بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
خلاصه فصل دهم کتاب دولت و دموکراسی
اسلاید 2 :
موضوع فصل : دموکراسی در آغاز قرن بیست و یکم
اسلاید 3 :
در آمدی بر دموکراسی
مفهوم دموکراسی به حکومت و مردم باز می گردد و حکومت باید در دست مردم و برای مردم باشد.
مفهوم اولیه دموکراسی حکومت مستقیم توده مردم بود که در اواخر سده هجدهم طی انقلاب امریکا متفکرانی چون هامیلتون دموکراسی نمایندگی(غیر مستقیم) را مطرح کردند.
در اواسط قرن نوزده بار دیگر مسئله دموکراسی توده ها خطر حاکمیت عوام را متبادر کرد که متفکرانی چون استوارت میل به تضمین حکومت خوب به جای دموکراسی پرداختند.
با نهادینه شدن دموکراسی و سازمان های سیاسی آن به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم، اصول دموکراسی مقبولیت عام یافت و گستره وسیعی از مردم را دربر گرفت.
اسلاید 4 :
استقرار دموکراسی سیاسی در جوامع مدرن، عمدتا در سطحی نسبتا پیشرفته از توسعه سرمایه داری به وقوع پیوست و گذار به دموکراسی همانند نوسازی سرمایه داری بخش از پیشرفت بود.
گشترش دموکراسی در سده بیستم عمدتا در جوامعی تمرکز یافت که تحت سلطه تولید سرمایه داری بود
در مقایل روند گذار به دموکراسی در جهان کمونیسم محدودتر بود، و شکل شورایی شوروی و دیکتاتوری سیاسی و سلطه دولتی هرچند نام خود را موکراسی سوسیالیستی گذاشت اما از فهم دموکراسی واقعی فاصله زیادی داشت.
گذار به دمکراسی تا پس از جنگ جهانی دوم به معنای قبول دمکراسی لیبرال مبتنی بر نمایندگی تلقی می شد و استقرار دموکراسی با گسترش نقش و قدرت دولت بود و در این فرایند دولت رفاه کم کم قدرت گرفت.
اسلاید 5 :
تقویت نوعی تمایل عام جهانی برای گذار به دموکراسی در دهه 1970 و 1980، به علاوه فشارهای فزاینده برای تحقق یکپارچگی اقتصاد جهانی برا اساس سرمایه داری، چارچوبی مشخص را برای گذار به دموکراسی جوامع ما بعد توتالیتر در اروپای شرقی فراهم آورد. هرچند در مقایل آن موانعی چون سلطه کمونیسم و احزاب کمونیستی، روی گردانی از سیاست و بدبینی به سیاستمداران نیز در مقابل آن مانع ایجاد می کرد و به حکومت پوپولیستی نزدیک می کرد.
رشد دموکراسی با توسعه سزمایه داری همراه شد و کشورهای آمریکای لاتین و آسیای جنوب شرقی در روند نوسازی مبتنی بر سرمایه داری به جرگه دموکراسی پیوستند.
اسلاید 6 :
الگوهای دموکراسی:
1- دموکراسی کلاسیک آتن:
در دولت شهرهای یونان، اصل حکومت بر پایه مشارکت مستقیم بود، ویژگی های این دموکراسی عبارت بود از : شهروندان در امور قضایی و قانون گذاری مستقیم مشارکت دارند، قدرت حکومت در دست مجمع شهروندان است، محدوده قدرت حکومت، تمامی امور عمومی شهر را شامل می شود، انتخاب نامزدها برای تصدی مناسب از طریق انتخاب مستقیم، قرعه ، چرخش صورت می گیرد، شهروندان عادی با صاحب منصبان متمایز نیستند، به جز مناصب نظامی هیچ فردی نمی تواند دو باره عهده دار منصبی شود، برای همه مناصب دوره تصدی کوتاه مدت است، به افراد در ازای خدمات دولتی حقوقی پرداخت می شود.
اسلاید 7 :
2- تکامل دموکراسی حمایتی
با قدرت یافتن تدریحی دولت، سنت های اندیشه سیاسی چون جمهوری خواهی کلاسیک ماکیاولی و سنت لیبرالی هابزی و لاک، تلاش هایی برای محدود کردن قدرت دولت پدید آمد و نظریه دموکراسی حمایتی با محدودیت بخشیدن به نهادهای دموکراتیک، در صدد برآمدن تا حکومت شوندگان را از استبداد دولت مصون بدارد.
ویژگی های اصلی این دموکراسی عبارتند از: حاکمیت متعلق به مردم است اما به نمایندگانی که کارکردهای دولت انجام می دهند واگذار می شود، پاسخگویی حکومتگران از طریق انتخابات منظم، رای گیری مخفی، رقابت میان دسته ای انجام می شود، حکومت محدود غیره شخصی است و در میان قوای سه گانه تقسیم می شود، طرفداری از حاکمیت قانون به جهت تضمین آزادی برابری در مقابل قانون برخورداری از حقوق و آزادی های مدنی و آزادی بیان بسیار مشهود است، دولت از جامعه مدنی جداست، کانون های قدرت و گروهای ذی نفع وجود دارد.
اسلاید 8 :
3- دموکراسی تکاملی:
الف) الگوی رادیکال از دموکراسی تکاملی:
در روایت هابز و لاک حاکمیت از مردم به دولت انتقال می یابد در حالیکه روزو معتقد است که حاکمیت نه تنها از مردم ناشی می شود بلکه باید ورای آنها باقی بماند به طوریکه شهروندان از برابری سیاسی و اقتصادی و آزادی یکسان بخوردار شوند.
ویژگی های این دموکراسی: وظایف قوه مقننه و مجریه تقسیم می شود، قوه مقننه متشکل از مشارکت مستقیم شهروندان در گروه های عمومی است، در صورت عدم توافق آراء رای اکثریت ملاک است، مناصب اجرایی در دست فرمانروایان است، مناصب اجرایی به صورت مستقیم یا به قید قرعه انتخاب می شوند، اجتماعات کوچک و توزیع دارایی در میان اکثریت مردم از شرایط عمومی این دموکراسی است.
اسلاید 9 :
ب) الگوی دموکراسی تکاملی:
جان استوارت میل به دموکراسی بود که خطرات ناشی از حکومتی فراگیر و مداخله گر را از میان ببرد و را حراست از حقوق فردی و حداکثر رساندن سودمندی آن را در حداقل مداخله دولت می دانست که موجب اسنحاد شهروندانی متعهد و آگاه می شود.
ویژگی های این نوع دموکراسی: حاکمیت مردمی با حق رای همگانی، اعمال محدویت بر قدرت دولت و تفکیک آن از طریق کنترل قانونی، تفکیک مجمع پارلمانی از بوروکراسی دولتی، مداخله شهروندان در حکومت از طریق رای دادن،جامعه مدنی مستقل با حداقل دخالت دولت و اقتصاد بازار رقابتی و مالکیت خصوصی از جمله ویژگی هاست.
اسلاید 10 :
4- دموکراسی سوسیالیستی
مارکس و انگلس به اندیشه دولت لیبرال بی طرف و اقتصاد بازار آزاد حمله کردند و سخن از ساخت طبقاتی به میان آوردند،مارکس مبارزه برای پایان به سیاست را در سوسیالیسم و کمونیسم درک می کند، که لازمه آزادی در آن پایان استثمار است که به برابر سیاسی و اقتصادی می انجامد.
ویژگی های دموکراسی سوسیالیستی: تنظیم امور عمومی به کمک کمون ها یا شوراها،تبعیت کارکنان دولت از انتخابات دوری و وکالت از جامعه،پرداخت حقوق بیشتر به کارکنان دولت،تشکیل ارتش خلق.
ویژگی های دموکراسی کمونیستی: حکومت و سیاست راه را برای خودگردانی هموار می کنند، همه امور به صورت جمعی اداره می شود، وفاق پایه اصلی تصمیم گیری در همه امور، توزیع مناصب اداری به صورت چرخشی یا انتخابی، جای گزین کردن ارتش و سایر نیروها با نظارت بر خود و همه مظاهر طبقات از میان می رود.
اسلاید 11 :
5- نخبه گرایی رقابتی و دیدگاه تکنوکراتیک
به عقیده شومپیتر و وبر در این دموکراسی، روش حکومت سیاستمداران، انتخاب نخبگان سیاسی کاردان است که قادرند قانون گذاری کنند.
مهمترین ویژگی های آن عبارتند از: حکومت پارلمانی توام با قوه مجریه قوی، وجود رقابت میان نخبگان سیاسی و احزاب، سلطه سیاست حزبی بر پارلمان، مرکزیت رهبری سیاسی، بوروکراسی به منزله تشکیلات اداری مستقل.
6- تکثر گرایی سرمایه داری صنفی و دولت:
در این الگو دولت با حفظ قدرت باز طریق اقلیت ها، آزادی سیاسی را تامنی می نماید،تکثر گرایی به دو شکل کلاسیک و نو قابل تقسیم است که ویژگی های کلاسیک آن عبارت از : حقوق شهروندی، آزادی بیان، تشکیلات، نظام موازنه و کنترل میان قوا، نظام انتخاباتی رقابتی. ویژگی های تکثر گرایی نو نیز عبارت از: گروه های فشار متعدد، مقررات قانونی در بافت فرهنگ سیاسی متنوع، وجود گروه های متعدد و موازنه میان شهروندان فعال وغیره فعال، جدال بر سر قدرت از جمله آن است.
اسلاید 12 :
7- دموکراسی حقوقی
این الگو ار جمله دیدگاه های راست نو و تلفیقی از لیبرالیسم نو و محافظه کاری نو است. هدف اصلی آن تحقق جامعه بازار آزاد همراه با دولت حداقل است و به دنبال برپایی حکومتی نیرومند برای اعمال نظم و قانون است. در این الگو اصل اکثریت برای حفاظت از اقراد در مقابل حکومت خود سر و حفظ آزادی، روشی موثر و مطلوب است.
ویژگی های این نوع دموکراسی عبارتنداز: برخورداری از حکومت مشروطه در قالب الگوی انگلو آمریکایی از جمله تقکیک قوا، حاکمیت قانون، حداقل مداخله دولت در جامعه، حداکثر میدان عمل برای جامعه بازار آزاد، رهبری سیاسی کارآمد، وجود حداقل قواعد بوروکراتیک، به حداقل رساندن تهدید جمع گرایی از هر نوع .
اسلاید 13 :
8- دموکراسی مشارکتی: گذار از دموکراسی نمایندگی ( لیبرال دموکراتیک)
طرح دموکراسی مشارکتی ایده چپ نو به نظریه دموکراسی لیبرال بود که راست نو در پی بحران 1970 مطرح کرده بود. آلن دی بنو ده اصل را برا تحقق این دموکراسی بر می شمرد که عبارتنداز: فردگرایی مبتنی بر مساوات، نماینده به مثابه بیان کننده اراده مردم و ملت، عدم منافات دموکراسی با اقتدار و انتخاب اصلح، تعارض با حکومت تکنوکراسی، برخورداری از حقوق سیاسی برابر، مشارکت به منزله مفهوم اساس دموکراسی، تامین خیر عامه، اصل نبودن اکثریت، اصل نبودن رای و دموکراسی یعنی قدرت مردم. او با این اصول می خواهد نواقص دموکراسی نمایندگی را بر طرف و دموکراسی حقوقی را به چالش بکشد.
ویژگی ها این دموکراسی: مشارکت مستقیم شهروندان در تنظیم نهاد های اصلی جامعه، تجدید نظام حزبی پاسخگو، فعالیت احزاب در قالب پارلمان یا کنگره، برقراری نظام نهادی باز.
اسلاید 14 :
9- دموکراسی نیمه مستقیم
این الگو را الوین تافلر مطرح کرده و بر اساس سه اصل قدرت اقلیت، دموکراسی نیمه مستقیم و توزیع تصمیم گیری دموکراسی قرن بیست و یکم را به تصویر می کشد.
1- قدرت اقلیت: به نظر تافلر در موج سوم حکومت اکثریت اعتبار خود را از دست داده و به جای آن اقلیت اهمیت پیدا می کند، وی معتقد است در این موج اخیر حکومت اکثریت و رابطه آن با عدالت اجتماعی به شدت زیر سوال می رود.
2- دموکراسی نیمه مستقیم: در نظام سیاسی پیشرو از اتکا به نماینده ها به مرحله ای که فرد نماینده خودش است انتقال می یابیم چرا که زمانیکه نمایندگان ملت نمی توانند امور ملت را انجام دهند، خود ملت باید کارهای خود را به انجام برساند.
3- توزیع تصمیم گیری: در نظام سیاسی پیشرو تمرکز شدید مراکز تصمیم گیری از بین می رود و آنها به خود مردم واگذار می شوند. لذا ضروری است مسئولیت اخد تصمیم تقسیم و جابجا شود و گروه های بیشتری در تصمیم گیری مشارکت کنند. ضرورت این امر در نهادهای سیاسی بین المللی دو چندان است. تافلر با بیان این سه اصل به مفهوم بار تصمیم گیری اشاره می کند و معتقد است میزان مشارکت در به دوش کشیدن این بار اساسا نمودار سطح دموکراسی در جامعه است.
اسلاید 15 :
10- خود مختاری مستقیم
دیوید هلد با رد دو نظریه دموکراسی حقوقی و دموکراسی مشارکتی الگوی خود مختاری را مطرح کرده است. این اصل تنها با درک فرآیند دموکراتیزه کردن دو جانبه است که خود به تحول به هم وابسته دولت و جامعه مدنی است. به اعتقاد وی افراد باید در تعیین شرایط زندگی خویش آزاد و برابر باشند.
در این نوع دموکراسی موضوعاتی چون تقدیس خود مختاری در قانون اساسی و اعلامیه حقوق، ساختار مجلس دوگانه به دو شکل انتخاب بر مبنای نمایندگی نسبی و انتخاب بر مبنای نمایش آماری، نظام قضایی ویژه تفسیرهای حقوقی، نظام حزبی رقابتی، خدمات اداری مرکزی و محلی مبتنی بر تقاضاهای مصرف کننده محلی مطرح می شود.
اسلاید 16 :
دموکراسی در عمل: جهانی شدن دموکراسی
اسلاید 17 :
امواج دموکراسی:
1- موج سوم دموکراسی(دموکراسی مشارکتی- رقابتی): ساموئل هانتینگتون با طرح این نظریه موج دموکراتیزه شدن سال های 1974-1990 را توضیح می دهد و معتقد است دموکراسی نوین، دموکراسی دولت- ملت است و ظهور آن با پیدایی و تکامل دولت- ملت و با صلح وستفالی همراه بوده است. موج دموکراسی سلسله گذار از رژیم های غیره دموکراتیک به دموکراتیک است.
2- موج چهارم دموکراسی: فیلیپ اشمیتر از چهار موج دموکراسی سخن گفته و معتقد است که موج اول از سال 1848 آغاز و موج چهارم از سال 1975 آغاز شده هنوز به پایان نرسیده است. علل ظهور این امواج را در سه نظریه سرایت دوکراسی در سطح جهان، عدم انفعال کشورها در مقابله با امواج دموکراسی و ساختار نظام بین الملل به عنوان عامل دموکراتیزه شدن کشورها می داند.
اسلاید 18 :
گفتمان های دموکراسی
1- گفتمان دولت کوچک و جامعه نیرومند: اندیشه دولت کوچک یا حتی جامعه بی دولت، اندیشه ای مدرن و متعلق به تون غرب است. در کل باید گفتمان دولت کوچک را در اندیشه لیبرالیسم که مبتنی بر فردیت و هویت فردی، مالکیت خصوصی ، حقوق طبیعی، قرار داد اجتماعی و دولت محدود و کوچک است،جستجو بکنیم.
2- گفتمان دولت فعال و جامعه نیرومند: بحران دهه سی 1929-1932 موجب افزایش بی سابقه دولت ها در اقتصاد و روی کارآمدن دولت های رفاهی شد. این ورود دولت ها را سیاست پارلمانی نامیده اند، دولت دارای قدرتی مستقل شد که با قدرت جامعه مدنی متفاوت بود و گفتمان های توسعه ، تامین عدالت و ناسیونالیسم نیز به تقویت دولت در مقابل جامعه مدنی کمک کرد.
اسلاید 19 :
3- گفتمان دولت فعال و جامعه منفعل: این گفتمان محصول دو دسته از منتقدان است: یکی کسانیکه وضع فرد و جامعه را موقت و بیمارگونه می دانند مانند امیل دورکیم، هانا آرنت، اریک فروم و کتب فرانکفورت و دیگری کسانیکه این وضع را توصیف سرشت و هویت تغییر ناپذیر انسان و جامعه می شمارند که بعد از انقلاب فرانسه پدید آمد و زمینه های آن در آثار شوپنهاور، نیچه و فروید قابل مشاهده است.در این گفتمان بر زوال انسان خود مختار و عقب نشینی نیروهای اجتماعی و تعیین کنندگی قدرت سیاسی تاکید می شود.
4- گفتمان دولت کوچک و جامعه فعال: با توجه به گرایش اقتصاد به جهانی شدن و تضعیف مرزهای ملی و ناتوانی دولت ها در هدایت اقتصاد داخلی و گرایش به خصوصی سازی ویژگی بروکراتیک دولت رو به افول گذاشت، با این رویداد نظارت بر جامعه محدود و جامعه مدنی از قید ملاحظات دولت فارغ شد و دولت نقش داور و شریک پیدا کرد. هایک و نوزیک متفکرین این رویکردند.
