بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
دوره آموزشی
جهاد اندیشه
اصول عقاید-توحید
اسلاید 3 :
درس هفتم
توحید افعالی
اسلاید 4 :
توحید
درس هفتم: توحید افعالی
فهرست مطالب
مقدمه
تعریف توحید افعالی
ویژگی های فعل الهی
صفات فعل خداوند
خالقیت
مالکیت
ربوبیت
رازقیت
توحید افعالی و نظام علیت
اسلاید 5 :
مقدمه
سراسر جهان ، فعل خداست .
تمام کار ها ، حرکت ها ، تأثیر و تأثر ها به ذات پاک خدای سبحان منتهی می شود .
لا مؤثر فی الوجود الا الله [ بحار الانوار ، ج 5 ، باب 5، الارزاق و الاسعار]
هیچ موجودی تأثیر مستقل از خود ندارد و هر اثری که از موجودات هست ، همه از جانب خداست.
موجودات در تأثیر فعل وابسته به خدای سبحان هستند .
اسلاید 6 :
توحید
تعریف توحید افعالی
جهان با همه ی نظام و سنن و علل و معلولات ، فعل خدا و کار او و ناشی از اراده ی اوست .
موجودات عالم در ذات خود استقلال ندارند و به طریق اولی در تأثیر و علیت خود نیز استقلال ندارند.
خداوند اشیاء را واسطه و سبب قرار می دهد تا از راه آن ها تأثیراتی در عالم تحقق پیدا کند .
منشأ تمام افعال و مؤثر واقعی، تنها خداوند تبارک و تعالی است .
اسلاید 7 :
ویژگی های فعل الهی
1- تحقق فعل به صرف اراده
خدای سبحان هر فعلی را اراده کند و بخواهد چیزی در خارج موجود شود، صرف اراده ی او برای تحقق آن شیء کافی است. قرآن می فرماید:
وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ﴿بقره : 17﴾
خداوند چون به کاری فرمان دهد ، تنها به آن می گوید: «باش» پس آن چیز تحقق می یابد.
اسلاید 8 :
2- تخلف ناپذیری فعل از اراده
تحقق فعل خدا که همان اراده ی تکوینی اوست ، نه عجز می پذیرد و نه عصیان . زیرا خدای سبحان با اراده ی تکوینی خود هر چیز را آفریده و با قدرت قاهره ی خویش هر گونه مانعی را بر می دارد . قرآن نسبت به کمال اقتدار و توانایی خدا بر بندگان می فرماید :
وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ ﴿انعام : 18﴾ .
و اوست که بر بندگان خویش چیره است .
اسلاید 9 :
3- مادی نبودن فعل خداوند
فعل فاعل دو نوع است :
فعلی که فاعل آن در انجامش محتاج به حرکت اعضاء و کمک گرفتن از ابزاراست مانند فعل انسان. لازمه طبیعی چنین فعلی خستگی است چون قدرت فاعل محدود است .
فعلی که فاعل آن نیازمند حرکت و ابزار مادی نیست و خستگی و سنگینی درآن راه ندارد.
اسلاید 10 :
از آنجا که خداوند فاعلی است که افعال او بدون حرکت
و ابزار انجام می شود و در ساحت قدس او هیچ خستگی و
ملال راه ندارد ، پس فعل او مادی نیست.
ابتدع ما خلق بلا مثال سبق و لا تعب و لا نصب
[توحید صدوق ،ص44،باب توحید و نفی تشبیه]
آنچه را آفریده ، بدون نمونه پیشینی و بدون رنج و تلاش
ایجاد کرده است .
مادی نبودن فعل خداوند
اسلاید 11 :
4- حکیمانه بودن
خداوند حکیم است و حکیم یعنی فاعلی که کار بی هدف از او صادر نمی شود . و چون حکیم است و مبدأ حکمت است همه ی افعالش هدف دار است .
5- اختیار
خدای سبحان در نزول فیض و رحمت یا عذاب مختار است و در کار و فعل خویش هرگز ملزم و مجبور نیست .
اسلاید 12 :
صفات فعل خداوند
1- توحید در خالقیت
کمال خلقت در خدای سبحان منحصر است .
اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ ﴿زمر : 62﴾
خدا خالق هر چیز است .
هیچ چیز در عالم امکان ، وجود پیدا نمی کند جز اینکه فعل خدای سبحان است و دیگران در هیچ مرحله ای اصلاً نقشی در آفریدن ندارند نه به تنهایی و نه به شرکت داشتن و نه با پشتیبانی آن ها در خلقت خداوند .
اسلاید 13 :
توحید در خالقیت
حتی بت پرستان معترف به توحید در خالقیت هستند و آنان بت ها را همتای خدا در عبادت یا تأثیر در سرنوشت انسان ها می دانستند نه در خالقیت .
وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ :اللَّهُ ﴿عنکبوت : 61﴾
اگر از آن ها سؤال کنید که چه کسی آسمان ها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را مسخر ساخته همه می گویند: الله .
اسلاید 14 :
توحید در خالقیت
مساله شرور
شبهه
اگر خالقیت خدای سبحان نسبت به همه ی اشیاء و افعال عمومیت دارد پس پیدایش شرور تکمیلی و تشریعی (گناهان بشر ) چگونه با توحید خالقیت سازگاری دارد ؟!
پاسخ در چند نکته نهفته است :
اسلاید 15 :
1- معنای خیر و شر
خیر:
به چیزی می گویند که هماهنگ با ما باشد و باعث پیشرفت وتکامل
شر:
به چیزی می گویند که نا هماهنگ با ماست و باعث عقب ماندگی
پس این دو نسبی هستند یعنی ممکن است که درباره ما چیزی خیر باشد و برای دیگری همان چیز شر باشد .
اسلاید 16 :
2- ملاک خیر و شر
چون انسان جزئی از عالم خلقت است و از این منظر با سایر موجودات فرقی ندارد پس نمی توان ملاک خیر و شر را انسان و سود و زیان او به حساب آورد . بلکه ملاک ، کل نظام هستی است نه خصوص انسان .
پس از این دیدگاه بسیاری از امور به لحاظ فردی و جزئی شر است اما در مقایسه با کل نظام آفرینش خیر به حساب می آید .
اسلاید 17 :
3- نسبی بودن شر
وقتی یک صفت برای چیزی با قطع نظر از هر چیز دیگر ثابت باشد آن را صفت حقیقی می نامیم مثل حیات اما وقتی با چیز دیگر سنجیده شود آن را صفت نسبی می نامیم مانند کوچکی و بزرگی در مقایسه با چیز دیگر .
موجوداتی مانند مار و عقرب، زلزله ، سیل و . . هر یک در اصل وجود خود ، خیرند ولی نسبت به انسان که به او ضرر می رسانند شر به حساب می آید ، پس شر امری نسبی است.
اسلاید 18 :
پس:
با نگاهی دقیق می بینیم که بدی در کل نظام آفرینش – که منسوب به خداست – وجود ندارد آنچه هست همه خیر است و نظام احسن ، و حوادث جهان از جهت خیر منسوب به خداوند و ازجهت شر منسوب به انسان ، و انسان با سوء اختیار خود و عدم استفاده بهینه از نعمات ، خیر را تبدیل به شر می کند .
مسأله شرور با توحید در خالقیت منافات ندارد .
اسلاید 19 :
حوادث تلخی که در زندگی فردی و اجتماعی انسان به وجود
می آید گاهی بر اثرسوء اختیار خود اوست ،گاهی بر اثر
حرکت سوء جامعه و گاه برای امتحان و ابتلای فرد وجامعه
است یا علل دیگری که بر بشر مخفی است . خدای سبحان
به طور مسلم کمترین ظلم و شری برای هیچ موجودی از
جمله انسان نخواسته است .
وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِلْعَالَمِين ﴿آل عمران :108﴾َ
اسلاید 20 :
صفات فعل خداوند
2- توحید در مالکیت
مالکیت یا حقیقی است یا حقوقی .
مالک حقیقی
کسی است که دارای سلطه تکوینی و واقعی بر چیزی است مانند مالکیت انسان به اعضاء و جوارح خود .
مالکیت حقوقی
مالکیت حقوقی یا تشریعی همان قرار دادی است که سلطه قانونی را بر چیزی امضاء می کند مثل مالکیت انسان نسبت به اموال و دارایی خود .
