بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
درمان شناختي اختلالات اعتيادي
(Cognitive Therapy of Addictive Disorder)
- اين اختلالات طيف رسمي از رفتارهاي غير انطباقي را در بر مي گيرد . مثل سوء مصرف مواد ، سوء استفاده دارويي ، شرب مشروبات الكلي ، استعمال دخانيات و .
- شناخت درماني (CT) در درمان اختلالات اعتيادي از اهميت بالايي برخوردار است .
اسلاید 2 :
- شناخت درماني به عنوان يكي از ابزارهاي دومين نوع پيشگيري به گونه فزاينده اي مورد توجه درمانگران است .
- هم زمان با بستري كردن و سم زدايي ، بهتر است درمانگر فنون و راهبردهاي خاصي را براي كاهش احتمال عود در اختيار داشته باشد. شناخت درماني از جمله ی فنون موثر براي اين منظور است .
شناخت درماني چيست ؟ (what is cognitive therapy)
روان درماني است كه تلاش مي كند واكنش هاي فزاينده ي عاطفي و رفتار خود تخديري را ، با اصلاح خطاي فكري (تفكر معيوب) و عقايد غير انطباقي (فرضيات ناكارآمد) كه زيربناي اين واكنش ها هستند ، كاهش دهند .
اسلاید 3 :
- اصطلاح شناخت درماني به اين منظور به كار رفته كه هدف فنون و راهبردهاي درماني تغيير خطاها و سوگيري هاي شناختي بيمار است .
- ذكر يك مثال به فهم مقصود كمك مي كند : گذاشتن قرار ملاقات با يك دوست .
- واكنش هاي طبيعي به کمک همين فرآيندهاي شناختي ، كه شخص را به برداشت درست واقعيت قادر مي سازد ، پديد مي آيد . در سايكو پاتولوژي اين توانايي مختل شده و تحريف هايي در شناخت ها روي مي دهد .
اسلاید 4 :
عقايد غير انطباقي يا فرضيات ناكارآمد
- تحريف هاي شناختي
(cognitive distortions)
افكار خودآيند يا خودكار
مدل شناختي مصرف مواد
(cognitive modle of substance abuse)
- توالي پيشنهادي رويدادها در مصرف مواد به شرح زير است (شكل 1) :
اسلاید 5 :
شكل 1. مدل كامل مصرف مواد
هوس/ اميال
افكار خودآيند
عقايد فعال شده
محرك فعال كننده :
نشانه هاي دروني
نشانه هاي بروني
ادامه مصرف يا بازگشت
تمركز بر راهبردهاي ابزاري
(عمل)
عقايد تسهيل كننده
(اجازه دهنده)
اسلاید 6 :
مثال :
(The suggested sequence of events in a substance abuse)
هوس
مواد بخر و مصرف كن
برنامه عملي براي به دست آوردن مواد اطرافت را بگرد تا پول پيدا كني
اين بار اشكالي ندارد
اگر مقداري مواد مصرف كنم احساس بهتري خواهم داشت
مهماني/جشن احساس غمگيني
نمي توانم ناراحتي را تحمل كنم بايد خود را شارژ كنم تا ناراحتي را از خود دور سازم
اسلاید 7 :
- هدف درمان شناختي ، اصلاح هر يك از رگه هاي عقايد است : عقايد انتظاري و اجازه دهنده و همين طور عقايد محوری زير ساخت آنها مثل : من به دام افتاده ام كه اين عقايد مربوط به دارو را قوت مي بخشند .
- موقعيت ، به طور مستقيم موجب هوس (craving) نمي شود : ميانجي محرك و هوس ، عقيده مرتبط با دارويي است كه به وسيله ي موقعيت فعال مي شود و عقيده ی خودآيندي است كه از اين عقيده سرچشمه مي گيرد .
اسلاید 8 :
I. عقايد غير انطباقي يا فرضيات ناكارآمد
(Dysfunctional Assumptions)
- عقايد تعيين كننده نظرات شخص درباره ي خود ، ديگران و محيط هستند .
- قواعد عامي هستند كه ممكن است هرگز به صورت كلامي در نيامده و از طريق استقراء مورد استنتاج قرار گيرند .
- اين فرضيات در طول دوره هاي بهبود پنهان و خاموش هستند (silent assumption) ليكن محرك ها و موقعيت هاي خاص به عنوان راه انداز (triger) عمل كرده و آنها را فعال مي گردانند .
اسلاید 9 :
جدول 1. الگوهاي شايع عقايد اعتيادي ناكارآمد
اسلاید 10 :
اين عقايد همگي بر محور لذت جويي ، حل مسئله ، تسكين و فرار تمركز دارند .
II. افكار خوآيند يا خودكار (Automatic Thoughts)
محتواي جريان فكري آگاهانه ، آشكار و قابل دسترس فرد است كه خود به وجود مي آيند .
تجلي اين افكار تا حدي به شيوه اي كه فرد با خودش صحبت مي كند بستگي دارد و در جريان زمزمه با خود (self-talks) اتفاق مي افتد .
اسلاید 11 :
جدول 2. انواع معمول افكار خودآيند
اسلاید 12 :
مفهوم سازی شناختي
(Cognitive Conceptualization)
- مفهوم سازی جامع و دقيق از بيمار به منزله گردآوري ، تركيب و يكپارچه سازي داده ها در مورد بيمار است به طوري كه بتوان به فرضيات آزمون پذيري در مورد علت ، درمان عقايد غيرانطباقي و ساير علائم بيماران دست يافت .
اسلاید 13 :
داده هاي مرتبط با دوره ي كودكي
پدر الكلي بود . مادر از طرف پدر مورد آزار لفظي قرار مي گرفت . داوود اغلب توسط پدرش تحقير مي شد .
عقايد محوری
من دوست نداشتني و ناخواسته هستم .
فرضيه ها/عقايد/قواعد شرطي
اگر هر چيزي را عالي انجام دهم ، مردم مرا دوست خواهند داشت و احساس راحتي خواهم كرد .
اگر به ديگران نشان دهم كه واقعاً چه احساسي دارم (خشم) آنها مرا ترك خواهند كرد .
راهبردهاي جبراني
اگر احساس ناراحتي مي كني دارو مصرف كن .
هيچ كاري انجام نده مگر اين كه صد در صد مطمئن باشي كه آن را كامل انجام مي دهي .
به ديگران نشان نده كه واقعاً چه احساسي داري .
اسلاید 14 :
شكل 2. مراحل ايجاد (flowchart) مصرف مواد
فكر خودآيند
من كنترلم را از دست خواهم داد
آنها مرا در حال لرزيدن خواهند ديد
عاطفه : ترس ، بيم
رفتار
الكل بردار و بنوش . كوكايين بكش
موقعيت
اسلاید 15 :
اطلاعات دموگرافيك
مشكل طرح شده
- داده ها جهت مفهوم سازی از مورد شامل تشخيص DSM-IV
نيمرخ تحولي (رشدي)
نيمرخ شناختي
«بدون مفهوم سازی كافي مورد ، انتخاب فنون خاص ممكن است به دلخواه انجام پذيرد و حتي براي يك بيمار مفروض نامناسب باشد»
اسلاید 16 :
فنون و راهبردها
(Techniques and Strategies)
- فنون شناختي : عقايد مرتبط با دارو و افكار خودآيندي كه در ايجاد تمايلات و هوس ها نقش دارند مورد توجه قرار مي گيرند .
- فنون رفتاري : تمركز بر اعمالي كه از نظر علّي با فرآيندهاي شناختي تعامل دارند (آموزش مهارت هايي مانند جرئت ورزي و آرام سازي جهت رويارويي با موقعيت هاي پرخطر ، اميال و هوس ها)
1) روش سقراطي (Socratic questioning)
- درمانگر براي كمك به بيمار جهت كشف الگوهاي تحريف شده ی افكار و رفتار از سوال هاي استقرايي استفاده مي كند .
اسلاید 17 :
- سوال ها سبب مي شوند كه بيمار يك موقعيت را در ذهن خود بازآفريني كند تا آن چه را كه واقعاً در ذهن او مي گذارد بشناسد .
نمونه اي از پرسشگري سقراطي
بيمار : قبل از ترك محل كارم حالم بد و بدتر شد ، و بعد .
درمانگر : آيا در محل كار برايتان اتفاقي افتاد ؟
بيمار : هيچ چيز غيرعادي وجود نداشت .
درمانگر : منظورتان از هيچ چيز غيرعادي چيست ؟
بيمار : طبق معمول كارم را انجام دادم . كلاس هايم تمام شد و سرگرم تصحيح اوراق بودم .
اسلاید 18 :
درمانگر : در حالي كه شما اوراق تصحيح مي كرديد كاملاً تمركز داشتيد ؟
بيمار : خير ، واقعاً فكرم بر آن متمركز نبود .
درمانگر : آيا افكار يا تصوراتي به ذهن شما خطور مي كرد ؟ (در آن موقع به چه چيزي فكر مي كرديد؟)
بيمار : بله ، تصور مي كنم در مورد رفتن به خانه مي انديشيدم .
درمانگر : آيا در مورد منزل تصوراتي داشتيد ؟
بيمار : بله ، بله .
درمانگر : مي توانيد به من بگوييد كه اين تصور چه بود ؟
بيمار : بله . من در مورد خانه فكر مي كردم كه سرد است و هيچ كس آن جا نيست- تنها نشسته ام ، تلفن زنگ مي زند .
اسلاید 19 :
درمانگر : بسيار خوب شما تصور بسيار ناراحت كننده اي در ذهن داشته ايد و اين سبب احساس افسردگي شما شد و آن گاه چه گذشت ؟
بيمار : در مسيرم به خانه مشروب خريدم تا با مصرف آن در منزل احساس بهتري داشته باشم .
2) اختصاص تكاليف خانگي (Homework Assignment)
- تكاليف خانگي شامل تمرين فنون شناختي (مثل پايش افكار) و رفتاري (مثل جرئت ورزي ، آرم سازي عضلاني ، كنترل محرك ، ورزش و .) در بين جلسات مي باشد .
اسلاید 20 :
3) تحليل سود و زيان
(Advantage and Disadvantage Analysis)
- مصرف كنندگان داروها عقايدي هستند كه موجب مي شود زيان ها به حداقل ممكن كاهش يابد و مزايا به حداكثر برسد . بنابراين تحليل سود و زيان يك فن بسيار مفيد مي باشد .
- بيمار براي بررسي و تأمل بايد از خود بپرسد :
1) آيا داشتن اين عقايد (يا رفتار اعتيادي) به سود من است ؟
2) مزايا و زيان هاي (نتايج مثبت و منفي) اين عقايد كدامند ؟
