بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
حیطه درس: آمار حیاتی ، اپیدمیولوژی و روش تحقیق
اسلاید 2 :
فصل هفتم
نحوه محاسبه شاخص های مهم بهداشتی ،شاخصهای پوشش،بهره مندی
اسلاید 3 :
اهداف آموزشی
پس از مطالعه این فصل انتظار میرود فراگیر بتواند:
شاخصهای عمده بهداشت را بشناسد.
روش محاسبه شاخصهای بخش سلامت را بداند.
شاخصهای بهداشتی مورد استفاده را محاسبه کند.
کاربرد شاخصهای عمده مورد استفاده را بداند.
اسلاید 4 :
شاخصهای بخش سلامت
این شاخصها از گزارشات آماری و تحقیقات مقطعی استخراج میشوند. تعدادی از این شاخصها نیز از زیج حیاتی استخراج میشود. نرمافزارهایDTARH و HNIS در حوزه معاونت بهداشتی وجود دارد که کاربرد آن جمعآوری اطلاعات در حیطه سلامت بخصوص زیج حیاتی میباشد و خروجی که از این نرمافزار بهدست میآید شاخصهای بهداشتی جمعیتی است.
این شاخصها در ارزیابی خدمات و میزان دسترسی به خدمات سلامت کاربرد داشته و بخشی از این شاخصها مربوط به عدالت در سلامت هستند و پارهای از این شاخصها بهعنوان شاخص توسعه کاربرد دارند و نشانگر میزان توسعه خدمات سلامت و سایر بخشهای توسعه میباشند.
اسلاید 5 :
شاخصهای بخش سلامت
با توجه به نوع ارزیابی، هر یک از این شاخصها دارای کاربرد خاص خود میباشند. بهطور مثال شاخصهایی مانند درصد پوشش خدمات، درصد پوشش مراقبت کودکان، درصد پوشش تنظیم خانواده و . در ارزیابی ارایه خدمات و میزان دسترسی کاربرد دارند.
تعدادی از این شاخصها در ارزیابی اهدافی کاربرد دارند که نیاز به مدت بیشتری دارند و دستیابی به آنها در اهداف کوتاه مدت میسر نبوده و معمولاً در دسته اهداف میان مدت و بلند قرار دارند. ممکن است بخشهای بیشتری (بجز بهداشت) در این اهداف تأثیر داشته باشند. شاخصهایی مانند: میزان باروری و یا میزان مرگ
اسلاید 6 :
روش تعیین شاخصهای بهداشتی
در تعیین شاخصهای بهداشتی (F)، معمولاً دو عامل مهم مورد نظر میباشند:
جمعیت ((P
وقایع (E)
که وقایع ممکن است تولد، مرگ، بیماری، همهگیری بیماری و غیره باشد.
اسلاید 7 :
روشهای محاسبه جمعیت
الف) سرشماری
روش سرشماری خانه به خانه که در این روش با مراجعه مستقیم به درب خانه یا روشهای غیرمستقیم جمعیت سرشماری میشود.
ب) روشهای برآورد جمعیت
در این روش بر اساس ثبت وقایع مرتبط با جمعیت، اطلاعات موجود در سرشماریهای قبلی و . بر اساس فرمولهای مربوطه بهصورت تقریبی جمعیت محاسبه میشود.
اسلاید 8 :
تعیین جمعیت وسط سال
برای برآورد جمعیت وسط سال از چند روش استفاده میشود:
الف- روش ازدیاد طبیعی
جمعیت با استفاده از رشد جمعیت (تولد و مرگ) و محاسبه مهاجرتها محاسبه میشود.
ب- روشهای محاسباتی
در یک خانه بهداشت یا مرکز بهداشتی درمانی روستایی، در صورتی که امکان شمارش جمعیت وسط سال نباشد میتوان جمعیت ابتدای دو سال متوالی را با هم جمع نمود و تقسیم بر 2 کرد. جمعیت بهدست آمده برآورد جمعیت وسط سال میباشد.
اسلاید 9 :
اطلاعات جمعیتی
علاوه بر وجود آمار کل جمعیت، نیاز است که جمعیت به تفکیک گروههای سنی، جنسی، نوع منطقه تحت پوشش (شهری، روستایی، عشایری، اصلی، قمر و .) تعیین گردد.
اسلاید 10 :
نمونه یک جدول اطلاعات جمعیتی
اسلاید 11 :
شاخص های بهداشتی
اسلاید 12 :
نسبت سرباری
نسبت سرباری رابطه بین افراد بالقوه خودکفا و افرادی که در دو انتهای عمر (یعنی کودکی وپیری) قرار دارند را نشان میدهد. شروع دوره خودکفایی اقتصادی را به تفاوت از سنین 15، 18 یا 20 میدانند و حد بالای سن فعال را معمولا در 64 سالگی قرار میدهند ولی در پارهای موارد به 59 سالگی نیز تقلیل مییابد.
اسلاید 13 :
میزانهای باروری
میزان تولد نماینده تکثیر طبیعی جمعیت از راه تولد میباشد. این میزان مورد استفاده متخصصان ومقامات بهداشتی قرار میگیرد.
میزان خام تولد: در این میزان عوامل مختلفی که روی باروری جامعه مؤثر هستند از قبیل: توزیع سنی وجنسی، میزان سن ازدواج، وضع اقتصادی و اجتماعی مداخله دارند. بنابراین با این میزان اطلاع کاملی از قوه باروری جامعه بهدست میآید.
اسلاید 14 :
میزان باروری عمومی
تعداد موالید یک جامعه بستگی به تعداد زنان در سن باروری دارد. بنابراین اگر در تعیین میزان باروری عمومی، تعداد زنان این گروه دخالت داده شوند میزان دقیقتری بهدست خواهد آمد. این میزان با تقسیم تعداد موالید بر تعداد زنان در گروه سنی 10-44، یا 10 -49 سال بهدست میآید.
میزان باروری عمومی عبارت است از متوسط موالید به ازای 1000 زن در سنین باروری. برای محاسبه این میزان تعداد موالید زنده تقسیم بر جمعیت زنان در سنین باروری میشود.
گر چه سن باروری زنان از 10 تا 50 ساله ذکر شده (اخیراً تا 59 نیز اعلام شده است) ولی در محاسبه شاخص باروری عمومی معمولاً گروه سنی 15 تا 49 ساله مورد نظر است. در بعضی منابع 15 تا 44 سال برای ایران ذکر شده است، چون عمده باروری در این گروه سنی میباشد.
نکته مورد توجه در هر حال این است که چنانچه در صورت کسر موالید زنده هر گروه سنی قرار گرفت باید جمعیت زنان همان گروه سنی نیز در مخرج قرار گیرد .
اسلاید 15 :
میزان باروری اختصاصی سنی
همانند میزان باروری عمومی محاسبه میشود فقط به تفکیک گروههای سنی 5 ساله
مثال 4- میزان باروری در گروه سنی 15 تا 19 سال
اسلاید 16 :
میزان باروری کلی
این میزان که عبارت است از تعداد متوسط فرزندانی که یک زن در طول دوران باروری به دنیا میآورد برابر است با مجموع میزانهای باروری اختصاصی سنی برای گروههای سنی مختلف ضرب در فاصله گروهها تقسیم بر هزار.
برای محاسبه میزان باروری کلی: ابتدا میزان باروری اختصاصی سنی هر یک از گروههای سنی را محاسبه میکنیم و از مجموع این میزانها ضربدر عدد 5 و تقسیم بر 1000، باروری کلی را به دست میآوریم:
اسلاید 17 :
میزانهای مرگ و میر
میزان خام مرگ
میزان مرگ و میر خام، احتمال مرگ را در مدت یکسال در جامعه نشان میدهد که عبارت از تقسیم تعداد مرگ ومیر در طی یک سال در یک مکان اتفاق افتاده تقسیم بر تعداد جمعیت وسط سال آن مکان، ضرب در عدد ثابت K. عدد بهدست آمده بیانگر احتمال مرگ در 1000 نفر جمعیت میباشد. معمولا K در محاسبه میزان خام مرگ 10 به توان 3 یا 1000 میباشد.
اسلاید 18 :
میزان مرگ اختصاصی جنسی
با توجه به این که در احتمال مرگ مردان و زنان تفاوت وجود دارد، میزان مرگ به تفکیک دو جنس محاسبه میشود و برای محاسبه احتمال مرگ در مردان و زنان ، تعداد مرگ در یک دوره زمانی (یک سال) یک جنس بر جمعیت وسط همان دوره همان جنس تقسیم شده و در 1000 ضرب میشود.
اسلاید 19 :
میزان مرگ و میر زنان باردار
این میزان که خطرات ناشی از باروری و زایمان را میرساند با بالا رفتن سطح خدمات بهداشتی مربوط به زنان باردار بهطور محسوسی کاهش مییابد. این میزان نشاندهنده احتمال مرگ زنان به علت بارداری و زایمان میباشد. صورت کسر تعداد مرگ زنان به علت عوارض بارداری و زایمان بوده و در مخرج باید تعداد زنان باردار قرار گیرد، ولی چون به دست آوردن تعداد زنان باردار خصوصا" در جوامع بزرگ امکانپذیر نیست، برای محاسبه میزان از تعداد تولد زنده در مخرج کسر استفاده میکنیم. چون احتمال مرگ نسبتاً عدد کوچکی استK در نظر گرفته شده در 10000 تولد زنده محاسبه میشود.
اسلاید 20 :
میزان مرگ ومیر اختصاصی سببی
این میزان با در نظر گرفتن علت مرگ محاسبه میشود. مثلاً میزان مرگ و میر اختصاصی از بیماری سل، بیماریهای عفونی، بیماریهای قلب و عروق، حوادث، سرطان وغیره. در این مورد صورت کسر برابر تعداد افرادی است که در اثر آن علت در طی یک سال درگذشتهاند و مخرج کسر جمعیت وسط سال میباشد.
