بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
شروح نهج البلاغه
معرفی
سیری در شروح نهج البلاغه
اسلاید 3 :
تا کنون بیش از 120 شرح از نهج البلاغه نوشته شده که هر یک دارای ویژگی هایی خاص و قابل توجه است
شرح های نهج البلاغه
از آنجا که نهج البلاغه دارای مفاهیم بلند و معانی عمیق و وجوه گوناگونی می باشد، لذا اندیشمندان بسیاری، شروحی مختلفی بر تمام یا بخش هایی از آن نگاشتهاند.
بیشتر شرح های مهم نهج البلاغه به زبان های عربی و فارسی تالیف شده است.
اسلاید 4 :
* معارج نهج البلاغه (ابوالحسن علی بن زید بیهقی، متوفای 565 ق)
* منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (قطب الدین راوندی، متوفای 573 ق)
* حدائق الحقایق فی شرح نهج البلاغه(قطب الدین کیذری – قرن ششم)
* شرح ابن ابی الحدید معتزلی (قرن هفتم)
* مصباح السالکین ابن میثم بحرانی (قرن هفتم)
* منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (میرزا حبیب الله خوئی، متوفای 1324 ق)
* بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه (علامه تستری (شوشتری))
برخی از مهمترین شرحهای نهج البلاغه به زبان عربی
اسلاید 5 :
ابوالحسن علی بن زید بیهقی (499-566 ق)
نگارش این شرح در سال 552 ق به پایان رسید.
علی بن زید بیهقی میگوید: «من نهجالبلاغه را نزد پدرم خواندم و با این کتاب آشنا شدم و از حقایق و دقایق آن اطلاع یافتم و بعد، خود را آماده کردم تا شرحی مبسوط برای آن بنویسم تا همگان از این کتاب بهرهمند شوند».
معارج نهجالبلاغه
مولف این اثر، نخستین کسی است که همه خطبههای نهجالبلاغه را شرح کرد.
ویژگی های این شرح:
1- نکات ادبی 2- علوم بلاغی 3- سند متصل 4- پاسخ به شبهات 5- شرح تطبیقی
اسلاید 6 :
بر خلاف تصور ابن ابی الحديد، اين شرح، اولين شرح نهج البلاغه نيست و احتمالا ابن ابی الحديد، ابوالرضا راوندی را با قطب راوندی اشتباه کرده است.
قطبالدین ابوالحسن سعید راوندی (متوفای 573 ق)
نگارش این شرح در سال 566 ق به پایان آمده و هم اکنون در سه جلد منتشر شده است.
منهاجالبراعه فی شرح نهج البلاغه
این کتاب را نباید با کتاب «منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه» اثر میرزا حبیبالله خوئی اشتباه گرفت.
ویژگی های این شرح:
1- بیان مباحث ادبی و واژه شناختی 2- استناد به آیات قرآن
3- استفاده از احادیث 4- بیان نکات بلاغی
5- ایجاز
اسلاید 7 :
این شرح یکی از منابع مهم شرح نهجالبلاغه ابن میثم، این شرح میباشد و از جامعترین شروح نهجالبلاغه است.
کیدری در این شرح از شرح نهجالبلاغه امام وبری و راوندی و بیهقی نام برده و مطالبی از ابنسینا و غزالی نیز در شرح خود نقل نموده است.
ابوالحسن قطبالدین محمد بن حسین کیذری بیهقی(از علماء بزرگ شیعه در قرن ششم)
نگارش این شرح در سال 576 ق پایان یافت. این شرح هم اکنون در دو جلد منتشر شده است.
حدائق الحقائق فی شرح نهج البلاغة
اسلاید 8 :
مولف: علی بن ناصر سرخسی (اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم)
برخی به اشتباه او را معاصر سید رضی و اولین شارح نهج البلاغه معرفی کردهاند در حالی که وی در شرح خود از شرح وَبَری و قطب راوندی و قطب الدین کیذری بهره گرفته است.
وی در شرح خود به شرح مشکلات عبارات نهجالبلاغه و تفسیر معضلات و توضیح برخی از کلمات همت گماشته است.
اعلام نهج البلاغه
اسلاید 9 :
عبد الحمید بن هبة الله بن محمد بن الحسین بن أبی الحدید أبو حامد عز الدین معتزلی معروف به ابن ابی الحدید
ادیب، متکلم، مورخ، شاعر و فقیه شافعی و اصولی معتزلی. متولد سال 586 ق در شهر مدائن.
وی در سال ۶۵۶ ق، در سن ۷۰ سالگی در بغداد از دنیا رفت.
به اعتقاد علامه شوشتری و دکتر سید جواد مصطفوی، این شرح یکی از معروفترین، مهمترین و کاملترین و متینترین شرحهای نهجالبلاغه است و با توجه به اینکه ابن ابی الحدید در شرح خود به فضایل بیشمار امام علی(ع) و مطاعن مخالفان او اعتراف کرده است، بعضی از دانشمندان اهل سنت او را متمایل به تشیع یا شیعه دانستهاند.
این شرح در 20 جلد به چاپ رسیده و منتشر شده است.
سبک نگارش این شرح تاریخی و ادبی و اخلاقی است در بحثهای تاریخی بسیار سخن آورده شده است.
شرح ابن ابی الحدید
اسلاید 10 :
شرح ابن ابی الحدید معتزلی
عزالدین ابی حامد عبدالحمید بن هبة الله المدائنی مشهور به ابن ابی الحدید المعتزلی (586-656 ق)
این شرح به زبان عربی و در بیست جلد نگاشته شده است.
ابن ابی الحدید در سال 644 قمری نگارش شرح خود را آغاز و در سال 646 آن را به پایان رساند.
* جلوه های تاریخی در شرح ابن ابی الحدید توسط محمود مهدوی دامغانی در هشت جلد به فارسی ترجمه و توسط نشر نی منتشر شده است.
* این اثر به تازگی توسط غلامرضا لایقی در بیست جلد به فارسی ترجمه و توسط انتشارات نیستان منتشر شده است.
اسلاید 11 :
1- شرح واژگان دشوار یاب و بیان مثل های عرب
2- بیان مباحث ادبی؛ مانند صرف و نحو و نکات بلاغی
3- نسب شناسی یا علم انساب
4- گزارش رویدادهای تاریخی
5- استناد به آیات قرآن
6- حکمت های منسوب: در جلد 20 این شرح، حدود هزار جمله با عنوان «الحکم المنسوبه» نقل شده است که به گفته ابن ابی الحدید در میان مردم شهرت دارد که از سخنان امام (ع) است.
نگارش این شرح چهار سال و هشت ماه به طول انجامید.
ویژگی های شرح ابن ابی الحدید:
اسلاید 12 :
مصباح السالکین
کمال الدین میثم بن علی بن میثم البحرانی (679 ق)
این شرح به زبان عربی و در پنج جلد نگاشته شده است.
مهمترین ویژگی این شرح، توجه به مسائل کلامی و فلسفی در آن است.
از ابن میثم شرح دیگری نیز با عنوان اختیار مصباح السالکین یا شرح صغیر بر نهجالبلاغه موجود است.
شرح مصباح السالکین، به همت جمعی از نویسندگان، به مناسبت برگزاری کنگره بزرگداشت ابن میثم در سال 1385، در هشت جلد به فارسی ترجمه و توسط انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسید.
اسلاید 13 :
کمالالدین میثم بن علی بن میثم بحرانی
متوفای 679 یا 699 ق
نگارش این اثر در سال 677 ق به پایان رسید و هم اکنون در پنج جلد منتشر شده است.
دکتر مصطفوی، در کتاب «پرتوی از نهجالبلاغه» میگوید: «ابن میثم فقط لغت را دقیق معنا کرده، اما از نظر تحلیلهای اجتماعی، تاریخی و اخلاقی نهجالبلاغه، شرح خوبی نیست.»
علامه شیخ محمدتقی شوشتری، در بهجالصباغه، معتقد است: «ابنمیثم چون مذاق فلسفی داشته تاویلات غیرصحیح زیادی در شرح مرتکب شده است و در فهم مراد به اشتباه افتاده و اطلاعات تاریخی او اندک بوده و در این موارد نیز اشتباهاتی دارد.»
علامه محدث اُرموی می گوید: «شایسته است این شرح نهجالبلاغه با نور بر حدقههای چشم انسان نوشته شود، نه با قلم روی کاغذها.»
شرح ابن میثم بحرانی
اسلاید 14 :
1- تبیین قواعد ادبی
2- مباحث کلامی
3- اسباب صدور
4- استنادات قرآنی
5- تبیین واژه ها
ویژگی های شرح ابن میثم بحرانی:
ابن میثم غیر از این، دو شرح نیز به نام متوسط و شرح صغیر نهجالبلاغه دارد که هنوز چاپ نشده است.
اسلاید 15 :
میرزا حبیب الله خویی (۱۲۶۱ ـ ۱۳۲۴ ق)
پس از وی، علامه حسن زاده آملی تکملهاي در پنج جلد از خطبه ۲۲۹ تا پایان نامهها بر آن افزود و استاد محمد باقر کمرهای نیز کلمات قصار را در دو جلد و به همان سبک و سياق شرح کرد.
در نتیجه شرح منهاج البراعه در 21 جلد چاپ و منتشر شد.
نسخههای به خط مؤلفِ این شرح در شش جلد در کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی نگهداری میشود
منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه
میرزا حبیب الله خوئی، پیش از آن که تألیف شرح خود را به پایان برساند، در حدود سال ۱۳۲4 در تهران وفات کرد. شرحي از آغاز نهج البلاغه تا پايان خطبه 228 که در چهارده جلد انتشار يافته است.
اسلاید 16 :
ویژگی های شرح منهاج البراعه:
1- تقسیم بندی خطبه ها و نامه ها
2- ترجمه خطبه ها و نامه ها به زبان فارسی
3- تبیین واژه ها
4- قواعد صرف و نحو
5- شرح گسترده
اسلاید 17 :
علامه محمد جواد مغنیه (1324-1400ق)
این شرح در شش جلد و به زبان عربی نگاشته شده است.
فی ظلال نهج البلاغه
* این شرح به همت جمعی از مترجمان، در شش جلد به فارسی ترجمه و با نام «در سایه سار نهج البلاغه» توسط انتشارات دارالکتاب الاسلامی منتشر شده است.
اسلاید 18 :
تولد: 1322ق در شهر صور لبنان
وفات: 19 محرم سال 1400 ق در لبنان (مرقد وی در شهر نجف اشرف و در حرم امیرالمومنین علی(ع) است)
این شرح در شش جلد منتشر و به فارسی نیز ترجمه شده است.
ویژگی های این شرح:
1- تقسیم بندی خطبه ها و نامه ها 2- عناوین رسا
3- تبیین واژه ها 4- قواعد صرف و نحو
5- تبیین عبارات 6- بیان رهنمود
7- روز آمدی
فی ظلال نهج البلاغه
علامه محمد جواد مغنیه
اسلاید 19 :
علامه محمد تقی تستری (شوشتری) (1281-1374ش)
این شرح به زبان عربی و در 14 جلد نگاشته و توسط انتشارات امیر کبیر منتشر شده است.
این شرح، نخستین شرح موضوعی مفصل بر نهج البلاغه است که در 60 فصل طراحی و نگاشته شده است.
* تاکنون سه جلد از این شرح توسط آقای سید علیمحمد موسوی جزایری به زبان فارسی ترجمه و توسط انتشارات جامعه اسلامی مدرسین حوزه علمیه قم منتشر شده است.
بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه
اسلاید 20 :
علامه محمدتقی تستری (شوشتری)
تولد: 1281ش (1320ق) نجف اشرف
وفات: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۷۴ (۱۹ ذی الحجه ۱۴۱۶ ق)
علامه در این اثر، متن نهج البلاغه به 60 موضوع که خود انتخاب کرده، تقسیم و آنرا شرح نموده است. البته اين موضوعات عناوين کلي هستند که در ذيل خود دهها موضوع را قرار داده اند که علامه به همه آنها پرداخته است.
این اثر گرانقدر در 14 جلد توسط انتشارات امیرکبیر به چاپ رسید.
بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه
به علاوه در فصل آخر نيز به موضوعات پراکنده پرداخته و 104 عنوان ديگر را نيز شرح کرده است. برخی از این موضوعات عبارتند از: توحيد، آفرينش آسمان و زمين، امامت عام و خاص، دنيا، خلفا، قضا و قدر، جنگ، معاشرت و . اشاره کرد.
