بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
سازماندهی مواد فهرست نویسی
اسلاید 3 :
فهرست نویسی
فهرستنویسی فعالیتی علمی و پژوهشی در جهت سازماندهی مجموعه کتابخانه است و حرفه ای تخصصی و قانونمند شناخته می شود که به دانش تخصصی ، معلومات کتابشناسی و آگاهیهای عمومی وسیع نیاز دارد.
مارگارت مان: فهرست نویس به عنوان واسطه ای بین نویسنده و خواننده عمل می کند.وی می کوشد که از یک سو قصد نویسنده را دریابد و از سوی دیگر نیاز خواننده را برآورد. اوست که ماهیت اثری را باید بشناسد و آن را به مراجعان بازشناساند.
اسلاید 4 :
تاریخچه ی فهرستنویسی
فهرست نويسي به شكل امروزي از قرن پانزدهم شروع و گسترشيافت. نياز به قواعد هماهنگ و يکدست در زمينه فهرست برداري و فهرست نويسي باعث شد تا در اروپا افرادي به فكر تدوین اصول و قواعد آن بیفتند. افرادي چون جان ديوري در قرن هفدهم و فردریک روستگارد دانمارکی در قرن هجدهم از پيشگامان فهرست نويسي مي باشند. در نيمه اول قرن نوزدهم در انگلستان اولين قواعد فهرستنويسي تنظيم شد.
اسلاید 5 :
در انگلستان، اولین فهرست چاپی موزه بریتانیا در قرن 18 تهیه شد و فهرست دانشگاه ییل در آمریکا از نخستین فهرست های معتبر محسوب می شود.
در گذشته، نوشتن مشخصات کتابشناختی کتاب ها و رساله ها را که به منظور خاصی انجام می گرفت، فهرست نگاری یا فهرست برداری می نامیدند که عموماً از مجموعه های شخصی، کلیساها، دیرها، کاخها و جز آن بود و بیشتر بر اساس عنوان یا محل قرار گرفتن در مجموعه تنظیم می شد.
اسلاید 6 :
نخستین کوشش مشترک برای تدوین قواعد مشترک انجمن کتابداران آمریکا و انگلستان در سال 1908 پا گرفت که قواعد فهرستنویسی برای شناسه های عنوان و مؤلف منتشر شد. اما به دلیل اختلاف نظر، دو متن جداگانه انگلیسی و آمریکایی تهیه و منتشر شد.
قواعد واتیکان در سال 1920 توسط عده ای از کتابداران آمریکایی و کتابدارانی که توسط آمریکائی ها آموزش دیده بودند تهیه شد تا کتابخانه واتیکان در ایتالیا بر اساس آن سازماندهی شود.
قواعد فهرستنویسی توصیفی کتابخانه کنگره آمریکا در سال 1947منتشر شد که فقط شامل فهرست توصیفی برای انواع منابع اطلاعاتی بود.
اسلاید 7 :
قواعد انجمن کتابداران آمریکا در سال 1949 برای تعیین شناسه های پدید آورنده و عنوان منتشر شد. این قواعد در پیوستگی با قواعد کتابخانه کنگره (1949) بود که فقط شامل فهرست توصیفی بود. این دو قواعد با هم تا سال 1967 به منزله قواعد استاندارد فهرستنویسی توصیفی محسوب می شدند.
قواعد فهرستنویسی انگلو امریکن در سال 1967 توسط انجمن کتابداران آمریکا منتشر شد که ویرایش قواعد قبلی همان انجمن بود.
اسلاید 8 :
استاندارد بین المللی توصیف کتابشناختی (آی اس بی دی ) ISBD
فهرستگان ملی امریکاNUC از این استاندارد برای فهرستنویسی انواع مواد استفاده کرد. در ایران نیز مرکز خدمات کتابداری از سال 1356 برگه های چاپی و ״صورت کتابهای فهرست شده״ خود را برمبنای آن تهیه کرد و پس از ادغام در کتابخانه ملی، ״کتابشناسی ملی ایران״ هم از سال 1362 از این استاندارد استفاده می کند. در حال حاضر برای هر یک ازانواع مواد کتابخانه ای، استاندارد خاصی تهیه و منتشرشده است.
اسلاید 9 :
قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن ویرایش دوم (1978)
این قواعد با همکاری 3 کشور انگلستان، امریکا و کانادا و نمایندگان آنها شامل انجمن کتابداران امریکا، کتابخانه کنگره، کتابخانه بریتانیا، کمیته کانادایی فهرستنویسی و انجمن کتابداران انگلستان تهیه ومنتشر شد. یکی از ویژگی های آن همین توافق این کشورها بر روی متنی واحد بود. یکی از ملاحظات اساسی این ویرایش، کنترل جهانی کتابشناختی (UBC) بود که توسط ایفلا پیشنهاد شد و هدف آن ایجاد همکاری و هماهنگی بیشتر در سطح جهانی بود. اندیشه اصلی این طرح این بود که هر ماده کتابخانه ای فقط یک بار و تا جای ممکن توسط کشور منتشر کننده آن ماده، فهرستنویسی شود و اطلاعات کتابشناختی آن در همه کشورها سریعاً قابل دسترس و استفاده باشد.
اسلاید 10 :
قواعد فهرستنویسی انگلو امریکن، ویرایش دوم ) )AACR2R) 1988
ویرایش تجدید نظر شدۀ ویرایش دوم ) 1978 (است. تفاوت عمده آن مربوط به فصل نهم است که به ״بایگانی های رایانه ای״ تغییر نام و محتوا یافت. این ویرایش تلاش دارد تا برای همه انواع مواد کتابخانه ای و نیز بسیاری از زبان ها، قواعد یکنواختی ارائه دهد. از این رو، ویژگی بین المللی بودن آن بیش از ویرایش های پیشین است. به بسیاری از زبان ها از جمله فارسی منتشر شده است.
اسلاید 11 :
اهداف فهرستنویسی
هدف اصلی فهرستنویسی، سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع کتابخانه است تا کتاب های مورد نیاز از مجموعه موجود سریع تر وساده تربازیابی شود. به عبارت دیگر، هدف فهرستنویسی آماده کردن مجموعه کتابخانه برای استفاده است. هدف فهرستنویسی تهیه شناسنامه برای مجموعه کتابخانه )اعم از کتاب و دیگر شکل های منابع( است، به شکلی که جزئی ترین مشخصات کتابشناختی که مورد نیاز مراجعه کننده است و موجب شناسایی بهتر و کامل تر اثر می شود، در نظر گرفته شود.
فهرستنویسی یعنی ثبت مشخصات کتابشناختی منابع اطلاعاتی برای سازماندهی و تهیه فهرست از آنها )چه به صورت کتابی، چه در برگه دان، و چه در فهرست های رایانه ای(.
اسلاید 12 :
یکی از هدف های فهرست کتابخانه، شناساندن کامل و دقیق کتاب ها به خواننده و ایجاد راههای دسترسی مؤثر به آنهاست.
نخستین وظیفه فهرستنویس، آشنایی با کتاب و کوشش در جهت شناخت بهتر جنبه های مادی (فیزیکی) و محتوایی (موضوعی) آن است.
اسلاید 13 :
کارکردهای فهرست
کارکردهای فهرست بر اساس مطالعه ایفلا عبارت است از:
1یافتن آثار To find
2شناسایی آثار To identify
3انتخاب یک اثر To select
4دسترسی به آثار To obtain
که باید توسط فهرستنویس در نظر گرفته شود.
سطح کار فهرستنویسی، نوع اطلاعات کتابشناختی مندرج درپیشینه ها، نحوه موضوع دادن و نیز رده بندی کتاب ها بستگی به نوع کتابخانه و مراجعان به هر کتابخانه دارد.
همچنین امکانات موجود برای فهرستنویسی مثل تعداد فهرستنویسان و سطح مهارت و تجربه آنها، میزان بودجه کتابخانه، سخت افزارها و نرم افزارهای موجود نیز بر فهرستنویسی تأثیر خواهد گذاشت.
اسلاید 14 :
برنامه و خط مشی فهرستنویسی
فهرست نویسی مجموعه کتابها و مواد دیگر بدون در نظر گرفتن نوع کتابخانه و ویژگیهای مراجعان، آنچنان سودمند نخواهد بود . از اینرو هنگام فهرستنویسی مجموعه یک کتابخانه ، باید ملاحظاتی را در نظر گرفت وبا توجه به آنها فهرستنویسی کرد . به طور کلی این ملاحظات شامل موارد زیر هستند:
1- نوع کتابخانه :عمومی یا دانشگاهی و تخصصی
2-نظام کتابخانه : مخزن بسته یا مخزن باز
3-امکانات موجود : از قبیل تعداد فهرست نویسان و سطح مهارت و تجربه ی آنها . میزان بودجه ی کتابخانه و در اختیار داشتن سخت افزار و نرم افزار لازم .
اسلاید 15 :
منابع و ابزارهای فهرستنویسی
1)״صورت کتابهای فهرست شده״ و ״فهرستگان ها״. مثل صورت کتابهای فهرست شده در مرکز خدمات کتابداری، صورت کتابهای فهرست شده درکتابخانه های بزرگ و معتبر، فهرستگان ملی آمریکا .
2) کتابشناسی و فهرست ها. مثل کتابشناسی ملی ایران که از سال 1362به بعد به شکلی جدید و مطابق با استانداردهای بین المللی و بر اساس آی اس بی دی «ISBD» تهیه و منتشر می شود.
فهرست کتابهای چاپی فارسی خانبابا مشار، کتابشناسی موضوعی ایران اثر حسین بنی آدم، کتابشناسی ده ساله از ایرج افشار هم از جمله این ابزارها است.
اسلاید 16 :
3) فهرست سرعنوان های موضوعی. مثل سرعنوان های موضوعی فارسی، سرعنوان های موضوعی کنگره، سرعنوان های موضوعی سیرز و سرعنوان های موضوعی پزشکی که بسته به نیاز کتابخانه باید تهیه شود.
4) فهرست های مستند اسامی مشاهیر، مؤلفان و سازمان ها. برای انتخاب و نوشتن صحیح نامها و یک دست و هماهنگ ساختن شناسه نامها و تهیه ارجاعهای لازم استفاده می شود. فهرست مستند اسامی مشاهیر و مؤلفان، فهرست مستند اسامی مؤسسات و سازمان های دولتی ایران از جمله این منابع اند.
اسلاید 17 :
5) طرح های رده بندی: مثل رده بندی کنگره و رده بندی دیوئی و رده بندی کتابخانه ملی پزشکی آمریکا
6) جدول های نشانه مؤلف: برای تمایز در شماره راهنمای کتاب میان نویسندگان آثار مشابه استفاده می شود. "نشانه مؤلف فارسی: جدول سه قسمتی مبتنی بر کاتر سن برن" و "نشانه مؤلف: برای استفاده در رده بندی کتابخانه کنگره" از جمله این منابع اند.
7) سایر منابع: مثل انواع کتابشناسی های موضوعی، دایره المعارف ها، واژه نامه ها، سرگذشت نامه ها و غیره، برای دسترسی به اطلاعات بیشتر و کامل تر.
اسلاید 18 :
مبنای توصیف Basis for description
قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن مبنای توصیف را همان اثر در دست فهرستنویس می داند اما توصیه می کند برای حفظ رابطه ماده در دست فهرستنویسی با اثر اولیه، انتخاب سرشناسه و شناسه های افزوده و شکل این عناصربر اساس اثر اولیه و با آن هماهنگ باشد. این سیاست به خصوص در مورد آثارمعروفی چون نهج البلاغه، شاهنامه، هملت و مانند آن اهمیت دارد.
هنگام توصیف، توجه به ارتباط آثار و نشان دادن رابطه هر اثروابسته با اثر اولیه بسیار اهمیت دارد.
اسلاید 19 :
آی اس بی دی، سه سطح توصیف را بر مبنای هدف فهرستنویسی و نیاز کتابخانه پیشنهاد نموده است. سطح اول، سطح حداقل است ومعمولاً کتابخانه های کوچک و متوسط از آن استفاده می کنند.
سطح دوم معمولاً درکتابخانه های تخصصی ودانشگاهی استفاده می شود.
سطح سوم برای توصیف کامل و جامع آثار است و بیشتربرای آثاری است که از نظرکتابخانه اهمیت و باید اطلاعات دقیق تری به خواننده داده شود.
اسلاید 20 :
منبع اصلی اطلاعات در تک نگاشت های چاپی، صفحه عنوان است. صفحه عنوان، صفحه مقابل صفحه عنوان وپشت صفحه عنوان به منزله صفحه عنوان هستند.
اطلاعات کتابشناختی در دوبخش کلی ثبت می شود:
1) اطلاعات توصیفی و 2) اطلاعات تحلیلی.
