بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
ویژگیهای فیزیکی خاک
بافت خاک
بافت خاک شامل درصد اجزای تشکیلدهنده بخش معدنی خاک است که عبارتند از شن، سیلت و رس. در حقیقت، به جز فضاهای خالی خاک (بخش متخلخل خاک) که یا از آب و یا از هوا پر شدهاند، بخش جامد خاک شامل ذرات معدنی (حاصل از هوادیدگی کانیهای سنگها و مواد مادری) و مواد آلی (حاصل از تجزیه بقایای گیاهی در خاک، افزودن انواع کودهای دامی و . به خاک، تجزیه اجساد ریزجانداران در خاک) است و بافت خاک بیانگر درصد نسبی این سه ذره معدنی (شن، سیلت و رس) میباشد.
اسلاید 3 :
از سویی توجه شود که طبق قرارداد، ذراتی با قطر درشتتر از 2 میلیمتر را ذرات درشت خاک (سنگو سنگریزه) مینامیم و منظور از خاک، ذراتی است که قطر آنها کمتر از 2 میلیمتر است. چرا که، ذرات درشت خاک تنها برای استحکام و پایداری خاک در برابر فشارهای خارجی (مانند نیروی وزن ماشین آلات و یا آب) مفید هستند؛ حال آنکه، بیشتر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مهم خاک توسط ذرات ریز خاک کنترل میشوند. برای نمونه، عمده عناصر غذایی خاک از هوادیدگی کانیهای رسی به داخل خاک آزاد میشوند. سه ذره شن، سیلت و رس، هم از نظر اندازه و هم از نظر ویژگیها با همدیگر تفاوتهای اساسی دارند. (نسبت حجم ذرات درشت خاک به حجم کل خاک را درصد سنگریزه خاک یا درصد ذرات درشت گویند.)
اسلاید 4 :
خلاصه ویژگیهای سه ذره تشکیلدهنده خاک همراه با نسبت اندازه آنها توجه کنید که اندازه ذرات رس هزاران بار کوچکتر از ذرات شن است.
اسلاید 5 :
a) شن: درشتترین جزء معدنی خاک است بنا به تعریف قطر اجزا شن بین 2 میلیمتر تا 50 میکرون میباشد. این ذره معمولا زبر بوده و سطح ناصافی دارد. سطح ویژه بسیار کمی داشته و نقش بارز آن مقاوم بودن در برابر آبشویی است. قدرت نگهداری آب در شن فوقالعاده کم و دارای نفوذپذیری زیاد است و برای اصلاح فیزیکی خاکهای سنگین بافت، از شن برای پوک کردن و افزایش نفوذپذیری خاکها استفاده میشود. شن از چسبندگی و فرمپذیری کم برخوردار بوده و دارای خاصت سابندگی زیاد است و پس از خیس کردن خاکهای شنی نمیتوان شکل معینی به آنها داد. ترکیب شیمیایی شن عمدتا شامل سیلیس (SiO2) است. خاکهای شنی دارای خلل و فرج درشت زیاد و خلل و فرج ریز کم هستند و وزن مخصوص آنها زیاد است.
اسلاید 6 :
b) سیلت: از نظر قطر ذرات حدواسط بین شن و رس و قطر آنها بین 2 میکرون تا 50 میکرون است. سیلت فرمپذیر بوده ولی همانند رس بصورت نواری یا فتیلهای در نمیآید. از نظر نفوذپذیری، قدرت نگهداری آب، چسبندگی و لغزندگی، حدواسط بین شن و رس است. جنس سیلت اغلب از سیلیکاتهای آبدار کلسیم، سدیم و منیزیم است.
c) رس: رسها ریزترین جزء خاک هستند و قطر ذرات آنها کوچکتر از 2 میکرون میباشد. رسها آماسپذیر بوده و یکی از خصوصیات بارز رسها جذب آب و تورمپذیری آنهاست. در نتیجه، پس از آبیاری اراضی رسی و خشک شدن گاهاً ترکهای عمیق و عریضی در این اراضی ایجاد میشود که موجب شکسته شدن جوانه بذر میگردد.
اسلاید 7 :
رسها دارای خاصیت چسبندگی و لغزندگی زیاد هستند و حتی زمانی که پس از مرطوب نمودن آنها را بهصورت فتیلهای یا نواری در بیاوریم ترک و شکستگی در آن ایجاد نمیشود. در حالت مرطوب خاصیت لزجی و صابونی در آنها ایجاد میشود و در صنعت سرامیک و سفالسازی کاربرد دارند. کاملاً فرمپذیرند و به هر شکل دلخواه در میآیند؛ قدرت نگهداری آب زیای داشته و نفوذپذیری آنها ناچیز است. رسها را از نظر ساختمانی به دو گروه 1:1 و 2:1 تقسیم مینمایند.
رسهای 1:1 نظیر کائولینیت دارای سطح ویژه و ظرفیت تبادل کاتیونی کمی بوده و آماسپذیر نبوده و پس از جذب رطوبت متورم نمیشوند.
رسهای 2:1 مانند مونتموریلونیت گنجایش تبادل کاتیونی و سطح ویژه بیشتری دارند و با جذب رطوبت متورم میشوند.
اسلاید 8 :
تعیین بافت خاک
برای اندازهگیری بافت خاک روشهای مختلفی وجود دارد که در روش هیدرومتر که از رایجترین آنها است ابتدا ذرات خاک بر اساس قطر آنها که در حقیقت تعیین کننده وزن آنها نیز هست، از همدیگر تفکیک شده و درصد نسبی آنها محاسبه میشود. سپس با مراجعه به مثلث بافت خاک و یا از طریق نرمافزارهای بسیار ساده، کلاس بافتی خاک تعیین میشود. در میان این کلاسهای 12گانه بافت خاک، بافت رسی ریزترین نوع بافت خاک است و سرعت نفوذ و انتقال آب در خاکی با این نوع بافت بسیار اندک است. بالعکس، بافت شنی بافتی درشت و دارای ظرفیت بسیار بالایی برای انتقال سریع آب است. بافت لوم، بافتی است که ویژگیهای هر سه ذره شن، سیلت و رس در آن تقریبا به یک اندازه نمود یافته است.
اسلاید 9 :
مثلث بافت خاک و کلاسهای 12 گانه بافت
تکلیف کلاسی: با فرض کردن 3 عدد دلخواه برای درصد رس، سیلت و شن، طبق الگوی بالا، کلاس بافت خاک را تعیین کرده و به اینجانب گزارش کنید.
اسلاید 10 :
ساختمان خاک
ذرات شن سیلت و رس خاک کمتر ممکن است که به صورت مجزا از هم وجود داشته باشند بلکه تحت تاثیر عوامل مختلف گرد هم آمده و ساختمان خاک را تشکیل می دهند. طبق تعریف، ساختمان خاک عبارت است از الگوی کنار هم قرار گرفتن ذرات ریز خاک (شن، سیلت و رس) و در نتیجه تشکیل ذرات بزرگتری به نام خاکدانه (Soil Aggregates). فایده ساختمان خاک آن ست که در فضای بین ذرات و دانه های خاک خلل و فرجی را ایجاد می کند که موجب سهولت حرکت آب و هوا در خاک می شود و عامل عمده در آب رسانی به گیاه، تغذیه گیاه، نفوذ و گسترش ریشه ها در خاک، هدایت حرارتی خاک، فعالیت خاکزیان و غیره است. بنابراین بسته به اینکه ذرات خاک چگونه در کنار یکدیگر قرار گرفته باشند، فضای بین آنها یا همان منافذ خاک، ابعاد و اشکال متفاوتی به خود می گیرند.
اسلاید 11 :
خاکهای بدون ساختمان به دو صورت دیده میشوند: ذرات از هم جدا و مستقل مانند خاک های کاملاً شنی (Single grain) و یا توده فشرده در هم و کلوخه مانند (Massive). حالت دوم یا تودهای در خاک های شدیداً رسی دیده میشود. شخم زدن در رطوبت زیاد چنین وضعی را پیش می آورد.
وجود موادی مانند مواد آلی در خاک که خاصیت چسبندگی داشته و میتوانند موجب اتصال ذرات خاک به یکدیگر شوند، موجب بهبود خاکدانهسازی و در نتیجه تقویت ساختمان خاک میشود. همچنین، مقادیر کم آهک، گچ، سیلیس و اکسیدهای آهن نیز در خاک خاصیت چسب مانند داشته و به خاکدانهسازی کمک میکنند. از سوی مقابل، شخم زدن مکرر خاک به ویژه در شرایط رطوبتی نامناسب (خیلی خشک و یا خیلی خیس) موجب تخریب ساختمان خاک میشود.
تکلیف کلاسی: دو مفهوم "Minimum Tillage" و "No Tillage" را جستجو کرده و فواید آنها به ویژه اثر بر ساختمان خاک را بیان نمایید.
اسلاید 12 :
تقسیمبندی ساختمان خاک
خاکدانهها بر اساس سه معیار درجه، شکل و اندازه از همدیگر تفکیک میشوند.
بر اساس درجه، خاکدانهها به درجات صفر، 1، 2 و 3 تقسیم میشوند. خاکدانه واقع در درجه صفر، فاقد هر گونه استحکامی بوده و شکل آن در پروفیل خاک مشخص نیست. به ترتیب، با افزایش درجه خاکدانه، شکل آن به صورت واضح تر در پروفیل خاک قابل تشخیص است و آن خاکدانه تا حدی توسط دست قابل جداسازی از بدنه خاک است.
بر اساس اندازه، خاکدانهها به اندازه های ریز، متوسط و درشت تفکیک میشوند. قطعا هرچقدر اندازه خاکدانه درشت تر باشد، خاک از نظر تهویه و تخلخل وضعیت مناسب تری داشته و گردش آب و هوا در آن مناسبتر است.
از نظر شکل، خاکدانهها به شکلهای مختلفی مانند ورقهای، ستونی، دانهای، کروی، مکعبی و . تقسیم میشوند.
اسلاید 13 :
شکلهای مختلف خاکدانهها همراه با دو حالت تودهای و ذرات مجزای خاک
