه بيشتر در جهت اسلام و انقلاب حركت كنند. بر همين اساس، من تأكيد مىكنم كه جوانان عزيز و مؤمن، آحاد مردم زن و مرد مسلمان امر به معروف و نهى از منكر را كه دو فريضهى الهى و جزو ارزشهايى است كه مىتواند در اين جهت، براى ملت ما وسيلهى بسيار مفيد و مؤثّر و پيشبرندهاى باشد، فراموش نكنند.»
اسلاید 8 :
در جايي ديگر حتي ايشان نسبت به برخورد با آمران به معروف نيز به دستگاههاي قضايي و انتظامي هشدار صريحاللحني داده و گوشزد ميكنند كه:
اسلاید 9 :
«مبادا در گوشه و كنار، يا در دستگاه انتظامى يا قضائی، كسانى باشند كه راه را جلو آمر به معروف و ناهى از منكر سد كنند! مبادا كسانى باشند كه اگر كسى امر به معروف و نهى از منكر كرد، از او حمايت نكنند، بلكه از مجرم حمايت كنند! البته خبرهايى از گوشه و كنار كشور، در بعضى از موارد به گوش من مىرسد. هرجا كه بدانم و احساس كنم و خبر اطمينانبخشى پيدا كنم كه آمر به معروف و ناهى از منكر، خداى نكرده مورد جفاى مأمور و مسئولى قرار گرفته، خودم وارد قضيه خواهم شد.» (بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، ۱۳۷۱/۰۷/۲۹)
اسلاید 10 :
اصل هشتم قانون اساسي
در جمهوري اسلامي ايران، دعوت به خير، «امر به معروف و نهي از منكر» وظيفهاي است همگاني و متقابل كه بر عهده مردم نسبت به يكديگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت است و شرايط و حدود و كيفيت آن را قانون معين ميكند.1
اين اصل برگرفته از آيه «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ.»2 ميباشد.
1358/6/22به تصویب رسیده وبیش از34سال ازان می گذرد
اسلاید 11 :
به رغم آنکه تدوینکنندگان در نظر داشتهاند اصول دیگری نیز در این باره به تصویب برسانند، متأسفانه به هر دلیل در فصول بعدی قانون اساسی اصل یا اصول دیگری که تبیینکننده مراد و چگونگی اجرای این اصل باشد، حداقل در خصوص نظارت همگانی مردم بر دولت و مردم بر یکدیگر، وجود ندارد و همه این مباحث به قانون عادی که باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، موکول گردیده است.
اسلاید 12 :
در مجموعه تعاليم اسلام، جامعه نمونه و الهي جامعهاي است كه نه ستم ميكند و نه ستم ميپذيرد. جامعهاي كه نه گناه ميكند و نه راضي به گناه ديگران است، به عنوان جامعه و «امت وسط»14 معرفي ميشود كه در كارهاي نيك و پرهيز از بديها از يكديگر سبقت ميگيرند،15 در امور خير يكديگر را ياري ميدهند.16 اقامه نماز ميكنند، زكات ميپردازند و امر به معروف و نهي از منكر مينمايند.17
اسلاید 13 :
در حقيقت، امر به معروف و نهي از منكر به منزله يك پوشش اجتماعي براي محافظت جمعيت است؛ وحدت اجتماعي، محبّت، دوستي و اخوّت مردم را به دنبال خواهد داشت. اين كانون الهي، در صورت اجراي عوامل منفي و مخرّب در مسير وحدت، محبّت و دوستي و اخوّت اجتماعي را از ميان خواهد برد.
اسلاید 14 :
قانون الهي امر به معروف و نهي از منكر در بُعد اجرا، داراي دو مرحله
فردي
گروهي
است: مرحله فردي آن يك وظيفه عمومي و همگاني در شعاعي محدود است،
اما مرحله گروهي آن، كه از شئون حكومت اسلامي به شمار ميرود داراي شعاعي وسيع ميباشد.
امر به نيكيها و نهي از بديها و زشتيها، ناشي از فطرت الهي و وجدان اخلاقي انسان است. علاوه بر اينكه، حكم عقل سليم و شرع قويم نيز هست. اينجاست كه هماهنگي كامل فطرت، وجدان، عقل و شرع به طور جامع قابل اثبات است. از اين منظر، امر به معروف و نهي از منكر يك حق اوليه، طبيعي، فطري، وجداني، عقلي و شرعي است كه ناشي از پيوند سرنوشتها و روح زندگي اجتماعي بشر ميباشد.
اسلاید 15 :
امر به معروف و نهي از منكر در قانون اساسي
استقرار نظام جمهوري اسلامي ايران بر مبناي اعتقاد بر حكومت حق و عدل و قرآن ميباشد. اعتقاد به اين حكومت مقدّمه اجراي دستورات و احكام اسلام است تا از اين طريق بتوان به جامعه سالم و نمونه، كه در آن قسط، عدل، استقلال و همبستگي ملي تأمين شده باشد، دست يافت. براي نيل به اين مقصود، دولت موظف است همه امكانات خود را بر ايجاد محيط مساعد براي رشد فضايل اخلاقي بر اساس ايمان و تقوا و مبارزه با كليه مظاهر فساد و تباهي به كار بندد.
اسلاید 16 :
امر به معروف و نهي از منكر اهرم بسيار قدرتمندي است كه از طريق بسيج همگاني و مستمر دولت و ملت، ميتواند زمينهساز رشد فضايل و طرد مفاسد باشد. قانونگذار اساسي، با درك مراتب اين عنصر سازنده اسلامي، براي تأسيس نهاد نظارت و مراقبت همگاني، اصل هشتم را مقرّر داشته است.
اسلاید 17 :
از توضيحات پيرامون اين دو فريضه و اصل هشتم قانون اساسي، به دست ميآيد كه امر به معروف و نهي از منكر داراي سه جنبه است:
اول. امر به معروف و نهي از منكر مردم نسبت به يكديگر (نظارت مردم بر مردم)؛
دوم. امر به معروف و نهي از منكر دولت نسبت به مردم (نظارت دولت بر مردم)؛
سوم. امر به معروف و نهي از منكر مردم نسبت به دولت (نظارت مردم بر دولت)؛
که در هر سه حوزه نیازمند قوانین مخصوص به خود است.
اسلاید 18 :
اعمال نظارت سه گانه در قانون
بند اول. نظارت مردم بر مردم
اصل هشتم قانون اساسي، ناظر بر حق بنيادي و الهي مردم نسبت به يكديگر در امر و نهي به منظور برپايي جامعه سالم و دور از فساد و تباهي و ظلم است. اما در جامعه اسلامي با وجود رهبري ولايت فقيه، هرگاه امر به معروف و نهي از منكر مستلزم ضرب و شتم و بالاتر از آن باشد، اجراي اين موضوع بر عهده حاكم قرار ميگيرد. در واقع، مرتبه انكار قلبي و زباني وظيفه همگاني است، اما مرتبه اقدام عملي با حكومت است. اين مسئله در فقه نيز مورد توجه ميباشد. مقام معظّم رهبري در پاسخ به يك استفتاء ميفرمايند:
اسلاید 19 :
با توجه به اينكه در زمان قدرت حكومت اسلامي امكان ارجاع مرتبه سوم از امر به معروف و نهي از منكر به قوّه قضائيه و ظابطین قضائی وجود دارد، به ويژه در مواردي كه جلوگيري از منكر متوقّف بر تصرّف اموال مرتكب شونده ميباشد، يا لازم است تعزير شود يا او را زنداني كنند. بنابراين، بر مكلّف واجب است در امر به معروف و نهي از منكر به دو مرتبه اكتفا كند و در صورتي كه اثر نكرد و نياز به توسّل به زور وجود داشت، مسئله را به نيروي انتظامي و قضايي ارجاع دهند.
اسلاید 20 :
بند دوم. نظارت دولت بر مردم
آنچه به عنوان حقوق اساسي و نسبت به حق مالكيت و نظارت حكومت بر مردم در قانون اساسي بيان شده است، ناظر به مواردي است كه از اشاعه منكرات ميكاهد و عاصيان، مجرمان و متجاوزان به حقوق مردم را مجازات مينمايد. همچنين با فراهم نمودن زمينههاي لازم براي رشد و شكوفايي فضايل اخلاقي، از پرداختن مردم به امور خلاف جلوگيري مينمايد و نيز زمينههاي خطا و گناه را براي مجرمان، ناسالم و ناامن ميكند و بخشي از آنها را از بين ميبرد. اين موارد در اصول عديده قانون اساسي متكفل نظارت بر مردم است؛ از جمله:
