بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بازی کودک
اسلاید 2 :
غالب این افراد بازی را برای کودک نوعی اتلاف وقت به حساب آورده و معتقدند کودک باید هرچه سریعتر از بازی دست کشیده و به کارهای مهمتر بپردازد.
بازی یکی از عوامل مهم در سلامت و رشد جسمانی و روانی و عاطفی کودکان است و موجبی برای آموزش قواعد و اصول زندگی به آنهاست.
کودک، عاشق بازی است و شاید شدیدترین محرومیت برای او آن باشد که از بازی محرومش نمایند. همه جا برای او صحنه بازی است و این جنبه در سنین اولیه دارای اهمیت بیشتری است. فعالیت و علاقهمندی طفل به بازی، نشانه سلامت اوست و اگر طفلی بازی نکند، بیمار است و باید به درمان او اقدام کرد.
نگاه کودکان به بازی:
دیدگاه غالب اولیاء و مربیان نسبت به بازی کودک:
ضرورت بازی برای کودکان:
اسلاید 3 :
اولیاء و مربیان آگاه، به پیروی از دستور پیغمبر اکرم(ص) که فرمود :«دَع إبنَکَ یَلعَبُ سَبعَ سِنینَ». هرگز کودک خردسال را از بازی منع نمیکنند، بلکه سعی دارند بازی وی را جهت داده و از آن به نفع کودک سود برند. ضرورت این امر در هفت سال اول زندگی بیشتر و مورد توصیه پیشوایان اسلامی است.
نکته مهم
اسلاید 4 :
فوائد بازی برای کودکان
در جنبهی جسمی، بازی موجب رشد جسمی کودک است. عضلات را نیرومند و استخوانها را محکم میکند. بعث مهارت حس لامسه و حس بینایی کودک میشود و. .
در جنبهی عاطفی، فرصتهای مناسبی به هنگام بازی بدست میآید تا تمایلات عاطفی طفل متعادل گردد. فیالمثل بازی گاهی وسیلهای برای تعدیل جنبهی پرخاشگری کودک است و از طریق آن عقده و کینهاش از میان میرود. کودکی که نسبت به پدر خود کینه و عقده پیدا کرده است، عروسک را پدر انگاشته و آنرا بر زمین میکوبد و بدینوسیله عقدههای روانیاش تا حدی گشوده میشود.
در جنبهی آموزش شیوهی زندگی فردی، بازی به کودک میآموزد که برای وصول به هدف چگونه باید نقشه بکشد، به چه صورت طراحی کند و چگونه از عهدهی حل مشکل برآید. کودکی که امروز عروسک بازی میکند، به حقیقت نقش مادری یا پدری فردا را تمرین میکند.
در جنبهی آموزش شیوهی زندگی جمعی، بازی باعث میشود که کودک بتواند با دیگران رابطهی صحیح برقرار کند، همکاری و فعالیتهای گروهی را آموخته و تمرین نماید.
در جنبهی آموزش قوانین و مقررات و اصول اخلاقی، بازی باعث میشود که طفل بر اثر اجبار به رعایت قواعد و مقررات آن، رعایت اصول انضباطی و اخلاقی را در زندگی جمعی فرا گیرد.
بازی در جنبهی شناخت کودک، نشاندهندهی افکار، تمایلات و عواطف اوست. لذا اولیاء و مربیان میتوانند کودک را به هنگام بازی دقیقتر بشناسند.
اسلاید 5 :
بازی برای کودک یک امر طبیعی است و مانند نفس کشیدن برای حیات وی ضرورت دارد. لذا نباید از شیطنتهای شاگردان خردسال نگران بود.
اسلاید 6 :
سیرهی پیامبر اکرم(ص) و فرمایش ایشان
پیغمبر اکرم(ص) بر کودکانی عبور کرد که مشغول خاک بازی بودند. بعضی از اصحاب، آنان را از بازی نهی کردند. پیغمبر(ص) فرمودند: بگذارید بازی کنند، خاک چراگاه کودکان است.
رسول گرامی اسلام(ص) وجود حالت فعال و وجد را در طفل خردسال، نمایانگر فزونی خرد و اندیشه او در بزرگسالی دانسته و میفرماید :«عَرامَهُ الصَّبِی فی صِغَرِهِ زِیادَهٌ فی عَقلِهِ فی کِبَرِهِ؛ شیطنت و لجاج و ستیزه جوئی کودک، در دوران خردسالی او، نمایانگر فزونی عقل و اندیشهی او در بزرگسالی است». همچنین فرمودند :«یُستَحَبُّ عَرامَهُ الغُلامِ فی صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلِیماً فی کِبَرِهِ. ثُمَّ قالَ: لا یَنبَغِی الا أن یَکونَ هکَذا؛ چه خوب و محبوب است که فرزند انسان، در خردسالی بازیگوش و پر تلاطم و بالاخره متمرد باشد تا از این حالت طغیان آمیز او شخصیتی در بزرگسالی سر برآورد که از حلم و خویشتنداری و مقاومت و پایداری برخوردار باشد. سپس آن حضرت فرمود: سزاوار است که طفل خردسال منحصراً این چنین بوده و بازیگوش و پر جنب و جوش باشد».
مرحوم مجلسی در ذیل احادیث فوق، "عرامه" را به بداخلاقی و شیطنت و شدت علاقه طفل خردسال به بازی و فرار از مدرسه تفسیر کرده و اضافه میکند که :«وجود این حالت در کودکان، نشانه عقل و استقامت آنها به هنگام بزرگسالی است و باید طفل بدینسان باشد ولی اگر کودکی، مطیع و فاقد جنبش و به اصطلاح: خوش اخلاق و ساکت و رام و آرام باشد، نشانهی آن است که در بزرگسالی از هوش و استقامت لازم برخوردار نخواهد بود چنانکه این نکته به تجربه رسیده است».
بنابراین بر اساس تعلیم و تربیت اسلامی هیچیک از اولیاء و مربیان حق ندارند از شیطنت و بازیگوشی کودک خردسال جلوگیری کرده و به خاطر تأمین رفاه و آسایش خویش سعی کنند کودکان سرشار از جنبش و نشاط را به موجوداتی صددرصد مطیع و آرام مبدل سازند.
اسلاید 7 :
اهمیت تربیت کودک در خردسالی
روحیه انسان، در ابتدا مانند ماده سیال قابل انعقادی است که به هر قالبی ریخته شود، بر اثر مرور زمان، منعقد شده و شکل همان قالب را به خود میگیرد و هرچه بیشتر در قالب بماند، محکمتر شده و تغییر شکلش دشوارتر است.
لذا کودکی که در کودکستان است از کودک دبستانی و کودک دبستانی از نوجوان دبیرستانی و. انعطاف پذیرتر بوده و جنبهی پذیرشش بیشتر است.
اگر کودک خردسال به امری عادت کند (چه خوب و چه بد)، این عادت به آسانی خلل پذیر نیست. اگر کودک در خردسالی به روشهای نیکو و رفتارهای خوب انس و عادت پیدا کند، این عادت در او مستمر و بلکه رو به شدت و افزایش خواهد بود. اگر کودک در این دوره مهمل گذاشته شود و به روشهای ناپسند خو بگیرد، انتقال او از این عادات به عادات پسندیده برای مربی بسیار دشوار است.
این نظریه تکوین و ایجاد عادت است و مثلی نیز در این باره معروف میباشد که میگوید :«ألتَّعَلُّمُ فی الصِّغَرِ کَالنَّقشِ عَلَی الحَجَرِ؛ یادگیری در خردسالی همچون نقش بر روی سنگ پایدار خواهد ماند». البته این مطلب اختصاص به علم ندارد و باید گفت: التربیه فی الصغر کالنقش فی الحجر.
انسان یک موجود قابل تغییر و قابل توبه و بازگشت است و ممکن است در سنین صدسالگی هم خود را تغییر دهد، اما شک نیست که تغییر عاداتی که در دوران کودکی ملکه شدهاند، در بزرگسالی بسیار دشوار است.
اسلاید 8 :
کلام و سیرهی أمیرالمؤمنین درباره اهمیت تربیت در خردسالی
حضرت علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) فرمودند :«قلب کودک مانند زمین بیگیاه است، هرچه بر او عرضه شود میپذیرد. به همین جهت من پیش از اینکه قلب تو سخت شود و دلت مشغول گردد، به تأدیب تو اقدام نمودم».
در اهمیت و لزوم تربیت کودکان در سنین خردسالی شعری منسوب به أمیرالمؤمنین، علی(ع) وجود دارد که مضمون آن چنین است :«فرزندان خود را در خردسالی به ادبها و آئینها برانگیز تا دو چشم تو بوسیله آن در بزرگسالی روشن گردد. همانا داستان آدابی که آنرا در دوران کودکی و خردسالی گرد میآوری، همچون نقش در سنگ است. آن آداب گنجهایی است که ذخیرههای آن افزون میشود و بر آن از حادثهی گردش روزگار ترسی نیست».
اسلاید 9 :
کلام ابن سینا در کتاب سیاست
وقتی طفل از شیر مادر جدا گشت باید به تربیت و تمرین اخلاقی او اقدام نمود، پیش از آنکه اخلاق پست به او هجوم آورد، زیرا اخلاق پست با سرعت به کودک سرایت میکند. پس اگر خلق زشتی در طفل پیدا شد و بر او چیره گشت، از میان بردن آن دشوار است.
مولوی در این باره مثلی ذکر میکند:
مردی خاری را در معبر مردم کاشت و مردم از این بوته خار در رنج بودند. او قول میداد که سال دیگر آنرا بکند و سال دیگر باز کار را به تعویق میانداخت. از طرفی درخت، سال به سال ریشهدارتر میشد و از طرفی خود او سال به سال ضعیفتر میگشت. یعنی میان رشد درخت و قوت او نسبت معکوس موجود بود. حالات انسان نیز مانند خاربن و خارکن است. روز به روز صفات در انسان ریشههای عمیقتری پیدا میکند و اراده انسان ضعیفتر میشود. قدرت یک جوان در اصلاح نفس خود از یک پیر بیشتر است.
خاربن در قوت و برخاستن خارکن در سستی و در کاستن
اسلاید 10 :
سعدی نیز در این باره میگوید:
هرکه در خردیاش ادب نکنند در بزرگی فلاح از او برخاست
چوب تر را چنانکه خواهی پیچ نشود خشک جز به آتش راست
کودک را به چوب تر و بزرگسال را به چوب خشک تشبیه میکند، چوب تر انعطاف دارد و هرچه خشک شود انعطاف آن کمتر میشود و تغییر نمیکند. مثلی است که میگویند :«با شیر اندورن شد و با جان بدر رود». یعنی هرچه که با شیر به جان انسان وارد شود فقط با مردن بیرون میرود.
اسلاید 11 :
تربیت دینی کودکان
تربیت دینی کودکان از همان ابتدای تولد آغاز میشود. درست است که نوزاد معانی کلمات و جملهها را نمیفهمد و خصوصیات مناظر و اشکال را تشخیص نمیدهد لکن آنها را میشنود و میبیند و اعصاب و مغزش از آنها متأثر میگردد. کودک تدریجاً با آنچه دیده و یا شنیده است، مأنوس و آشنا میگردد و همین آشنایی در آینده او مؤثر است.
نوزادی که در یک محیط دینی پرورش یافته و صدها مرتبه آهنگ دلنشین تلاوت قرآن و لفظ زیبای خدا را شنیده و با چشمش منظرههای نماز خواندن پدر و مادر را دیده است، با نوزادی که در محیط فساد پرورش یافته و گوشش با شنیدن نغمههای فساد و چشمش با دیدن مناظر فحشا خو گرفته است، یکسان نیست.
به طور کلی میتوان گفت: هر چیزی که بوسیله یکی از حواس در مغز و اعصاب کودک اثر بگذارد، نسبت به زندگی آیندهاش بیاثر نخواهد بود. مثلا نوزادی که عمل منافی عفتی را مشاهده نماید، گرچه آنرا تشخیص نمیدهد، اما روح و روانش از این حادثهی زشت متأثر خواهد شد. همین عمل کوچک ممکن است برای او منشأ انحرافی باشد. بدین جهت پیامبر گرامی اسلام(ص) برای جلوگیری از تربیت سوء کودکان، حتی در مورد آمیزش با همسر میفرماید :«اگر کودک در گهواره نگاه میکند مرد نباید با همسرش عمل زناشویی انجام دهد».
لذا اولیاء مسئول و آگاه، برای تربیت فرزندان خویش، از هیچ فرصتی حتی مأنوس ساختن آنها با اصوات و مناظر نیک، غفلت نمیورزند.
اسلاید 12 :
زمان توجه کودک به خداوند
تدریجاً که کودک بزرگتر میشود، معمولاً در حدود چهار سالگی، خصوصاً اگر در خانواده دیندار زندگی کند، به خدا توجه پیدا میکند و گاه گاه نام خدا را بر زبان جاری میسازد. از حرفها و سؤالاتش پیداست که فطرتش بیدار گشته و میخواهد در این باره اطلاعات بییشتری بدست آورد. چه کسی خورشید را آفریده است؟ کی ماه و ستارهها را آفریده است؟ آیا خدا مرا دوست دارد؟ خدا کجاست چه شکلی دارد؟ آیا خدا در آسمان است؟ و. .
سؤالات دینی کودکان
اولیاء و مربیان باید به تمام سؤالات و چراهای کودک پاسخ دهند و الا روح تحقیق و کنجکاوی او خاموش خواهد شد. اما پاسخ دادن به سؤالات آنها کار آسانی نیست. پاسخها باید صحیح و کوتاه و قابل فهم برای کودک باشند. هرچه درک و فهم کودک ترقی میکند پاسخها نیز به همان نسبت عمیقتر میگردند. نکته حائز اهمیت این است که در پاسخ به سؤالات کودک، باید از گفتن مطالب سنگین و خسته کننده جداً اجتناب کرد که نه تنها سودی ندارد بلکه برای کودک ملالآور نیز خواهد بود. کودک خردسال برای درک مطالب دشوار آمادگی ندارد. لذا تعلیمات دینی باید مطابق فهم و استعداد وی باشد.
اسلاید 13 :
در مورد نبوت و امامت:
در مورد نبوت و امامت باید تدریجاً با کودک گفتگو کرد. ابتدا حضرت محمد(ص) را به عنوان پیغمبر به او معرفی نمود. سپس تدریجاً صفات و خصائص آن جناب و شرایط پیامبر را با زبان کودکانه برایش بیان کرد؛ همچنین است درباره امامت.
در مورد معاد:
اما درباره معاد شاید ذهن کودک دیرتر از سایر مسائل برای فهم آن آمادگی پیدا کند. کودک خردسال معنای مرگ را به خوبی نمیفهمد و شاید خیال میکند که خودش و بابا و مامان همیشه زنده خواهد ماند. شاید مردن را مانند یک سفر طولانی تصور کند. مادام که کودک به مردن توجه پیدا نکرده، لزومی ندارد و شاید صلاح هم نباشد که در این باره با او صحبت شود. اما خواه ناخواه حوادثی پیش میآید که کودک را متوجه مرگ میسازد و پدر و مادر ناچارند آن حقیقت را با او در میان بگذارند.
ممکن است مرگ یکی از خویشان یا یکی از دوستان و آشنایان، کودک را به فکر مرگ بیندازد و از پدر و مادر سؤال کند که مثلا پدربزرگ کجا رفته و چه اتفاقی برای او افتاده است؟ در اینجا باید حقیقت را با کودک صریحاً در میان گذاشت و در ضمن، بهشت و دوزخ و حساب و قیامت را برای وی تشریح کرد تا ذهنش برای پذیرش معاد آماده گردد. اما همانطور که ذکر شد، جوابها باید حتیالامکان کوتاه و مطابق فهم کودک باشد و از گفتن مطالب دشوار خودداری شود.
