بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
شناخت خطر
راهکار های کاهش عوامل خطر (Risk Reduction) مهم در سطح فرد و جامعه
اسلاید 3 :
مقدّمه
مردم در همه جا و در تمام طول زندگي خود با تعداد تقريبا بي شماري از خطرات تهديد كننده سلامت مواجه ميشوند. اين خطرات ميتوانند به شكلهاي گوناگوني ازجمله بيماريهاي مُسري يا غيرمسري، آسيبها، فرآورده هاي مصرفي، خشونت و يا بلاياي طبيعي باشند.
گاهي كل يك جامعه در معرض خطرات و گاهي تنها يك نفر، درگير ميشود.
اكثر خطرات، در گروه هاي فقير تجمع مييابند.
ضمنا هيچ خطري به تنهايي رخ نميدهد و ريشه بسياري از اين خطرات در زنجيره هاي پيچيده وقايعي نهفته است كه مدتهاي مديدي به درازا ميكشند.
هر خطر، علت خاص خود را دارد و برخي از آنها چندين علت دارند.
اسلاید 4 :
مقدّمه
احتمال بروز يك واقعه نامطلوب يا عاملي كه اين احتمال را افزايش دهد، درك انسانها از خطر و عكس العملهاي آنها در مقابل آن بر اساس تجربه گذشته و اطلاعات و ارزشهاي دريافت شده از طريق منابعي نظير خانواده، جامعه و حكومت شكل ميگيرد.
اين تجربه يك فرايند آموزشي است كه از كودكي آغاز ميگردد. مانند وقتي كه كودكان ياد ميگيرند با آتش بازي نكنند و در طي دوران بلوغ نيز به طور مستمر روزآمد ميشود.
حضور و وقوع برخي از خطرات نظير همهگيري بيماريها، فراتر از حد كنترل فردي است ولي تقويت و حذف خطرات ديگر همچون سيگار كشيدن يا كنترل مصرف مواد ناسالم، در حيطه توان ما قرار دارد.
بستن كمربند ايمني يك اقدام فردي براي كاهش خطر آسيب است، اما تصويب قانوني كه بستن كمربند ايمني را اجبار ميكند يك اقدام دولتي است كه به نمايندگي از كل جمعيت انجام ميگيرد.
اسلاید 5 :
ارزيابي خطر
دولتها بايد بتوانند به منظور حفاظت از مردم و كمك به آنها براي محافظت از خود شدت خطرات را ارزيابي كرده و هزينه اثربخش ترين مداخلات ممكن را براي پيشگيري از وقوع خطرات انتخاب نمايند.
ارزيابي خطر عبارتست از يك رويكرد نظام مند براي تخمين بار بيماري و آسيب ناشي از خطرات مختلف.
اين رويكرد شامل شناسايي بخش كمّي و تعيين خصوصيات تهديدات موجود عليه سلامت انسان است.
ارزيابي خطر ميتواند تصويري كلي و بسيار ارزشمند از نقش نسبي خطرات مختلف در سلامت انسان به دست دهد.
ميتواند با توجه و تاكيد بر آن خطرات، امكان بالقوه دستيابي به فوائد بهداشتي را مشخص نمايند
و ميتواند در طرح ريزي برنامه هاي پژوهشي و سياست گذاريها كمك كننده باشد.
اسلاید 6 :
تعاريف خطر و عوامل مرتبط با آن
مفهوم خطر در ميان افراد مختلف معاني مختلفي دارد.
خطر به معناي احتمال يك پيامد نامطلوب و يا عاملي كه اين احتمال را افزايش ميدهد ميباشد.
خطر ميتواند به معناي يك احتمال باشد براي مثال پاسخ به اين پرسش خطر ابتلا به ويروس نقص ايمني ايدز در اثر تماس با يك سوزن آلوده چقدر است؟
خطر ميتواند به معناي عاملي باشد كه احتمال يك عارضه نامطلوب را افزايش ميدهد براي مثال خطرات عمده سلامت كودكان عبارتند از سوء تغذيه، آب ناسالم و آلودگي هوا در محيطهاي بسته.
خطر ميتواند به معناي يك پيشامد باشد براي مثال خطر ناشي از رانندگي در حين مستي چيست؟ (پاسخ: تصادف رانندگي)
خطر ميتواند به معناي يك عارضه يا تهديد بالقوه باشد براي مثال آيا راندن موتورسيكلت بدون استفاده از كلاه ايمني خطر دارد؟
اسلاید 7 :
تعاريف خطر و عوامل مرتبط با آن
شيوع خطر: نسبتي از جمعيت كه با يك خطر خاص مواجه هستند براي مثال شيوع سيگار در يك جمعيت خاص ميتواند 25% باشد. خطر نسبي و احتمال يك عارضه نامطلوب سلامت در افرادي كه با يك خطر خاص مواجهند در مقايسه با افرادي كه مواجه نيستند. براي مثال اگر در يك زمان خاص احتمال ابتلاي افراد سيگاري به سرطان ريه به طور متوسط 15 برابر بيشتر از افراد غيرسيگاري باشد خطر نسبي آن 15 است.
عامل زيان بار: يك خصوصيت ذاتي و لاينفك مثلا در يك ماده شيميايي كه امكان آسيب را بهمراه دارد
خطر منتسب به جمعيت: نسبتي از بيماري در يك جمعيت كه از يك خطر خاص تهديد كننده سلامت ناشي شده است.
بار قابل انتساب: نسبتي از بار فعلي بيماري يا آسيب كه از مواجهه درگذشته ناشي شده است.
بار قابل اجتناب: نسبتي از بار آينده بيماري يا آسيب كه در صورت كاهش سطح فعلي يا آتي مواجهه از طريق توزيع جايگزين (يا توزيع مجازي) قابل اجتناب است.
اسلاید 8 :
خطرات تهديدكننده سلامت و وضعيت اقتصادي اجتماعي
متاسفانه بيشترين بار خطرات تهديد كننده سلامت بر دوش مستضعف ترين افراد جامعه ميباشد كه تحصيلات رسمي اندك و مشاغل سطح پايين دارند.
به منظور كاستن از عوامل تهديد كننده سلامت بايد توسط سازمان جهاني بهداشت و دولتها تعادل برقرار گردد.
اين امر از طريق مقابله مستقيم با فقر، توجه به خطرات تهديدكننده سلامت در ميان افراد مستضعف، بهبود سلامت مردم و در نتيجه رشد اقتصاد عمومي و نهايتا بهبود سلامت مردم امكان پذير است.
يكي از اجزاي مهم راهبرد ياد شده اين است كه ابتدا دريابيم شيوع اين خطرها در ميان افراد محروم چقدر است. متاسفانه داده ها در اين مورد در مناطقي كه بيشتر به آن نياز دارند اندك است.
اسلاید 9 :
خطرات تهديدكننده سلامت و وضعيت اقتصادي اجتماعي
سوءتغذيه پروتئين ـ انرژي در كودكي
آب و فاضلاب
عدم تغذيه با شيرمادر
روابط جنسي غيرايمن
الكل
دخانيات
اضافه وزن
آلودگي هوا در محيطهاي بسته
آلودگي هواي شهري
اسلاید 10 :
رابطه ميان سطح عوامل خطر و فقر
ميان كم وزني كودكان و فقر مطلق، تناسبي قوي وجود دارد. افرادي كه با درآمد كمتر از يك دلار در روز زندگي ميكنند در مقايسه با افرادي كه بيش از دو دلار در روز درآمد دارند عموما 3-2 برابر بيشتر در معرض خطر نسبي قرار دارند.
آب و فاضلاب نامناسب و آلودگي هوا در محيطهاي بسته نيز ارتباطي مستحكم با فقر مطلق دارند در مورد آب و فاضلاب نامناسب خطر نسبي براي خانواده هايي كه كمتر از يك دلار در روز درآمد دارند در مقايسه با خانوارهايي كه درآمدشان بالاتر از دو دلار است بين 7/1 تا 1/15 برابر متغير بوده است.
رابطه فقر با مصرف دخانيات و الكل، عدم تغذيه با شير مادر و روابط جنسي غيرايمن، ضعيف تر و متفاوت تر ميباشد.
همچنين در كشورهاي در حال پيشرفت گروه هايي كه وضعيت اجتماعي ـ اقتصادي بهتري دارند از نظر وضعيت نامطلوب چربي، فشار خون بالا و اضافه وزن، نسبت به افراد ديگر مشكلات بيشتري دارند. با اين حال اگر روند مشاهده شده در جهان صنعتي تكرار شود اين الگوها با افزايش توسعه اقتصادي معكوس خواهد شد.
اسلاید 11 :
تاثير بالقوه تغيير توزيع فقر بر سطح عوامل خطر
اگر شيوع عوامل خطر در ميان مردمي كه با كمتر از 2 دلار در روز زندگي ميكنند با افرادي كه بيش از 2 دلار در روز درآمد دارند برابر شود، سوء تغذيه پروتئين انرژي، آلودگي هوا در محيطهاي بسته و آب و فاضلاب نامناسب به ترتيب حدود 37% و 50% و 51% كاهش خواهد يافت.
اسلاید 12 :
تقسيم بندي آسيبهاي قابل انتساب به عوامل خطر
1 ـ كمبود تغذيه مادر و كودك و ساير خطرات مرتبط با رژيم غذايي
2 ـ عدم فعاليت فيزيكي، ساير خطرات مرتبط با رژيم غذايي
3 ـ خطرات تهديدكننده سلامت جنسي و باروري
4 ـ مواد اعتيادآور
5 ـ خطرات محيطي
6 ـ خطرات شغلي
7 ـ ساير خطرات تهديدكننده سلامت (از جمله اقدامات غير قطعي در مراقبت سلامت، سوء رفتار و خشونت)
اسلاید 13 :
كمبود تغذيه مادر و كودك
كودكان و زنان در بسياري از كشورهاي در حال پيشرفت دچار مشكلات تغذيه اي هستند كه غالبا مربوط به كمبود اساسي پروتئين و انرژي ميباشد و عوارض جانبي آن عمدتا ناشي از كمبود ريز مغذيها مانند يُد، آهن، ويتامينA ، روي و عدم تغذيه با شير مادر است.
اسلاید 14 :
كم وزني
عمدتا مربوط به وضعيت ضعيف آنتروپومتريك (تن سنجي) ميباشد كه ناشي از رژيم غذايي ناكافي و عفونتهاي مكرر است كه باعث كمبود كالري، پروتئين، ويتامينها و مواد معدني ميشود.
كودكان كم وزن بيشتر در معرض خطر مرگ در اثر بيماريهاي عفوني نظير اسهـال و پنومونــي قـرار دارند.
مطالعات نشان ميدهد كه 70% -50% از بار بيماريهاي اسهالي، سرخك، مالاريا و عفونتهاي دستگاه تنفسي تحتاني در دوره كودكي مربوط به كمبود تغذيه است.
كم وزني باعث 3700000 مورد مرگ در سال 2000 شده است و يك پانزدهم موارد مرگ را در جهان شامل ميشود كه 1/8 ميليون در آفريفا، 1/2ميليون نفر در منطقه جنوب شرقـي آسيا و 0/5 ميليون در شرق مديترانه است.
اسلاید 15 :
كمبود يد
كمبود يُد، شايعترين علت منفرد قابل پيشگيري عقب ماندگي ذهني و آسيب مغزي است.
كمبود يد با كم وزني هنگام تولد، افزايش مرگ و مير نوزادي، ناهنجاريهاي شنوايي، اختلالات مهارتهاي حركتي و نقص عملكرد عصبي همراه بوده است.
2/2 ميليارد نفر در دنيا در معرض كمبود يد قرار دارند و برآوردهاي اخير نشان ميدهد كه بيش از 1 ميليارد نفر به گواتر مبتلا هستند. در كل دنيا، اختلالات كمبود يد باعث از دست رفتن دو و نیم ميليونDALY ميشود.
اسلاید 16 :
فقر آهن
آهن در تمامي بافتهاي بدن براي فعاليتهاي پايه اي سلولي، مورد نياز است و بخصوص در عضله، مغز و گلبول قرمز خون اهميت اساسي دارد.
فقر آهن يكي از شايعترين موارد كمبود مواد مغذّي در دنياست كه حدود 2 ميليارد نفر را گرفتار كرده است. به دليل اينكه نياز به آهن در دوران نوزادي و بارداري بالاست، كودكان كم سن، زنان باردار و زناني كه به تازگي زايمان كردهاند بيشتر و شديدتر از ديگران به فقر آهن دچار ميشوند.
حدود يك پنجم از مرگ و مير حول و حوش زايمان و يك دهم از مرگ و مير مادران در كشورهاي در حال پيشرفت، قابل انتساب به فقر آهن است.
در مجموع 0/8 ميليون مورد مرگ و 35 ميليونDALY در سراسر دنيا ديده ميشود.
اسلاید 17 :
كمبود ويتامين A
كمبود ويتامينA در بسياري از مناطق در حال پيشرفت جهان باعث اختلال بينايي ميشود و علت اصلي كوري اكتسابي در كودكان است
در كل دنيا حدود 21% از تمامي كودكان از كمبود ويتامين A كه بر اساس پايين بودن غلظت سرمي رتينول تعريف ميشود رنج ميبرند.
همچنين كمبود ويتامينA باعث حدود 16% از كل بار جهاني ناشي از مالاريا و 18% از بار ناشي از بيماريهاي اسهالي نيز ميگردد. در مجموع حدود 0/8 ميليون مرگ در سراسر دنيا از كمبود ويتامين A ناشي ميشود.
اسلاید 18 :
كمبود روي
كمبود روي تا حدود زيادي به ناكافي بودن آن در رژيم غذايي يا اختلال جذب روي از رژيم غذايي بستگي دارد.
در اوايل قرن بيستم، كمبود شديد روي به عنوان وضعيتي تعريف شد كه وجوه مشخصه آن عبارتست از : قد كوتاه، هيپوگناديسم، اختلال عملكرد ايمني، اختلالات پوستي، نقص عملكرد شناختي و بي اشتهايي.
كمبود روي حدود يك سوم از جمعيت دنيا را مبتلا كرده است.
مسئول 16% از عفونتهاي دستگاه تنفسي تحتاني، 18% مالاريا و 10% بيماريهاي اسهالي است و در مجموع 0/8 ميليون از موارد مرگ و 28 ميليونDALY در دنيا قابل انتساب به كمبود روي است.
اسلاید 19 :
عدم تغذيه با شير مادر
شير انسان حاوي مواد معدني و مغذّي براي 6 ماه اول زندگي است.
همچنين حاوي اجزاي ايمن و ساير عوامل دفاع ميزباني ميباشد كه محافظت ضد باكتري، ضد ويروسي و ضد انگلي را براي خود تامين ميكند
بر اساس توصيه سلامت عمومي سازمان جهاني بهداشت نوزاد بايد در 6 ماه اول زندگي منحصرا از شير مادر تغديه شود و در باقي مانده سال و سال دوم زندگي خود نيز به خوردن شير مادر ادامه دهد.
تغذيه انحصاري با شير مادر به معناي آن است كه هيچ آب يا مايعات ديگر (يا غذا) نبايد به كودك داده شود
عدم تغذيه با شير مادر و مخصوصا عدم تغذيه انحصاري با شير مادر در 6 ماه اول زندگي از عوامل خطر مهم براي ناتوانيها و مرگ و ميرهاي دوران نوزادي و كودكي است به طوري كه خطر مرگ ناشي از اسهال، 14 برابر و مرگ ناشي از عفونت تنفسي 4 برابر بيشتر است.
اسلاید 20 :
فشار خون بالا
افزايش فشار خون، در اغلب موارد، بدون علامت است با اين حال مقادير بالاي فشار خون باعث تغييرات ساختاري در شريانهايي ميشود كه به مغز، قلب، كليه ها و قسمتهاي ديگر بدن خون ميرسانند.
اصلاح پذيرترين علل فشار خون بالا عبارتند از رژيم غذايي بخصوص مصرف نمك، ميزان ورزش، چاقي و افراط در نوشيدن الكل.
تحليلها نشان ميدهد كه حدود 62% از بيماريهاي مغزي ـ عروقي و 49% از بيماريهاي قلب به نامطلوب بودن فشار خون قابل انتساب است.
در كلّ، فشار خون بالا باعث 7/1 ميليون مورد مرگ و 64/3 ميليونDALY ميشود كه حدود 13% از كل موارد مرگ است.
